\037 \037\036\035\037\036\037\035 7 \037\037\036\037\035 \037 \016\026\034\033\026\032\r \016\t\026\033\033\030\034\032\b\026\034\032\007\030 \037\037\037 \037\037\036\035\034\034\033\035\032 \020\033\035\021 \037\036\035\034\037\033\032\031\034\030 \032\035\024\034\037\023\013 \034 \007\025\037\n\035 \035\022\037\006\035\034\037\f\035\032\031\022\024\037\035\026\017 \035\035\022\037\f\035\n\026\021\004\030\037\033\031\026\034\022\035\026\ \037\003 \024\035\022\021\035\034\037\035\035\022\037\031\031\022\034\013 \032\035\022\005\037\t \032\021\n\025\031\031\034\020\016\006\031\033\033\035\022\005\037\024\026\ \017 \033\026 \036\035\f\037\004\035\037\027\027\023\037\021\022\034\013 \n\035\022\005\037\022\035\035\025\037\n\031\022\037\016\027\022\034 \025\035\034\020\005\037\037\036\035\034\033\032\035\031\030\033\027\033\030\035 \037 \037\036\035\034 \032\031\030\027\036\034\030\026 \037\036\035\036\034\033 \037 \036\035\035\034\037\033\032\035\032\037\030 \037\013\013\013 partners CEMENT 6 2023 ?1 Ingenieurs met passie voor techniek 2? CEMENT 6 20 23 48 Ge volgen klimaatverande- ring v oor levensduur inf rastructuur (II) M et levensduurverlenging kunnen veel k osten worden bespaard. Maar waar moet je pr ecies in investeren? 60 fi b Bulletin 105 over v ezelversterkt beton fib Bulletin 105 bevat state-of-the-art k ennis over vezelversterkt beton, ook k ennis die niet is opgenomen in M odel Code 2020. Artikelen ?6 De N ieuwe Sluis Terneuzen (4) H et ontwerp van de brugkelders en de aanpak van de wape ningsbepaling. 20 Gr ote overstekken, hoge vloerbelastingen J oint Research Center Zeeland is een stat e-of-the-art onderzoeksinstituut. 34 P ortaal wordt platform I nterview met bestuur van Kennis- portaal Constructie ve Veiligheid. 38 Scheur vorming hybride ge wapende vloeren Best aande ontwerpmethoden leiden veelal t ot een te gunstige inschatting van de sche urwijdte. 6 38 Foto voorpagina:?Santa Maria Goretti kerk in Mormanno, Italië (foto: Duccio Malagamba) COLOFON Cement, vakblad over betonconstructies, is hét vakblad van en voor constructeurs en verschijnt 8 keer per jaar. Het vakblad is een onderdeel van het kennisplatform Cement, een uitgave van Aeneas Media bv in opdracht van het Cement&BetonCentrum. Uitgave Aeneas Media bv, Veemarktkade 8, Ruimte 4121, 5222 AE 's-Hertogenbosch T 073 205 10 10, www.aeneas.nl Redactie prof.dr.ir. Max Hendriks (hoofd- redacteur), ir. Maartje Dijk, ir. Paul Lagendijk, ir. Jacques Linssen, ir. René Sterken, ir. Cindy Vissering, ing. Henk Wapperom, dr.ir. Rob Wolfs Redactieraad ir. Edwin Vermeulen (voorzitter), ir. Paul Berendsen, ing. Dick Bezemer, prof.dr.ir. Jos Brouwers, ir. Henco Burggraaf, ir. Maikel Jagroep, ir. Hans Kooijman, ir. Ad van Leest, ing. Michael van Nielen PMSE, ir. Paul Oomen, ir. Dirk Peters, ir. Kees Quartel, ir. Ruud van der Rakt, ir. Hans Ramler, ir. Paul Rijpstra, ir. Dick Schaafsma, ing. Roel Schop, dr.ir. Raphaël Steenbergen, prof.dr.ir. Kim van Tittelboom, dr.ir. Rutger Vrijdaghs, prof.ir. Simon Wijte Uitgever/vakredacteur ir. Jacques Linssen j.linssen@aeneas.nl, T 073 205 10 22 Planning en coördinatie Hanneke Schaap h.schaap@aeneas.nl, T 073 205 10 19 Eindredactie Hanneke Schaap Ontwerp Twin Media bv, Miranda van Agthoven Vormgeving Twin Media bv, Maarten Bosch Media/advies Leo Nijs, l.nijs@aeneas.nl, T 073 205 10 23 Klantenservice klantenservice@aeneas.nl T 073 205 10 10 Website www.cementonline.nl Overname artikelen Overname van artikelen en illustraties is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming. Lidmaatschappen 2023  Kijk voor meer informatie over onze lidmaatschappen op www.cementonline.nl/lidworden of neem contact op via abonnementen@aeneas.nl of 073 205 10 10. Voorwaarden Je vindt onze algemene voor- waarden op www.cementonline.nl/algemene- publicatievoorwaarden Hoewel de grootst mogelijke zorg wordt besteed aan de inhoud van het blad, zijn redactie en uitgever van Cement niet aansprakelijk voor de gevolgen, van welke aard ook, van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie in deze uitgave. Niet altijd kunnen rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal worden achterhaald. Belang - hebbenden kunnen cont act opnemen met de uitgever. ISSN 0008-8811 Inhoud Vakblad over betonconstructies CEMENT 6 2023 ?3 Aarde. In 2012 verwoestte een aardbeving de kathedraal in het centrum van het Calabrische dorp Mormanno. Een prijsvraag volgde, uitgeschreven door de Italiaanse bisschoppencon- ferentie. In dit nummer toont Beton in Beeld het resultaat: een prachtig glooiende betonnen constructie. Lucht en klimaat - verandering. Klaas van Breugel sluit zijn tweeluik over de invloed van klimaatverandering op de levensduur van infrastructuur af. Levensduurverlenging bespaart kosten. Water. In dit nummer sluiten we een andere mooie reeks af, met het vierde en laatste artikel over de Nieuwe Sluis Terneuzen. Vuur. In haar korte bestaan hebben we al veel constructieve feedback gekre- gen over onze nieuwe rubriek Normbesef. In het derde artikel van deze reeks wordt ingegaan op een praktische uitwerking van ontwerprichtlijnen voor brandwerendheid. Voor alle duidelijkheid, ik heb weinig (lees: niets) met boven- Aarde, lucht, water en vuur -en- wéér een nieuwe Cement staande elementen uit de as- trologie. Waar ik wél veel (lees: gigantisch veel) waardering voor heb is de, op het oog, geoliede productie van Cement-nummers, op papier én online. Een mooie gelegenheid om in deze 75ste jaargang Hanneke Schaap, contentmanager van Cement, aan het woord te laten: "Mijn eerste nummer was Cement 2013/2. En na 84 nummers is de eindsprint naar de drukdatum voor elke editie nog steeds spannend en is de verschijning van elk blad weer een kleine overwinning. In al die jaren bij Cement heb ik het medialand- schap enorm zien veranderen. We gingen van alleen een papieren magazine en pdf's op de website, naar een volwaar- dig online kennisplatform met steeds meer nieuwe ontwik - kelingen en mogelijkheden. Ook social media ging een rol spelen, wat het platform nog in- teractiever maakt." Beton doet Hannekes hart sneller kloppen. En wéér ligt er een nieuwe Cement op uw (digitale) deur- mat. Veel leesplezier! Max Hendriks Voor reacties: cement@aeneas.nl 57 En verder 30 Pleidooi v oor de hoffelijkheid Column K arel Terwel. 32 De jonge const ructeur J elle Roks deelt zijn ervaring bij ABT, onde r meer bij een van zijn eerste pr ojecten, de rechtbank Amsterdam. 57 Normbese f (3) Br andwerendheid in relatie tot spat ten van betonconstructies. 68 W onder van eenvoud I n Calabrië maakte Mario Cucinella Ar chitects met traditioneel beton een ve rnieuwend ontwerp voor een kerk. 74 Boekbespreking BRUUT , atlas van het brutalisme in N ederland. 78 Gele zen in Structural Concr ete 24/4 Ee n variatie aan papers, met als speciaal the ma een vooruitblik op fib Model Code for Concrete Structur es 2020 (MC2020). 4? CEMENT 6 20 23 auteurs ir. Florentijn de Beukelaar Sassevaart / Boskalis p. 6 ? 19 ir. Erik Middelkoop Royal HaskoningDHV p. 34 ? 37 prof.dr.ir. Klaas van Breugel TU Delft, fac. CiTGp. 48 ? 56 ing. Joost Reijers ABT p. 34 ? 37 ing. Jurgen Hielema Rijksvastgoedbedrijf p. 34 ? 37 Arjan van der Giessen Sassevaart / IV Infra p. 6 ? 19 ir. Ronny de Rooij Sassevaart / De Rooij Engineering p. 6 ? 19 ir. Dik Spekkink Spekkink C&R p. 34 ? 37 dr. ir. Karel Terwel IMd Raadgevende Ingenieurs / TU Delft p. 30 ? 31 ir. René Sterken BAM Advies & Engineering p. 34 ? 37 ing. Ab van den Bos NLyseConsultants.com p. 60 ? 66 ir. Emile van Doorn Sassevaart / Royal HaskoningDHV p. 6 ? 19 ing. Jelle Roks ABT p. 32 ? 33 ing. Giel van Lanen ABT p. 38 ? 47 ir. Kirsten Hannema Freelance architectuurjournalist p. 68 ? 73 ir. Edwin Slangen RTb Gemeente Maastricht p. 57 ? 59 ing. Rob Stark RO IMd Raadgevende Ingenieurs p. 20 ? 28 ir. Dick Stoelhorst BouwWise! p. 34 ? 37 ir. Henk Wapperom Betonvereniging p. 74 ? 77 ing. Paul Noomen RC IMd Raadgevende Ingenieurs p. 20 ? 