Wapenen tegen de crisis520134Wapenentegen de crisisHetzijngeenmakkelijketijdenvoorconstructiebureaus.Hetwerkligtnietvoorhetoprapenenhetprijsniveaustaatsterkonderdruk.Omditoptevangen,neigenveelgroterebureausnaarschaalvergroting.Maardewatkleinerebureauswordenalleenmaarkleiner.Hoewetenzijzichindezetijdenvancrisisstaandetehouden?DeredactievanCementsprakmetdriedirecteurenvanmiddelgrote,onafhankelijkebureaus.1In gesprek met drie middelgrote constructiebureausWapenen tegen de crisis 52013 5Theo van Wageningen (Ingenieursbureau Dijkhuis), Willemvan Boxsel (Van Boxsel Engineering) en Marcel Vullings(Adviesburo Snijders) zijn ieder directeur/eigenaar van eenmiddelgroot constructiebureau. De crisis gaat ook aan hen nietvoorbij: als gevolg van de crisis zijn alle drie de bureaus recentgekrompen. Gedwongen ontslagen waren daarbij niet tevermijden. Het ergste lijkt nu wel achter de rug. Met de huidigeomvang weten zij hun mensen goed aan het werk te houden.Soms is de werkdruk zelfs nog extreem hoog.Vullings: "Het is nu echt hollen of stilstaan. Dat was al watlanger aan de hand, maar het neemt nu extreme vormen aan."Van Wageningen: "Gelukkig is de bereidheid van de mensenom pieken op te vangen erg groot."Van Boxsel is een jaar of acht geleden met een kantoor in Delhigestart, in eerste instantie vooral als flexibele schil voor hetNederlandse bureau. Dat is, nu de werkdruk zo sterk varieert,een goede greep gebleken.AcquisitieEr moet veel energie in worden gestoken om de hoeveelheidwerk op peil te houden. En de risico's die moeten wordengenomen, zijn soms groter dan voorheen.Van Wageningen: "Tegenwoordig werken wij vaak al eenproject uit nog voordat we zeker weten of het doorgaat. Daarzit een bepaald risico in, maar het voordeel is dat je zo het werknaar je toe kunt trekken."Vullings: "Bovendien versterk je op die manier de band met eenrelatie, toch een belangrijke voorwaarde voor het verwervenvan nieuwe opdrachten."Van Wageningen: "Dat meedenken in een vroeg stadium wordtop zich wel gewaardeerd door opdrachtgevers, maar uiteinde-lijk moet je toch gewoon met een scherp honorariumvoorstelkomen."Van Boxsel: "Je kunt het ook niet te veel doen, dat zogenaamdevoorinvesteren. We blijven namelijk een urenfabriek metbeperkte marges. Het is niet zo dat je met een project in ??nkeer een strop kunt goedmaken."Ook is het van belang dat de markt proactiever wordt bena-derd. Het afwachten tot de opdrachten binnenstromen is erniet meer bij.Van Boxsel: "We moeten de deur uit. En dat levert absoluut watop. Nu blijkt eigenlijk pas hoeveel werk we al die jaren hebbenlaten liggen door een te afwachtende houding."Van Wageningen: "Je moet daarbij niet direct resultaat verwach-ten maar geduldig zijn. Het duurt vaak lang voordat je wat jegezaaid hebt, kunt oogsten, soms wel twee tot drie jaar."Van Boxsel: "Hier ligt ook een taak voor onze mensen. Diemoeten zelf hun netwerk onderhouden. Klanten hebben eenrelatie met een persoon, meer nog dan met een bureau. Onzemedewerkers moeten dus zorgen dat de klant tevreden is en bijeen volgende opdracht weer naar ons komt."Vullings: "Het op die manier binden van klanten kan ook heelmotiverend werken. Voor een goede relatie zijn mensen bereidharder te werken.""De bereidheid bij de mensen ompieken op te vangen is erg groot"Willem van Boxsel, Van Boxsel EngineeringIr. Willem van Boxsel (44 jaar) is directeur/eigenaar van het gelijk-namige adviesbureau. Het bureau, dat bestaat sinds 1968, heefteen vestiging in Oosterhout en een in Delhi (India). In totaalwerken er circa 25-30 mensen. Naast het ontwerpen vanconstructies is Van Boxsel Engineering gespecialiseerd in hetvervaardigen van werktekeningen van prefab-betonelementenvoor fabriek en montage.21 Studentenhuisvesting Paddepoel, Groningenfoto: Ingenieursbureau Dijkhuis2 Appartementen Breda BinnenBuitenfoto: Van Boxsel EngineeringWapenen tegen de crisis520136nog wel eens voor twee jaar werk op de plank liggen. Nu kan iksoms nauwelijks meer dan een paar weken vooruit kijken. Bijnawekelijks komen er dingen bij die alleen al bijna voldoende zijnom weer een week verder te kunnen."Van Boxsel: "Alles moet nu veel sneller af. Overigens heeft datook zijn voordelen. Je kunt een werk in ??n keer afronden endat is heel effici?nt. De tijd die je bij langlopende projectennodig hebt, wordt lang niet altijd vergoed."Vullings: "We moeten, ook bij die kortlopende projecten, uiter-aard wel zorgen dat de kwaliteit voldoende blijft."Van Boxsel: "Uiteraard. De kwaliteit van het werk