1  Het bruggebouw rust op 18 betonnen kolommen, foto: Olivier Amsellem SPOOR BOMEN TGV-station / multimodaal knooppunt Nantes, Frankrijk 58? CEMENT 6 20 22 beton in beeld door ir . Kirsten Hannema ABSTRACTE STAMMEN Het bruggebouw rust op 18 betonnen kolommen, ontworpen als abstracte stammen, en gegoten rond een structuur van wape- ningsstaal, waaromheen een metalen bekisting in drie delen is geplaatst. De 3D-gemodelleerde bekisting is opgebouwd uit een stijve staalconstructie met aan de binnenzijde een dunne staalplaat, gecoat met een polymeerhars, die zorgt voor een gladde afwerking van het witte beton. Het zelfverdichtende beton is van onderaf langzaam in de bekisting geïnjecteerd; de betonpomp werd daartoe in een bestaande passagiers- tunnel onder het spoor geïnstalleerd. CEMENT 6 2022 ?59 beton in beeld 2 'Bladerdak' als luifel, gemaakt van GFRC met achter het glas de 'boomkolommen' in de stationshal, foto: Olivier Amsellem PROJECTGEGEVENS project TGV-station en multimodale uitwisselingshub, Nantes (FR), 2015-2020 opdrachtgever SNCF Gares & Connexions architectonisch ontwerp Rudy Ricciotti (hoofdarchitect) en Forma 6 technisch ontwerp Lamoureux et Ricciotti Ingénierie uitvoering Demathieu & Bard afwerking boomkolommen verdieping Atelier Architectural du Béton productie zonwerend dak Méditerranée Préfabrication oppervlak 4.000 m2 bouwkosten ?60 miljoen Bij bouwen over het spoor komt een lijst van eisen en regels kijken, in termen van ontwerp, veiligheid en duurzaamheid van constructiematerialen. Daarom koos architect Rudy Ricciotti ervoor om het vernieuwde en uitgebreide TGV-station van Nantes met beton te bouwen. Een sterk materiaal, dat door zijn bestendigheid beperkt onderhoud vraagt, en zich in veel verschillende vormen laat 'kneden'. Ricciotti liet zich inspireren door de natuur; hij tekende een bruggebouw dat wordt gedragen door betonnen 'bomen'. En zoals een boom bestaat uit kernhout, spinthout en bast, vind je in dit gebouw een palet aan betonsoorten, met specifieke kwaliteiten. 2 60? CEMENT 6 20 22 beton in beeld Pile Béton blanc C35/45 Bossage supérieur préfabriquéBéton armé C45/55 Semelle Pile Poutres "T inversé"Béton armé non précontraint Hourdis 20cm coulé en place Béton armé Micropieux Coupe Type (ech: ...) Plaque de coffrage Duripanel Appui Néoprène fretté Bossage inférieur Béton armé C45/55 3 Onderzijde omgekeerde T-liggers van het brugdek, die de basis vormen voor het bruggebouw, foto: Willy Berre 4 Doorsnede met abstracte kolommen onder het bruggebouw, het brugdek met omgekeerde T-liggers en de 'boomkolommen' OMGEKEERDE T-LIGGERS Het brugdek wordt gevormd door 200 omgekeerde T-lig- gers van 90 cm hoog, met een onderflens van 1,20 m breed. Eenmaal naast elkaar geplaatst, vormden ze een veilig bouwplatform boven het spoor, en tegelijk een gladde en uniforme betonnen onderzijde van het dek. 'De structurele en constructieve keuzes voldoen aan de archi- tecturale én veiligheidseisen', benadrukt Thomas Pasquier, ingenieur-architect bij Lamoureux et Ricciotti. 'Met een speciale bouwkraan werden de liggers 's nachts op hun plek gehesen, een of twee per uur. De bovenzijden van de liggers zijn uitgevuld met houten panelen, de stroken tussen de kolommen met wapeningsstaal. Vervol- gens is een 20 cm dikke betonnen afwerklaag gestort, die de kolommen constructief met het dek verbindt. 3 4 CEMENT 6 2022 ?61 beton in beeld 5 5 Het dak van de stationshal wordt gedragen door 'boomkolommen', foto: Willy Berre 6, 7, 8 Deze stalen kolommen, 5,5 m hoog, staan bovenop de kolommen van de onderbouw, en zijn afgewerkt met spuitbeton, foto's: Thomas Pasquier BLADERDAK Het dak van de stationshal, opgebouwd uit een lichtgewicht constructie van holle stalen buizen, wordt gedragen door 18 stalen 'boomkolommen'. Deze kolommen, 5,5 m hoog, staan bovenop de kolommen van de onderbouw, en zijn afgewerkt met spuitbeton. Hiervoor werd de firma AAB (Atelier Architectural du Béton) aange- trokken, die veel ervaring heeft met het maken van decoratieve elementen in amusementsparken. Voor dit project namen ze eikenbomen in de bossen rond Nantes als referentie. De stalen kolommen zijn ingepakt met een structuur van latten en fijnmazig gaas, waarna het spuitbeton met de hand is gemodelleerd om de ruwe textuur van schors aan te nemen. Het bruggebouw is bekroond met een luifel van glasvezelversterkt beton (GFRC, Glass fibr e Reinforced Concrete), die het licht filtert zoals het bladerdak van bomen. Het TGV-station van Nantes staat uitgebreid beschreven en geïllustreerd op www.tektoniek.nl. Tektoniek is het kennisnetwerk voor architectuur in beton. Via lezingen, projectbezoeken, workshops, expert meetings en online communicatie wordt informatie, inspiratie en ondersteuning geboden aan (toekomstige) architecten, constructief ontwerpers, bouwkundig adviseurs en producenten. Daarbij gaat het altijd om de relatie tussen vormgeving, construc - tie en maakbaarheid. 6 7 8 62? CEMENT 6 20 22 9 Een luifel van glasvezelversterkt beton (GFRC) aan het bruggebouw filtert het licht zoals het bladerdek van bomen, foto: Thomas Pasquier LOGISTIEKE UITDAGING De uitdaging van het project lag volgens Pasquier in de logistiek van bouwen boven het spoor. Alle construc- ties en assemblagemethodes moesten drie jaar van tevoren uitgedacht zijn en ingediend om toestemming voor de bouw te krijgen van de Franse spoor- wegen, die zijn schema's daarop moest aanpassen. Zo moesten bij het storten van de betonnen kolommen steeds de sporen aan weerszijden worden afge- sloten, waardoor deze niet simultaan konden worden vervaardigd. Er werd per perron gewerkt, meestal 's nachts. In totaal is meer dan 500 nachten gewerkt. Dit vroeg om een zeer precieze planning, efficiëntie en grote verantwoordelijkheid. Daarbij hielp de nauwe samenwerking binnen het design&uild-team. 9 CEMENT 6 2022 ?63 beton in beeld