28 Aan dit nummer van Cement werkten mee: Met een lidmaatschap kun je inloggen op de website en heb je toegang tot alle beschikbare CROW-CUR Aanbevelingen. Interesse? Vraag een lidmaatschap aan via www.cur-aanbevelingen.nl of neem contact op met onze klantenservice 073-205 10 10 Maak jij regelmatig gebruik van CUR?Aanbevelingen? De Nieuwe Sluis Terneuzen (4) Ontwerp van de brugkelders 1 Brugkelder (links achterin) in aanbouw in de bouwkuip van het buitenhoofd 1 6? CEMENT 6 20 23 In beide sluishoofden van de Nieuwe Sluis Terneuzen, zowel bij het buitenhoofd aan de Wes- terscheldezijde als bij het bin- nenhoofd aan de kanaalzijde, is een stalen basculebrug geïnte- greerd (fig. 2) . Deze biedt de mogelijk- heid om wegverkeer over de sluis te laten passeren. Onderdeel van de brug is een brugkelder aan de oostzijde, vlak naast de deurkassen (fig. 3). Deze brugkelder biedt ruimte aan het contragewicht en het bewe- gingswerk, en fungeert tevens als fundering. Aan de westzijde bevindt zich het landhoofd, dat is geïntegreerd in de mond van de in- laatconstructie. Een belangrijk verschil tussen de beide brugkelders is dat de brugkelder voor het buitenhoofd buiten de buitenste sluisdeuren ligt en deel uitmaakt van de primaire water- kering, en de brugkelder voor het binnen- hoofd zich binnen de primaire waterkering bevindt. Het niveau van de bovenzijde van de brugkelder van het buitenhoofd is dan ook 2,0 m hoger (niveau primaire kering is NAP +9,5 m). Op deze brugkelder zijn water- standen beschouwd waarvan de peilen circa 12,0 m kunnen verschillen. Voor de brugkel- der van het binnenhoofd is dit verschil tus- sen maximale en minimale waterstand veel minder (1,0 m). De staalconstructie van de basculebrug is exact hetzelfde voor het bui- tenhoofd als het binnenhoofd. Alleen de weg- indeling op de dekken van de voet- en fiets- paden is iets anders. Ontwerp brugkelder De basculebrug draait met de stalen hoofd- liggers in sleuven van het brugkelderdek. Ze draaien om hoofddraaipunten heen (die bestaan uit stoelen, lagers en assen). Deze hoofddraaipunten zijn opgelegd op een rij van vier steunpunten in de brugkelder, dwars op de assen. De twee binnenste steun - punten staan op een middenconsole die tegen de sluiswand is gestort, en de andere steunpunten staan op wandconsoles die tegen de zijwanden van de brugkelder zijn gestort (fig. 4). Het gewicht van de basculebrug is hiermee geconcentreerd aan de sluiswand- zijde van de brugkelder. Om deze excentrici- teit in de funderingsdrukken te compense- ren, is achterin de brugkelder een groot betonnen gewicht opgenomen: het trapvor- mige ballastgewicht (fig. 9). Aan de buitenzijde van de sleuven waarin de hoofdliggers draaien, is het voet- en fietspad gelegen. Deze dekken zijn inte- graal vastgestort aan de brugkelder. Het middelste deel tussen de sleuven is bedoeld voor het zware verkeer. Dit brugdek bestaat uit prefab voorgespannen liggers (fig. 4) met een ter plaatse gestorte druklaag en is op oplegblokken geplaatst. De brugkelder bestaat deels uit een ruimte waarin de basculebrug is opgenomen, maar ook uit een ander deel, de zogenoemde cellen - wandconstructie. Deze constructie is een betonnen bak met meerdere vloeren, PROJECTGEGEVENS project Nieuwe Sluis Terneuzen opdrachtgever Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie (een samenwerkingsverband tussen het Nederlandse Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het Vlaamse Departement van Mobiliteit en Openbare Werken) opdrachtnemer Consortium Sassevaart (een samenwerking van BAM, DEME, Stadsbader Contractors, Van Laere en Equans) integraal ontwerp BAM Infraconsult, DIMCO, Equans, Van Laere en Dredging International ondersteund door onder andere Arcadis, IV Infra, Fugro en Royal HaskoningDHV In het sluizencomplex in Terneuzen, dat toegang biedt tot de havens in Gent en Terneuzen, wordt momenteel gebouwd aan een nieuwe sluis. Deze zogeheten 'Nieuwe Sluis Terneuzen' wordt na de Zeesluis IJmuiden de grootste sluis van Nederland. Dit vierde en laatste artikel in een serie over dit project, gaat over het ontwerp van de brugkelders en de aanpak van de wapeningsbepaling. CEMENT 6 2023 ?7 BEWEGINGS- WERKKELDER DUBBELE DEURKAS SPONNING- WAND STEMPEL- VLOER INLAAT- CONSTRUCTIE- MOND INLAAT- CONSTRUCTIE- SCHUIVENHUIS DREMPEL BRUGKELDER waarvan enkele cellen gevuld zijn met zand. Hij bevindt zich naast de brugkelder aan de zijde van de deurkas en is onder meer bedoeld als ballastgewicht om de excentrici- teit ten gevolge van alle belastingen die op de brugkelder werken tot een minimum te beperken. Dit komt het draagvermogen ten goede en beperkt de rotaties van de brugkel- der op termijn. De omvang van de vulling (het zand) is bepaald door te balanceren met alle permanente belastingen. De lege ruimte in de cellenwandcon- structie is toegankelijk voor inspecties via een sparing in de wand. Zettingsanalyse Beide op staal gefundeerde landhoofden van de brug (brugkelder en inlaatconstructie) ondergaan tijdens en na de bouw zettingen. Anticiperen op de mogelijke zettingen is essentieel voor het functioneren van de bas- culebrug. Daarom zijn uitgebreide zettings- berekeningen gemaakt. Met zettingen die optreden tijdens de bouw is rekening gehouden bij de afstem - mingen van de in te storten ankersets voor de verbinding tussen de stalen basculebrug en de betonnen brugkelder, de zogenoemde mechanische uitrusting. Dit is onder andere 2 Basculebrug met rechts brugkelder en links inlaatconstructie (mond) 3 Overzicht constructies buitenhoofd ARTIKELENSERIE Dit artikel is het vierde en laatste deel in een serie over de Nieuwe Sluis Terneuzen. In het eerste artikel is het ontwerp, de fasering en de bouwmethode van de sluis op hoofdlijnen toegelicht. Het tweede artikel gaat over het ontwerp van de sluiskolk. Het derde artikel zoomt in op het ontwerp van de sluishoofden. Buiten deze serie om is ook een artikel over de bodemroosters verschenen: 'Ontwerp en afzinken bodemroosters'. 2 3 8? CEMENT 6 20 23 middenconsole prefab brugdek dek voor voetgangers en fetsers wandconsole cellenwandconstructie sleuf gedaan door sommige ankersets een offset te geven ten opzichte van het nominale ontwerp. Op foto 5 zijn de ankersets te zien voor de openstandsvergrendeling (alleen stelframe te zien) en de vijzelstoelen (stel- frame met ankersets te zien). De zettings- berekeningen zijn tevens gebruikt om de minimale waterkerende hoogte van de brugkelder te borgen en voor afstemmingen van de voegprofielen tussen de aansluitende constructies. Raakvlakken Het ontwerp van de brugkelder is onderdeel van een groot multidisciplinair project. Met een geïntegreerd ontwerpteam is met name vanuit een projectkantoor in Breda het vol- ledige ontwerp van de Nieuw Sluis Terneu- zen gemaakt. Om een beeld te geven van de raakvlakken die zijn afgestemd voor de brug - kelder, wordt hieronder een overzicht gege- ven van de disciplines die te maken hebben met het ontwerpen van de brugkelders. Het elkaar opzoeken is hierbij essenti- eel om raakvlakken af te stemmen en daar- mee een compleet ontwerp te kunnen maken. Hierbij is het de kunst om elkaar tijdig van informatie te voorzien, ondanks het verschil in ontwerpfasen waarin de verschillende disciplines zich bevinden. 4 Doorsnede over brugkelder met wand- en middenconsoles, sleuven, brugdek met voorgespannen prefab liggers en cellenwandconstructie 5 Ankersets t.b.v. de openstandsvergrendeling en de vijzelstoelen IR. FLORENTIJN DE BEUKELAER Assistent Ontwerpleider Brugkelder Sassevaart / Boskalis (tijdens het project BAM Infraconsult) ARJAN VAN DER GIESSEN BSC Constructeur Brugkelder Sassevaart / IV Infra IR. RONNIE DE ROOIJ Constructeur Deurkassen Sassevaart / De Rooij Engineering (tijdens het project BAM Infraconsult) IR. EMILE VAN DOORN Ontwerpleider Civiel Sassevaart / Royal HaskoningDHV (tijdens het project BAM Infraconsult) auteurs 4 5 CEMENT 6 2023 ?9 bouwkuip en aansluitingfrontmuren ondersteunendeinstallaties(aarding) aansluiting maritieme constructies beweegbare brug metmechanische uitrusting aansluiting bodembescherming sluismeubilair weginrichting afstemming terreininrichting (architectuur ) bouwkundige afstemmingen hemelwaterafvoer aansluitende constructies en grond- en waterdichtheid Ondersteunende teams: HOOGWATERVEILIGHEID Machineveiligheid Cybersecurity RAMSV&G B&O Raakvlak met de bouwkuip? De construc- ties van het sluishoofd (de deurkassen, de inlaatconstructie en de brugkelder) zijn ge- bouwd binnen een bouwkuip en zijn gefun- deerd op staal. Om te voorkomen dat de op staal gefundeerde constructies ook op de diepgefundeerde diepwanden gaan dragen (zie eerste artikel in de serie), is tegen de diepwanden Enkadrain bevestigd. Tegen de combiwanden is Airex toegepast (foto 7). Beide producten hebben hun eigen voor- en nadelen, maar dienen beide als onthechtings- middel tussen definitieve betonconstructies en bouwkuipwanden. De bouwkuipwanden zijn met inacht- neming van plaatsingstoleranties, scheef- standen en vervormingen zo geplaatst dat deze buiten het minimale profiel van de be- tonnen brugkelder worden gerealiseerd. Dit resulteert uiteindelijk in een ruimte tussen de bouwkuipwand en de definitieve beton- constructie die, met de verschillende beton- storten mee, met ongewapend beton is op- gevuld tegen het onthechtingsmiddel aan. Aan de waterzijde is niet over de volledige 6 6 De brugkelder en zijn ontwerptechnische omgeving Om te anticipe- ren op mogelijke zettingen zijn uitgebreide zettingsbereke- ningen gemaakt in D-Settlement en Plaxis 2D hoogte tegen de bouwkuipwand aan gestort, maar is vanaf een bepaald niveau bekisting toegepast. Op deze wijze wordt ervoor ge- zorgd dat de frontmuur, die in het zicht komt, een vlak uiterlijk heeft. Omdat de brugkelder en de aangren- zende constructies los van elkaar zijn gefun- deerd, ontstonden hier dilataties. De ruim- tes tussen deze constructies zijn grond-, en waar nodig, waterdicht gemaakt. Afhanke- lijk van de locatie werden hiervoor geotex- tielen, rubberen voegprofielen en kleikisten toegepast. Raakvlakken met mechanische uitrusting? De verbinding tussen de stalen basculebrug en de betonnen brugkelder (mechanische uitrusting) bestaat uit zowel hydraulische als elektromechanische uitrusting. Naast de eerder genoemde hoofddraaipunten is er in de brugkelder aanwezig: twee keer een brug- aandrijving, een aanslag, een openstands- vergrendeling, twee keer een vijzelstoel voor onderhoud met een extra mogelijkheid tot het fixeren in een 88 graden open stand en 10? CEMENT 6 20 23 middenconsolewandconsoles hoofddraaipunten een fixatiepunt op dekniveau wanneer de brug in onderhoudsstand staat. In figuur 9 is de inrichting van de brugkelder opgenomen. Raakvlak voegen tussen beton en staal? De brugconstructies bevatten een aantal voeg- overgangen. Ter plaatse van de brugkelder aan de sluiszijde sluit de basculebrug aan op een stalen rij-ijzer (stalen overgangsstuk tussen basculebrug en landhoofd), dat is in- gestort. Dit rij-ijzer wordt na het plaatsen van de basculebrug ingestort om een vloei- ende overgang te kunnen waarborgen. Na dit rij-ijzer is er een klein deel betonwand van de brugkelder met vervolgens een voeg- overgang naar het prefab voorgespannen liggerdek aangebracht (fig. 10). Aan de zijkant van dit prefab voorge- spannen liggerdek bevinden zich de sleuven die het mogelijk maken dat het vakwerk van de basculebrug de brugkelder in draait. Aan de rand van het prefab voorgespannen lig- 7 7 Airex tegen de combiwanden en Enkadrain tegen de diepwanden 8 Plattegrond burgkelder gerdek zit een sleufomranding, een stalen constructie die aansluit op het vakwerk van de basculebrug. In gesloten stand is hiermee de brugkelder waterdicht. Ter plaatse van de voegovergangen prefab liggerdek ? sluiswand brugkelder ? beweegbare brug sluiten drie constructies op elkaar aan. Omdat de stalen onderdelen onderhoudbaar moeten zijn, worden de sleufomranding en het rij-ijzer bevestigd met staafankers. Dit zijn in te storten hulzen met betonstaal, waar later bouten ingedraaid kunnen worden (fig. 11). Bijzonder hier is bijvoorbeeld dat het klauwprofiel, waar de rubberen voegover - gang in zit, doorloopt van het beton in het staal werk. Het klauwprofiel dat kan worden gelast aan het staalwerk is in ontwerpover - leggen afgestemd met Maurer. Op deze manier kan een waterdichte voegovergang w orden gerealiseerd die ook voldoet aan de standaard details uit de Richtlijn Ontwerp 8 CEMENT 6 2023 ?11 basculebrug betonnen brugkelderwand prefab liggerdek met druklaag betonnen brugkelderwand rij-ijzer voegovergang voegovergang A) hoofddraaipunt B) brugaandrijving C) aanslag D) open standsvergrendeling E) vijzelstoel F) fixatie brug in onderhoudsstand A B E E D C F 9 10 9 Doorsnede brugkelder 10 Overzicht voegovergangen in de constructies De wapening voor de brug- kelder is op een slimme manier bepaald, onder meer via een VBA-code in Excel, om tot een optimale hoeveelheid wapeningsstaal te komen 12? CEMENT 6 20 23 Schaal 1 : 20 H HDetail 4 (Stekwap. met Dek D3) (Dekking) var (>=1000) 80 30 Var (Dekking)80 90 190 304 50 191 494 415 900 (Dekking) (Dekking) 1430 var 80 var (146-240) 79 +7.740 +9.170 B B B PREFAB TRN-LIGG ER BEUGELAN KERS TRN -LIGGE R VE RW IJDERB ARES LEUFO MRANDING (Z IE OOKT EKEN INGS SV-TEK-ME- TO-4 .1.3 -DT E-00521 ) SLEUFOMRANDI NGTYPE 2 (Z IE OOKT EKENIN GSSV-TEK-ME- TO-4.1.3 -DTE-00521 ) ISOMETRI CVIEWE XPANSI ONJOINTSCAL E1:1 0(BAR RIER ANDA SPHALT NOTS HOWN ) WELD ON SITE AC CORD INGT O MA NUF ACTURE R SPECIFICAT IONS MAU RERE XPANSI ONJOINT CAST INCONC RETE MAURER EPDM PROF ILE sleufomranding Maurer voegovergang (nieuwbouw) met aansluiting op de sleufomranding Kunstwerken (ROK) van RWS met de STEP- barrier (het gootdetail onder de barrier). Optimale wapeningsconfiguratie Met behulp van het rekenprogramma SCIA Engineer is voor de brugkelder een EEM- berekening uitgevoerd. Aan de hand van de belastingen en belastingcombinaties volgde hieruit de krachtswerking in de uiterste grenstoestand voor fundamentele en bijzon- dere combinaties, en voor de bruikbaar- heidsgrenstoestand. Vervolgens moest de normaalkracht in combinatie met het mo- ment worden beschouwd om de benodigde wapening te bepalen. Het is erg arbeidsin- tensief om daarbij tot een optimale wape- ningsconfiguratie te komen. Wat het nog lastiger maakt, is wanneer de posities van de maximale normaalkrach- ten niet overeenkomen met de posities van de maximale momenten. Een conservatieve benadering is om de ongunstigste waarde van de normaalkracht (trekkracht of mini- male drukkracht) op een bepaalde positie met het maximale moment te combineren die op een andere positie ligt, maar dit levert niet het meest economische ontwerp op. In plaats daarvan is voor een andere aanpak gekozen, om te komen tot een veilig ontwerp en een optimale hoeveelheid wapenings- staal. Daarbij is voor elk onderdeel van de brugkelder inzichtelijk gemaakt op welke posities, gezien over de gehele plaat, de doorsnedecontrole voldoet bij verschillende wapeningsconfiguraties. Op die manier is het mogelijk om inzichtelijk te maken welke wapening voor elk netelement voldoet. Om tot dit overzicht te komen is de krachtswerking uit SCIA Engineer geëxpor- teerd naar een Excel-werkblad. Dit is gedaan per netelement. Per netelement bestaat de informatie uit de coördinaten en de omhul - lende wapeningsgrootheden per grenstoe- stand. Via een andere Excel-spreadsheet, waarmee de doorsnedecontroles kunnen worden uitgevoerd, zijn diagrammen be- paald die de relatie van de normaalkracht en het moment vastleggen van een gekozen wapening. Deze capaciteitsdiagrammen zijn voor iedere grenstoestand bepaald. Nu kan per netelement voor verschil- lende wapeningsconfiguraties de unity check worden bepaald. Zonder de tijdrovende han- delingen die normaliter nodig zijn om tot dit resultaat te komen, is nu eenvoudig af te lezen waar welke wapening voldoet. Er moet enkel een praktische insteek worden gekozen voor de configuratie van de wapening, 11 11 Details voegovergangen en sleufomranding KENGETALLEN In figuur 12 is een model zicht- baar van het betonwerk met het betonstaal en de beweegbare brug met mechanische uitrus- ting. Specifiek voor de brug- kelder buitenhoofd: de totale brugkelder bevat 13.750 m 3 beton en 1520 ton wapenings- staal. Dit betekent dus dat voor de hele betonconstructie de wapeningshoeveelheid circa 110 kg/m3 is. In tabel 1 zijn nog enkele kengetallen voor de wapening opgenomen. Tabel 1?Kengetallen wapening brugkelder (kleuren verwijzen naar figuur 12) ? betonstaal [%] 20 (groen) 13 25 (blauw) 18 32 (paars) 53 40 (rood) 16 Circa 54% van de staven zijn recht uitgevoerd en circa 36% van de sta- ven zijn gebogen. De overige staven bestaan uit T-heads (3,5%) of staven met koppelingen (6,5%). CEMENT 6 2023 ?13 12 Opengewerkte brugkelder met uitgewerkte wapening in 3D 13 Wapeningsgrootheden momenten en normaalkrachten uit SCIA Engineer 12 13a 13b 14? CEMENT 6 20 23 zodat het tijdens de uitvoering ook maak- baar blijft.In figuur 14 is een aanzicht van de wand te zien. Daarbij zijn met verschillende kleuren de wapeningsconfiguraties aangege- ven die voldoen. De configuratie met het kleinste staaloppervlak is getoond per posi- tie (per netelement). De rode lijnen in de figuur geven het gebied aan waarover de wapening praktisch wordt toegepast. Deze gebieden zijn een-op-een te vergelijken met de wapeningsschets. Het gebied linksboven voldoet bij wapeningsconfiguratie 5 (geel); het gebied aan de onderzijde van de wand, over vrijwel de volledige breedte, voldoet met wapeningsconfiguratie 1 (blauw); de overige delen voldoen bij wapeningsconfigu- ratie 3 (groen). Wanneer wapeningsconfigu- ratie "max ###" als resultaat wordt gegeven, moet de betreffende locatie handmatig ver- der worden getoetst, omdat er dan door het programma geen wapeningsconfiguratie kan worden bepaald die voldoet. Veel handelingen gebeuren op de achter- grond. Om te zorgen dat elke stap contro- leerbaar blijft, kunnen de resultaten voor ieder netelement worden opgevraagd. Hier- mee kan bijvoorbeeld worden gecontroleerd of de momenten die in de spreadsheet 14 Wapeningsconfiguratie als resultaat 15 Unity checks voor een gekozen wapeningsconfiguratie 16 Wapeningsschets De samenwer- king tussen de consoles en het bordes is geanalyseerd met verschillen - de type EEM- modellen en een vakwerkmodel 14 15 16 CEMENT 6 2023 ?15 aangehouden zijn, zijn terug te vinden in de uitvoer van SCIA Engineer.Per wapeningsconfiguratie kan tevens een uitdraai worden gemaakt om de verde- ling van de unity checks te laten zien (fig. 15). Waar de maximale unity check optreedt, wordt de normaalkracht in combinatie met het moment getoond. Voor deze krachtswer- king is de doorsnedecontrole uitgevoerd, waardoor een onderbouwing gegeven wordt dat de wapening voldoet. Vertaald naar een wapeningsschets geeft dit het resultaat als in figuur 16. Deze werkwijze levert tijdens het ont- werp veel tijdswinst op omdat de ideale uit- leg van de wapening snel inzichtelijk kan worden gemaakt. Bij wijzigingen in het ont- werp zijn de resultaten snel te updaten, waardoor ook de invloed van een ontwerp- keuze snel kan worden beoordeeld. Daar- naast levert dit in de praktijk een economi- scher ontwerp op, doordat efficiënter met de materialen wordt omgegaan. Toelichting specifieke krachtswerking brugkelder De hoofdkrachtswerking van de brugkelder is met het eindige-elementenprogramma SCIA bepaald. De brugkelder is in een 3D- omgeving met plaatelementen (2D) en staafelementen (1D) gemodelleerd. Uit de ingevoerde systeemlijnen, stijfheden en de randvoorwaarden (bedding fundering op staal) samen met de belastingen volgt de krachtswerking. De grote krachten vanuit de bascule- brug worden via de hoofddraaipunten (vier stuks) en de midden- en wandconsoles over- gedragen op de wanden van de brugkelder. De krachtswerking in de z-richting (dikte van het element) wordt niet in de 2D-ele- menten meegenomen, terwijl in werkelijk- heid de krachten zich wel 3D spreiden in de elementen. Hoe hiermee is omgegaan, wordt voor de krachten vanuit de hoofddraaipun- ten en cilinderstoelen nader toegelicht. Wandconsole? In het technisch ontwerp (TO) is voor de vrij uitkragende wandconsole een staafwerkmodel uitgewerkt. Hieruit volgt een bovengrens voor de benodigde wape- ning. In het uitvoeringsontwerp (UO) is de benodigde wapening verder geoptimaliseerd, waarbij rekening is gehouden met het bor- des dat over de wandconsole loopt. Zowel wandconsole als bordes zitten vast aan de achterliggende wand. In het SCIA-model be- staat de wandconsole uit twee schijfelemen- ten met elk dezelfde dikte als de achterlig- gende wand van 2,0 m. De belasting vanuit het hoofddraaipunt grijpt op de bovenzijde van een dummystaaf aan, die is verbonden aan het bordes met een lijnstarre binding zo groot als de voetplaat van het hoofdraai- punt. De belastingen vanuit de basculebrug kunnen op deze manier ook een-op-een 17 17 SCIA-model wandconsole 16? CEMENT 6 20 23 worden overgenomen in het SCIA-model.De spreiding van de krachten in het SCIA-model is met een vakwerkmodel ver- geleken. Hiervoor is het belastinggeval 'eigen - gewicht val' van Fz = 5.500 kN gebruikt. De wandconsole met het bordes wordt rondom denkbeeldig losgesneden in het SCIA-model om te zien hoe de krachten zich in de constructie verdelen (fig. 17). Van de wandconsole worden de krachten n x in het hart van de wand uitgelezen. Van het bordes worden de krachten n x in het hart van de 18 19 wand en de krachten n xy over de breedte van het bordes uitgelezen (fig. 17). Met deze krachten wordt het momentevenwicht aan de onderzijde van de wandconsole bepaald. Tussen het theoretische moment van een vrij uitkragende console en het afgeleide moment uit SCIA zat een acceptabel verschil van enkele procenten. De inklemmende werking van de wand aan de bovenzijde van de wandconsole en de aan - sluiting van het bordes met de wandcon- 18 Vakwerk wandconsole 19 Beschouwing krachtwerking middenconsole TO CEMENT 6 2023 ?17 sole, hebben een gunstige werking op de krachtswerking in de wand aan de onderzijde van de console. Deze gunstige werking van de krachten in het vakwerkmodel is meege- nomen als weergegeven in figuur 18.Bij de uitwerking blijkt dat de trek- kracht in de verticale staaf S2 bij het meene- men van de spreiding, een factor 2,3 lager wordt ten opzichte van een console zonder bordes en zonder wand aan de bovenzijde. Kijkend naar de krachten (m y en n y) in het SCIA-model, wordt de trekkracht in staaf S2 nog iets lager dan het vakwerkmodel. Dit omdat de spreiding in horizontale richting niet in het vakwerk is meegenomen. Geko- zen is om de wandconsole te wapenen op de trekkrachten in de staven S1 en S2 volgens het vakwerkmodel met spreiding. Middenconsole? De krachtswerking in de middenconsole en het meenemen van de spreiding wordt voor de middenconsole op een soortgelijke wijze als bij de wandconsole uitgewerkt (fig. 19). De trekkracht in de ver- ticale staaf S2 wordt bij het meenemen van de spreiding een factor 1,9 lager. Deze factor is lager dan bij de wandconsole, omdat het bordes bij de middenconsole niet doorloopt. De invloed van de wand boven de console is beperkt en is daarom voor de middenconsole achterwege gelaten. 20 21 22 20 Basculebrug - brugaandrijving en hoofddraaipunten bij geopende stand van de brug 21 Vakwerkmodel cilinders voor variabele belasting 22 Brugkelder met zicht op de middenconsole en wandconsoles 18? CEMENT 6 20 23 Brugaandrijving? De brugaandrijving voor de basculebrug bestaat uit twee parallelle, dubbelwerkende hydraulische cilinders. De cilinders zijn geplaatst in het hart van de stalen hoofdliggers tussen de hoofddraai- punten. De cilinderstoelen zijn opgelegd op een wandverdikking van de sluiswand. Bij het openen of sluiten van de brug maken de verticale variabele krachten uit de cilin- ders op de hoofddraaipunten evenwicht met de krachten op de cilinderstoelen. Bij het openen van de brug zullen de trekkrachten op de ankers van de cilinderstoelen, via een drukdiagonaal naar de zijwanden en midden - console, evenwicht maken met de druk- krachten op de hoofddraaipunten. De karakteristieke trekkracht in de cilinder bij het sluiten van de stalen val is afgerond 10.000 kN per cilinder. De totale afdracht van de krachten uit de hoofddraaipunten en de cilinders wordt bepaald met het SCIA-model. Daarnaast kan de lokale krachtswerking ter plaatse van de cilinders los worden beschouwd. In figuur 21 is de krachtswerking van de cilinders schematisch met een vakwerk- model weergegeven. De lengte van de ankers van de cilinderstoel is bepaald door van een minimale hoek van circa 45 graden voor de drukdiagonaal uit te gaan. De horizontale component H1 is de trekstaaf, waarvoor de wapening is bepaald. Vanwege het verschil in hoeken ontstaat er een trekkracht ?H. Deze trekkracht ?H maakt evenwicht met de trekkracht van de naastgelegen cilinder. Voor een indruk van deze constructie- elementen in de praktijk, zijn in foto 22 de middenconsole en wandconsoles net na realisatie afgebeeld. Tot slot Dit is het laatste artikel in de reeks 'Nieuwe Sluis Terneuzen'. Zoals op foto 23 duidelijk te zien is, zijn de werkzaamheden in Ter- neuzen inmiddels in de afrondende fase. De verrichte integrale inspanningen van alle ontwerp- en uitvoeringsteams tijdens de ontwerp- en voorbereidingsfase hebben geresulteerd in een prachtig resultaat: de Nieuwe Sluis Terneuzen, een van de grootste ter wereld. Een resultaat waaruit wederom blijkt dat een goede voorbereiding zelfs meer dan het halve werk is. 23 23 Overzicht Nieuwe Sluis Terneuzen, foto: Droneteam RWS / M. Vermeirssen CEMENT 6 2023 ?19 Grote overstekken, hoge vloerbelastingen Joint Research Center Zeeland is Zeeuws state-of-the-art onderzoeksinstituut 1 Joint Research Center Zeeland in Middelburg, foto: Ruden Riemens 1 20? CEMENT 6 20 23 In het Joint Research Center Zeeland, kortweg JRCZ, werken studenten van Scalda, de HZ University of Applied Sciences, University College Roosevelt, onderzoekers en bedrijven samen aan de onderzoeksthema's water, energie, voedsel en de biobased economie. De ontwerpopgave voor het gebouw mag gerust complex worden ge- noemd. Het nieuwe vierlaagse en 19 m hoge onderzoeksinstituut staat op een prominente plek, op het kruispunt van Het Groene Woud en de Poelendaelsingel (foto 2). Die plek vraagt om een landmark en krachtig archi- tectonisch gebaar. Ook uitvoeringstechnisch is de plek uitdagend, vanwege de beperkte beschikbare ruimte. De kenmerkende uitstekende gebouw - delen volgden uit het gewenste programma. Alle onderwijsruimten, laboratoria, werk- plaatsen en overige functies vroegen samen om meer ruimte (4.500 m² bvo) dan mogelijk was binnen het toegestane bouwvolume. Een creatieve oplossing werd gevonden door letterlijk buiten de kaders te denken. Het bestemmingsplan werd in een vroeg stadium in overleg met de gemeente gewijzigd, waar- door uitkragingen buiten het bouwoppervlak mogelijk werden. De overstekken maken van het JRCZ een stoer, als monoliet vorm- gegeven gebouw (foto 3). Hybride hoofddraagstructuur Bij het ontwerp van de constructie is ingezet op een zo groot mogelijke flexibiliteit voor huidig en toekomstig gebruik, en daarmee een hoge mate van vrij indeelbare ruimten. Om dit te bereiken bleek een betonskelet, bestaande uit vlakke plaatvloeren en ge- steund door betonnen kolommen en wan- den, de beste keuze (fig. 4). Tijdens de ontwerpfase zijn verschil- lende varianten voor de constructie onder- zocht, zoals een prefab constructie van staal met kanaalplaatvloeren. Dat was echter niet de meest economische oplossing, gezien de afmetingen van de uitkragende delen in twee richtingen, de wens voor een vlakke vloer en de benodigde laboratoriumfunctie. Voor de uitstekende bouwdelen zouden in het geval van stalen liggers en kanaalplaat- vloeren teveel constructiehoogte benodigd zijn om de gewenste sterkte en stijfheid te behalen. In plaats daarvan is gekozen voor uitkragende betonvloeren (fig. 5). Alleen bij het grote, in twee richtingen uitkragende bouwdeel is gebruikgemaakt van stalen vak- werkliggers (fig. 6). Om de belasting op de uitkragende delen te beperken is de gevel uitgevoerd met houtenskeletbouw binnenbladen met lamel- len eraan gemonteerd. Voor het totale gevel- pakket is een gewicht van 120 kg/m² aange- houden. PROJECTGEGEVENS project Joint Research Center Zeeland opdrachtgever HZ University of Applied Sciences architect Rothuizen Architecten constructeur IMd Raadgevende Ingenieurs aannemer Rothuizen BouwMeesterPro leverancier gewichtsbesparende breedplaatvloeren Airdeck Het Joint Research Center Zeeland in Middelburg is een state-of-the-art onderzoeksinstituut met innovatieve laboratoria en practicumruimtes. Constructief is het gebouw bijzonder vanwege de combinatie van grote overstekken, flexibele indeelbaarheid en bijzonder hoge vloerbelastingen. CEMENT 6 2023 ?21 Op het gebouw bevindt zich een dak- opbouw, opgebouwd uit stalenliggers en dakplaten. Gewichtsbesparende breed- plaatvloeren Extra aandacht is besteed aan de bijzondere eisen voor de laboratoria en practicum- ruimtes, waaronder trillingsgevoeligheid en plaatselijk extreme belastingen, tot 20 kN/m². De hoogste belastingen zijn gepositioneerd op de begane grond, die is uitgevoerd met kanaalplaatvloeren. Dankzij de positie op de beganegrondvloer was het mogelijk extra balken en palen toe te voegen en de over- spanning van de kanaalplaat te reduceren. De hoge belastingen op de verdiepingen zijn opgevangen met extra wapening in de vloer.In overleg met de opdrachtgever is besloten voor de verdiepingen breedplaatvloeren met gewichtsbesparende elementen toe te passen. Dit type vloer heeft het voordeel van minder af te dragen eigen gewicht. Ten opzichte van kanaalplaatvloeren is het voordeel een gun- stige weerstand tegen trillingen. Het gewicht is immers hoger dan een kanaalplaatvloer en gewicht wordt bespaard in het midden van de vloer, wat minder gevolgen heeft voor de stijfheid. Ook uit duurzaamheidsoverwe- gingen is dit type vloer gezien het beperkte materiaalgebruik gunstig. De breedplaatvloeren in dit project overspannen in twee richtingen. Als gevolg hiervan kunnen positieve momenten bij de plaatnaden optreden. In de uitwerking van de vloer is hier op ingespeeld door onder andere: 2 Locatie JRCZ, bron: Google Maps 3 De overstekken maken van het JRCZ een stoer gebouw, foto: Ruden Riemens Omdat het gewenste programma niet mogelijk was binnen het toegestane bouw- volume, zijn uitkragingen buiten het bouwoppervlak voorzien ING. PAUL NOOMEN RC Projectleider IMd Raadgevende Ingenieurs ING. ROB STARK RO Directeur / Raadgevend Ingenieur IMd Raadgevende Ingenieursauteurs 2 3 22? CEMENT 6 20 23 A 1 2 3 4 5 6 7 8 B C D E F G H A' 8' 7' VPG3\f0 VPG450 P +7600 VPG3\f0 P +7\f00 3500 25007400635035505\f00 40002500 6000 6000 6000 6000 6000 7200 3000 1 7\b 0 0 ° 15 \b0 0 ° K350x350x16 ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm K250x250x10 ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm 300 ø323\b\fx16 H E A3 00 H EA3 00 H E A3 00 H E A3 00 H E A3 00 K150x150x10 K 25 0 x1 5 0 x1 0 300 K I 25 37 2 250 ø457x8 (b) ø457x8 (b) ø457x8 (b) ø450mm ø450mm ø450mm ø457x8 (b) ø450mm ø450mm ø457x8 (b) ø450mm ø450mm ø450mm ø450mm ø457x8 (b) ø450mm ø450mm ø457x8 (b) ø450mm ø450mm ø450mm K150x150x10 4 Plattegrond 2e verdieping; een betonskelet met vlakke plaatvloeren en betonnen kolommen en wanden bleek de beste keuze 4 CEMENT 6 2023 ?23 +4000 01 eerste verdieping +8000 02 tweede verdieping +0 00 begane grond +12000 03 derde verdieping +16000 04 vierde verdieping +19200 05 dak 1 2 3 4 5 6 7 8 ø457x8 (b) 245 HEA300 HEA300 HEB400 K250x250x10 K250x250x10 K250x250x10 K250x250x16 K250x250x10 K350x350x16K250x250x10 ø457x8 (b) +400001 eerste verdieping +800002 tweede verdieping +000 begane grond +1200003 derde verdieping +1600004 vierde verdieping +1920005 dak B C D E F G H 2.01 6 5 Doorsnede as 3 6 Doorsnede as F; bij het in twee richtingen uitkragende bouwdeel is gebruikgemaakt van stalen vakwerkliggers 5 24? CEMENT 6 20 23 de zee nabootst. Om dit mogelijk te maken is de machine zwaar en treden er dynamische belastingen op. Gezien het hoge gewicht was het advies deze machine te positioneren op de begane grond (uitgevoerd in kanaalplaat met kleinere overspanningen, zie eerder). Daarnaast zijn de dynamische belastingen van de getijdemachine geanalyseerd en is beoordeeld wat de invloed is op de construc- tie. Uit deze analyse is gebleken dat de bewe- ging zodanig traag is en het aantal belasting- wisselingen zo laag, dat dit geen nadelige invloed op de constructie zal uitoefenen. De gebruiker zal in dit gebouw mede onderzoek doen naar vraagstukken die rele - vant zijn in een deltagebied als Zeeland. Hierv oor zijn ten behoeve van onderzoek waterbakken gewenst die op het dak zijn ge - situeerd. Hiervoor zijn zones aangeduid die zo min mog elijk invloed op de constructie uitoefenen. Hier is een maximale belasting aangehouden van 10 kN/m². Deze zones bevonden zich in ieder geval niet op de uit- kragende vloeren. Stabiliteit De stabiliteit wordt in beide richtingen ver- zorgd door de aanwezige betonwanden. Op as 6 is op de begane grond een stalen K-ver- band toegepast, aangezien het niet mogelijk is om de erboven gelegen betonwand tot op de beganegrondvloer door te laten lopen in verband met de doorloop en gewenste zicht- lijn aldaar (fig. 8). Door de toepassing van in het werk gestorte vloeren is de schijfwerking ten behoeve van de afdracht van de horizon- tale krachten naar de verticale verbanden gegarandeerd. Vakwerk Het grote overstek aan de noordzijde wordt, zoals eerder aangegeven, opgevangen 7 Voor de verdiepingen zijn breedplaat- vloeren met gewichtsbespa - rende elementen toegepast 7 Detail D volgens NEN-EN 13747, met uitstekende wapening bij de plaatnaad een plaatindeling te kiezen waarbij positieve momenten bij plaatnaden worden voorkomen dan wel beperkt; het stortvlak volledig opgeruwd uit te voe- ren; detail D (fig. 7) volgens NEN-EN 13747 aan te houden, dus met uitstekende wapening bij de plaatnaad; in de berekening van het afschuifvlak re- kening te houden met het interne moment en de kromming van de vloer; te zorgen voor voldoende robuustheid in het detail ter plaatse van de plaatnaad. Een belangrijk aandachtspunt bij vlakke plaatvloeren betreft de pons ter plaatse van de kolommen. In het ontwerp is ervan uitge- gaan dat ter plaatse van de kolommen vol- doende bovenwapening is opgenomen om de begrenzing (k max VRd,c) van de ponsweer- stand van platen met ponswapening vol- doende op te hogen, zodat kolomkoppen grotendeels konden worden voorkomen. Robuustheid Er zijn verschillende maatregelen genomen voor samenhang tussen de onderdelen. Door de doorlopende wapening in de kolommen en wanden zijn verticale trekbanden voor- zien. Horizontale trekbanden zijn voorzien door doorgaande wapening in de vloeren. Deze verticale en horizontale trekbanden zijn eenvoudiger te realiseren in een in het werk gestort skelet. Hiermee ontstaat een gebouw met een hoge ductiliteit en is de tweede draagweg gewaarborgd. Dynamische belastingen In het constructief ontwerp moest rekening worden gehouden met de apparatuur in de laboratoria. Een voorbeeld hiervan betreft de getijdemachine, die de getijdebeweging van CEMENT 6 2023 ?25 +4000 01 eerste verdieping +8000 02 tweede verdieping +0 00 begane grond +12000 03 derde verdieping +16000 04 vierde verdieping A B C D E F G 1.01 door stalen vakwerkspanten. Deze lopen door over twee verdiepingen in verband met de stijfheid (fig. 9) en worden ondersteund door staalbetonkolommen. Belangrijke uitgangs- punten voor het ontwerp van de spanten waren de stijfheid, de esthetische uitstraling en de details.Tijdens de uitvoering van de vakwerk- spanten moesten de liggers onderstempeld blijven totdat de bovenliggende vloeren waren uitgehard. Dit om uitknikken van de boven- regel te voorkomen. Hiervoor zijn tijdelijke constructies aangebracht die door de aan- nemer in overleg met IMd zijn uitgewerkt en vastgelegd in een montageplan. Aangrenzend op bestaand Enkele bestaande gebouwen op de projectlo- catie moesten worden gesloopt. Op as A sluit de nieuwbouw aan op bestaande bebouwing die is behouden. Bij het ontwerp van de fundering en het palenplan moest rekening worden ge- houden met de bestaande palen. Na het ont- graven ten behoeve van de bouwwerkzaam- heden zijn de nog aanwezige palen van de gesloopte bebouwing ingemeten ten opzich- te van het nieuwe assenstelsel. Met de posi- tie van de nieuwe palen is met deze gegevens rekening gehouden om conflicten te voorko- men, wat heeft geleid tot kleine aanpassingen aan de constructie van de fundering. In verband met de trillingsgevoelige constructie van het aangrenzende pand, is gekozen voor een grondverdringend boor- systeem voor de palen. Daarop zijn in het werk gestorte betonbalken aangebracht waar de kanaalplaten (A320 met 70 mm druklaag) op afsteunen. Aangezien er tegen de oostgevel van het gebouw een grondpakket ligt, doet deze gevel dienst als grondkering. Hier is een betonwand opgenomen die uitkraagt uit de fundering. Tussen het JRCZ en het bestaande gebouw is een loopbrug aanwezig. Deze bestaat uit een staalconstructie, waartussen verticaal glazen panelen spannen (foto 10). Het dak bestaat uit een stalen dakplaat en de vloer uit een gevouwen staalplaat. Daklandschap De constructie van de dakopbouw wordt ge- vormd door drie draaglijnen, bestaande uit stalen liggers en stalen kolommen waar- 8 Doorsnede as 6, met stalen K-verband onder betonwand 8 26? CEMENT 6 20 23 9 10 9 Model met stalen vakwerkspanten die het grote overstek dragen 10 De loopbrug tussen het JRCZ en het bestaande gebouw bestaat uit een staalconstructie, waartussen verticaal glazen panelen spannen, foto: Ruden Riemens CEMENT 6 2023 ?27 tussen stalen dakplaten spannen. Het dak heeft een groene uitstraling. Hiertoe is er rondom een groenstrook van 1,5 m voorzien, bestaande uit 500 mm substraat waarin planten en struiken kunnen worden aange- bracht (fig. 11).Om het mogelijk te maken om proeven met windturbines te doen, is de constructie erop voorbereid dat er op het dak windmo- lens met een belasting van 2000 kg kunnen worden geplaatst. Hiertoe is op iedere kolom een extra belasting van 2000 kg gerekend. Uitgangspunt is dat de windturbine op de onderliggende kolom wordt geplaatst. In- dien gewenst kan er in plaats van een wind- turbine ook een boom op de kolom worden geplaatst, om het groene karakter van het dak te benadrukken. Opgeleverd Het project is inmiddels opgeleverd en volop in gebruik. Daarmee is Middelburg een op- vallend, bijzonder gebouw rijker. Een gebouw waarin alle ontwerpuitgangspunten met be- trekking tot flexibiliteit en duurzaamheid zijn gerealiseerd. 11 Op het dak is rondom een groenstrook van 1,5 m voorzien; de constructie is erop voorbereid dat er windmolens kunnen worden geplaatst Het grote overstek aan de noordzijde wordt opgevangen door stalen vakwerkspanten 11 28? CEMENT 6 20 23 STUDENT? LEER VAN DE PRAKTIJK. Cement is hét kennisplatform over betonconstructies. Het speelt al meer dan 70 jaar een onmisbare rol voor constructeurs. Omdat kennis juist voor aankomende constructeurs essentieel is, is het belangrijk dat ook jij de weg naar Cement weet te vinden. Via Cementonline.nl, het vakblad en via onze nieuws- brief krijg je toegang tot een schat aan informatie over onder meer actuele projecten en ontwikkelingen op het gebied van constructietechniek, materiaal en regel- geving. Je kunt nu een compleet lidmaatschap afsluiten voor slechts ? 47,50 per jaar. Een online lidmaatschap is voor jou, zolang je student bent, zelfs helemaal gratis! Meld je nu aan bij het kennisplatform Cement WWW.CEMENTONLINE.NL/VOOR-HET-ONDERWIJS . CEMENTONLINE.NL WORD LID VANAF ? 0,- CB-reeks Meer informatie of direct bestellen? Ga naar de shop op boekenbeton.nl Wil jij je kennis verbreden over beton? Wil jij je kennis verbreden over beton, van het materiaal tot aan de betonconstructie? Dan is de CB-reeks iets voor jou! De boeken gaan in op constructie, uitvoering, betontechnologie en duurzaamheid. De CB-reeks bestaat uit: Basiskennis Beton (CB1) Constructieleer Gewapend Beton (CB2) Constructieleer Voorgespannen Beton (CB3) Ontwerpen in Gewapend Beton (CB4) Praktische Betonkennis (CB5) 1 2 3 4 5 30? CEMENT 6 20 23 column Afgelopen bouwvak zijn wij in Zuid-Engeland op vakantie geweest. Ondanks het matige weer beviel dat uitstekend, zeker ook vanwege de hoffelijkheid van de Engelsen. In het verkeer heb ik geen getoeter gehoord, ook niet toen wij per abuis een aantal keer op de rechter baanhelft terecht kwamen. Ik zag geen voordringende Engel- sen. Telkens werd excuus aangeboden als ik tegen iemand aanstootte in de supermarkt, ook al was dat mijn eigen schuld. Zelfs voor het matige weer werd excuus aangeboden: "Our sincere apologies for the poor weather! But you know, we have six sunny days per year. And you missed them!" Het contrast bij thuiskomst in Rotterdam was groot. Ik werd ongeïn- teresseerd geholpen bij de ijswinkel, waar vier ijsbolletjes liefdeloos in een bakje werden gegooid met wafeltje onderop, zodat het dekseltje goed kon worden aan gedrukt. En in het verkeer leek het alsof er meer auto's wel toeterden dan dat er niet toeterden, terwijl ik gewoon rechts reed? Hoffelijkheid wordt geassocieerd met beleefdheid, vriendelijkheid, galanterie en wellevendheid. Deels woorden uit de oude doos. Etiquette wordt vaak gezien als een curiosum uit een ver verleden, waar je op zijn hoogst over kunt glimlachen bij het kijken naar 'Hoe heurt het eigenlijk?'. In de jaren 60 is er afscheid genomen van heel wat instituties en daarmee zijn ook een aantal goede gebruiken overboord gezet. 'Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg!' en 'Je mag zijn zoals je bent! Wees je beste zelf!' zijn de nieuwe levensregels, waarbij er veel ruimte is voor 'ik', minder voor 'wij' en zo min mogelijk voor eventueel decorum en hoffelijke omgangsvormen. Dat begint al in de opvoeding. Geregeld zie ik kinderen aan wie geen heldere grenzen wordt gesteld en waarmee eindeloos wordt gepraat. Op de camping stonden wij naast een gezin met een tweejarig kind dat de hele avond onbenullig hard zat te krijsen. Bij navraag of er iets was met het kind, werd geantwoord: "She is a little princess with her own comfort needs?" Gelukkig werd de situatie door de receptie hoffelijk opgelost. Vervolgens wordt er veel verwacht van de opvoeding op school. Maar wanneer het kind niet helemaal de aandacht krijgt die het verdient, of ogenschijnlijk onheus wordt bejegend, staan er twee ouders boos voor de juf en in sommige gevallen wordt zelfs gedreigd met juridische stappen. In het openbare leven is hoffelijkheid geregeld ook ver te zoeken. Ik ga maar sporadisch naar een voetbalwedstrijd; de hoeveelheid ziektes en scheldwoorden die ik ken, is al groot genoeg. En dat Meer hoffelijkheid in de bouw Karel Terwel?is project- leider en raadgevend ingenieur bij IMd Raadgevende Ingenieurs in Rotterdam en universitair docent Structural Design and Safety aan de Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen van de TU Delft. Daarnaast is Terwel voorzitter van de commissie Forensic Structural Engineering van de International Association for Bridge and Structural Engineering (IABSE) en voorzitter van Beleidscollege Bouw van KIWA. Samen met Maya Sule, Programmamanager Transitiepad Duurzame Kunstwerken bij Rijkswaterstaat, geeft Karel Terwel gedurende en jaar invulling aan de column in Cement. Wil je reageren op deze column, stuur dan een email naar cement@aeneas.nl. CEMENT 6 2023 ?31 politiemensen tegenwoordig respectloos worden behandeld en soms zelfs belaagd en verwond is natuurlijk van de gekke. Van de media moet je het vaak ook niet hebben. Ik erger me aan de zogenaamde 'zuigmedia', waarbij net zolang wordt gezogen tot iemand uit zijn slof schiet of begint te schutteren. Ook de politiek geeft een treurig voorbeeld. Wanneer ik een kamer- debat hoor, dan schrik ik van het gebrek aan inhoud, de wil om een discussie via slimmigheden te winnen en het gebrek aan hoffelijkheid. Het is soms meer een verbaal straatgevecht dan een inhoudelijk debat. Wanneer je de verhalen hoort over bedreigingen en schutting- taal, dan snap je dat er zoveel kamerleden opstappen. Moeten we onszelf en onze kinderen voor dit soort situaties proberen te wapenen door weerbaarheid te vergroten, debatingvaardigheden op te doen en een teflon ruggetje te kweken? Ik pleit liever voor meer hoffelijkheid in het publieke verkeer, ook in de bouw. Hoffelijkheid begint met een houding van wederzijds respect. Voor mijzelf betekent dat het volgende, ook in mijn werkzaamheden in de dagelijkse bouwpraktijk. In communicatie wil ik de nadruk leggen op luisteren en niet op zenden. Dus ook niet continu streven naar de overtreffende trap: zo heb ik ooit? In omgang met anderen wil ik niet vergeten mensen te bedanken en excuus te maken waar nodig. Soms lijkt dit overdreven, maar het is een kleine moeite en draagt bij aan positieve verhoudingen. Bij hoffelijkheid hoort ook geen afrekencultuur. Als een ander een foutje in een project maakt, dan wil ik eerst nagaan hoe dit kan wor- den opgelost, zonder daarbij mijn eigen positie uit het oog te verlie- zen. Ook wil ik, wanneer ik kritiek geef aan bijvoorbeeld collega's of projectpartners, dat op respectvolle manier doen. En de hoeveelheid kritiek in balans houden met de hoeveelheid complimenten die ik geef. Niet altijd efficiënt, want het kost tijd en lijkt overdreven, maar het draagt wel bij aan verbetering van verhoudingen. Hoffelijkheid is dus niet altijd efficiënt en kost soms ook wat. Je geeft een ander meer ruimte, uit eigen vrije wil. Het is daarmee niet subas - sertief, maar juist superassertief: je kiest er zelf voor om de ander een grotere positie te geven ten behoeve van verbeterde verhoudingen. De samenleving wordt daar uiteindelijk mooier van, maar ook bouw- projecten worden prettiger. Tenslotte: er is in elk geval één punt waar ik nog moeite met hoffelijk - heid heb. Als stadsbewoner wordt de reistijd echt te lang als ik ieder- een voorrang geef; ik zal dus nog af en toe even voorpiepen. Maar ik neem me ook voor om geregeld iemand met een wijds armgebaar en een brede glimlach voorrang te geven. Dat geeft een glimlach bij een ander en ook bij mezelf. "Etiquette wordt vaak gezien als een curiosum uit een ver verleden" "Hoffelijkheid begint met een houding van wederzijds respect" 32? CEMENT 6 20 23 Wat heeft je overtuigd om constructeur te worden? Na mijn eerste les architectuur besefte ik dat de constructieve richting meer bij mij paste. Achteraf gezien had ik dat misschien als kind al kunnen weten, omdat ik het maken van ingewikkelde staafmodel- len met K'nex leuker vond dan de mogelijkheden met LEGO of schetsen. Het bouwen van de modellen is erin blijven zitten en daarbij zoek ik de uitdaging in complexe geometrieën, grote projecten of processen die te automatiseren zijn. Wat zeg je als je op feest- jes wordt gevraagd wat voor werk je doet? Over het algemeen zeg ik dat wij, als constructieve specialis- ten, ervoor zorgen dat gebou- wen niet negatief in het nieuws komen. Omdat ik graag veel verschillende dingen doe bij ABT, vertel ik vaak over de diverse werkzaamheden die ik heb uitgevoerd voor een pro- ject. Veel werkzaamheden leuk vinden, maakt het beantwoor- den van deze vraag niet ge- makkelijker. "Je haalt de grootste successen met gedeeld eigenaarschap van projecten, zonder eilandjes voor de verschillende disciplines" In deze rubriek maken we kennis met Jelle Roks. Hij deelt zijn ervaring als jonge constructeur bij ABT, onder meer bij een van zijn eerste projecten, de nieuwe rechtbank Amsterdam. Als je maximaal één eigen- schap van jezelf moet noemen waarin je vindt dat je uitblinkt, welke is dat? De brede interesse in de belan- gen en de beweegredenen van de mensen met wie ik samen- werk, is naast een eigenschap ook een drijfveer voor mijzelf. Met alleen monodisciplinaire projecten maak je mij niet blij. Volgens mij behaal je ook de grootste successen met gedeeld eigenaarschap van projecten, zonder eilandjes voor de ver- schillende disciplines. IR. JELLE ROKS leeftijd 32 jaar opleiding Bouwkunde aan de Hogeschool Arnhem- Nijmegen en HTI Beton- en staalconstructeur afstudeerproject Numerieke benadering van gasexplosies in gebouwen werkgever ABT functie BIM en computational design specialist werkzaam sinds 2023 baan gekregen door: open sollicitatiebelangrijk in ontwikkeling niet in hokjes denken eerste project Windpark Hartel 2 rol bij eerste project modelleur Mijn mening de jonge constructeur Deze rubriek is tot stand gekomen in samenwerking met YouCon, de vereniging van en voor jonge constructeurs. CEMENT 6 2023 ?33 Mijn project Mijn rol New Amsterdam Court House Tussen 2016 en 2021 heb ik ge- werkt aan de nieuwe rechtbank in Amsterdam (NACH, New Amsterdam Court House). Met een kleine 50.000 m² was dat op dat moment een van de grootste lopende projecten bij ABT. Het gebouw bestaat uit een hybride constructie van een betonnen kelder met een robuuste betonnen opbouw tot en met de vijfde verdieping. In de onderste lagen zijn de zit- tingszalen gesitueerd. Voor de kantoorlagen op laag 6 tot en met 11 is gekozen voor een staalconstructie met staalplaat - betonvloeren. De ontwerpopgave van het gebouw was lastig, onder meer vanwege het programma dat krap binnen het maximale vloeroppervlak paste. Daar- naast zijn functionaliteit en logistiek de belangrijkste ont- werpuitgangspunten bij een rechtbank. Bezoekers, rechters en gehechten mogen bijvoor- beeld nooit hun wegen kruisen, behalve binnen in een recht- zaal. En het gebouw moet te allen tijde veilig aanvoelen, constructief en in beleving. Kleine details, zoals het naar buiten plaatsen van de dragen- de gevelkolommen, zorgen er- voor dat er binnen geen plek is om je te verstoppen achter een kolom en er altijd overzicht is. Van BIM-specialist naar constructief projectleider In 2016 startte ik als BIM-speci- alist om de Revit Template voor de nieuwe rechtbank te bou- wen. Door diverse omstandig- heden was ik een jaar later constructief projectleider. Vanaf dat moment wat het mijn taak om het complexe integrale ont- werp vanuit constructief oog- punt te coördineren met de architect, installatieadviseur en de aannemer, van voorlopig ontwerp tot en met oplevering. Een van de grootste uitdagin- gen was het beoordelen van de vele (ongeveer 13.000) sparin- gen in de vloerliggers ten be- hoeve van installaties. Dit aan- tal was zo groot dat het niet meer op de ouderwetse metho- de te controleren was. Samen met Heijmans heb ik toen een methode ontwikkeld die het coördineren en controleren van sparingen een stuk gebruiks- vriendelijker maakt gedurende het ontwerp. De workflow die hieruit is gekomen, hebben we open-source beschikbaar ge- steld en daar ben ik heel erg trots op. PROJECTGEGEVENS project NACH, New Amsterdam Court House opdrachtgever Rijksvastgoedbedrijf opdrachtnemers DBMFO NACH, bestaande uit Macquarie Capital, ABT, DVP, KAAN Architecten, Heijmans en Facilicom 1 Stalen structuur rondom trapgat in bovenste verdiepingen van NACH (foto: ABT) de jonge constructeur Portaal wordt platform Interview met bestuur Kennisportaal Constructieve Veiligheid 1 In 2019 bezweek een deel van het dak van het AFAS-stadion door harde wind, foto: Aerovista Luchtfotografie 1 34? CEMENT 6 20 23 Bij de borging van constructieve veiligheid spelen diverse keten- partners een rol. Het KPCV, gratis toegankelijk via www.kpcv.nl, beschrijft borgingsacties voor al die partners. Uitgangs- punt is dat ieder bouwproject in grote lijnen dezelfde stappen of 'fasen' doorloopt en dat voor ieder project in essentie dezelfde bor- gingsacties nodig zijn. Het KPCV geeft daar- toe handreikingen en online tools. Het por- taal stoelt op twee belangrijke documenten: 'Verantwoordelijkheidsmatrix' (2019) en 'Constructieve Veiligheid en contractvormen' (2022). Een van de leden van het vijfkoppige bestuur is Dik Spekkink (Spekkink C&R). Hij is mede-initiator en contentmanager van het portaal. Hij was ook nauw betrokken bij de Aanpak Compendium Constructieve Vei- ligheid, de voorloper van het KPCV en uitge- bracht als boekwerk. Spekkink: "Wij kregen de vraag van meerdere bedrijven en organi- saties: 'Leeft dat compendium eigenlijk nog? Is er niet een update nodig?' Samen met Dick Stoelhorst zijn we de markt gaan son- deren en inventariseren. De meeste (senior) constructeurs bleken het boekje wel te ken- nen. De jeugd bracht ons op het spoor van digitaal ontsluiten: 'Leuk een boekje, maar wij halen alles van internet?'." Dick Stoelhorst (BouwWise!) mede-initiator en voorzitter: "Dik en ik pakten het stokje op, samen met negen initiatiefnemers. Het portaal werd een feit. De lancering was op 27 juni 2018, bij Movares." Heeft het portaal impact? Zorgt het voor een betere praktijk? Stoelhorst. "Ik heb het idee van wel, net zoals het compendium dat destijds ook had. Partijen legden het boekje contractueel vast. Dat is met het portaal nu niet anders. KPCV wordt ook gevonden en benaderd door andere koepelorganisaties, zoals het Programma Veiligheid in de Bouw (zie kader). Daar hebben we nu ook aansluiting bij voor verdere samenwerking. Zo ontstaat olievlek- werking." Spekkink: "We hebben weliswaar geen directe band met de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Dat is immers een 'hoger orgaan'. Maar we honoreren wel hun adviezen." Jurgen Hielema (Rijksvastgoedbedrijf ), die binnen het bestuur professionele opdracht- gevers vertegenwoordigt: "Wij verwijzen steeds vaker naar de inhoud van KPCV en we gebruiken meer en meer de online tool Teams-scan, om te duiden wie wanneer welke verantwoordelijkheid heeft, of zou moeten hebben. Met de uitkomst van de scan kun je goede afspraken maken. Daar zie ik echt meerwaarde. We zijn nu vijf jaar in de lucht en merken een groeiende waar- dering voor het portaal en de kennis en informatie die via het portaal bereikbaar is." Was het bouwproces zo ingewikkeld geworden, dat niemand er een touw meer aan kon vastknopen? Erik Middelkoop (Royal HaskoningDHV), bestuurslid namens de Nederlandse In gesprek met het bestuur Dit artikel is een weergave van een Teams-gesprek met het bestuur van KPCV:- Dick Stoelhorst (BouwWise!) - Erik Middelkoop (Royal HaskoningDHV) - Dik Spekkink (Spekkink C&R) - Jurgen Hielema (Rijksvastgoedbedrijf) - René Sterken (BAM Advies & Engineering). Het Kennisportaal Constructieve Veiligheid, kortweg KPCV, werd in 2018 opgericht om de constructieve veiligheid in de bouw in Nederland te verbeteren. Het was de digitale opvolger van het Compendium Aanpak Constructieve Veiligheid. We zijn inmiddels 5 jaar verder. We vroegen het bestuur naar het bereik, de status en de groei. En naar het resultaat: "De cultuur is zeker verbeterd." CEMENT 6 2023 ?35 ingenieursbureaus: "De vraag is: willen we er wel een touw aan vastknopen? Sommige partijen hebben daar vaak geen baat bij. Meestal is geld leidend. En de bouwopgave is complexer geworden, met meer disciplines. Maar voor meer constructieve veiligheid moeten constructieve pijnpunten boven tafel komen. Benoem ze, zodat je ook de op- lossing kunt organiseren. Iedereen vanuit zijn eigen discipline. Aan dat proces willen we bijdragen. Samen met onze partners. Die steunen de inhoud, dragen eraan bij en ver- spreiden de kennis. KPCV is daarmee een onafhankelijke kennisbron. Dat wil ov