dat construc-teurs in Nederland leveren, is volgens mij altijd voldoende.Maar waar het vaak aan schort, is de zoektocht naar het meestoptimale eindresultaat."Van Wageningen: "Opdrachtgevers nemen als het om deconstructie gaat vaak met een zesje genoegen. Ze willen dat hetgebouw doet wat het moet doen, niets meer. Ze hebben nietdoor dat als je meer energie in het ontwerpproces stopt, je datruimschoots kunt terugverdienen."Vullings: "Opdrachtgevers kijken alleen naar de prijs. Maarvoor een honorarium van bijvoorbeeld 10 000 krijg jegewoon niet hetzelfde als voor 20 000. Voor het geld dat ze opons honorarium besparen, krijgen ze later vaak de rekeningdubbel en dwars gepresenteerd. Dat besef is er niet bijopdrachtgevers, dat een goed advies meer tijd en dus geld kost."Van Boxsel: "Probleem is dat onze beroepsgroep dit niet goedkan uitleggen. Want we kunnen allemaal grofweg hetzelfde.Dus de kwaliteit van het advies is vooral afhankelijk van dehoogte van het honorarium."Van Wageningen: "Gelukkig wordt er lang niet altijd alleen naarde prijs gekeken. Veel projecten worden gegund op basis vaneen goede relatie. Daarbij krijg je de kans uit te leggen waaromje iets doet en waarom iets zoveel moet kosten."Van Boxsel: "Maar zodra er een bouwmanagementbureau bijbetrokken is, is de prijs toch meestal allesbepalend. Dat terwijldergelijke bureaus vaak helemaal niet weten wat ze vragen.Bovendien weet je bij het aannemen van een opdracht door-gaans nog helemaal niet weet wat er moet gebeuren. Gaande-weg komt er een hoop werk bij. Ook als de prijs al heel slechtwas. Die tendens wordt steeds sterker. We hebben weliswaar deSTB-kruisjeslijsten, maar veel wijzer wordt je daar niet van. ZoOvercapaciteitHoewel de meeste bureaus al behoorlijk zijn geslonken, is ernog altijd een overcapaciteit. Om dat tegen te gaan, moet hetaanbod weer worden afgestemd op de vraag. Bureaus moetendus nog kleiner worden, hetzij door natuurlijk verloop, hetzijdoor gedwongen ontslagen. Er is wat dat betreft al het nodigebereikt: de overcapaciteit is al sterk gereduceerd. Niet door eentoename van het werk, maar door een afname van het aanbod.Van Wageningen: "Niet alleen onze houding is gewijzigd, ookhet werk dat we doen is tegenwoordig anders. Zo doen we veelmeer aan renovaties en verbouwingen. Ook de doorlooptijdvan projecten is beduidend korter geworden en onze porte-feuille veel kleiner. Vroeger hadden we, in elk geval op papier,Marcel Vullings, Adviesburo SnijdersMarcelVullings (49 jaar) is directeur/eigenaar van Adviesburo Snij-ders uitValkenswaard. Het bureau bestaat sinds 1979 en telt circa 20medewerkers. Het bureau is actief in advisering van bouwconstruc-ties en vooral in engineering van prefab-betonconstructies."Nu blijkt hoeveel werk we al diejaren hebben laten liggen dooreen te afwachtende houding"3Wapenen tegen de crisis 52013 73 Erasmus Medisch Centrum, Rotterdamfoto: Adviesburo Snijders4 Stadswerf, Groningenfoto: Ingenieursbureau DijkhuisVan Wageningen: "Op basis van kengetallen, zoals totalebouwsom of vierkante meters, heb je heel snel een gevoel vanhoeveel iets moet kosten. Maar je weet vaak gewoon dat hetvoor 80% of soms zelf 60% van dat bedrag wordt aangeboden.Zelfs als ik weet dat het voor zo'n laag bedrag weggaat en ik duskansloos ben, schrijf ik toch vaak in met een re?lere prijs. Ik wilnamelijk laten zien hoeveel het volgens mij moet kosten. En alsik zelf toch voor een te lage prijs meedoe, vertel ik er wel bij dathet bedrag in mijn ogen veel te laag is."Van Boxsel: "Helaas is er bij elk project wel iemand bij die hetwerk per se wil hebben en dus te laag aanbiedt. Dat heeft eennegatief effect op het prijsniveau. Het is dus zaak om vraag enaanbod zo snel mogelijk weer op elkaar af te stemmen. Wantals de markt straks weer aantrekt, zijn opdrachtgevers die lageprijzen gewend."staat erin dat je details moet uitwerken. Maar om hoeveeldetails het gaat, is niet bekend. Voor de buitenwereld is dezewerkwijze het ei van Columbus, maar het komt vaak neer opappels met peren vergelijken. Veel opdrachtgevers weten nietwat de rol van de constructeur zou moeten zijn. Dat ligt ookaan onszelf. We stralen te weinig professionaliteit uit. Je moet jeverhaal goed uitleggen en laten zien hoe je tot een oplossingbent gekomen en waarom die de beste is. Helaas zijn er te veelconstructeurs die werken als een soort rekenmachine, die nultoegevoegde waarde hebben. Op zich is dat ook een manier omgeld te verdienen, maar het straalt negatief af op de beroeps-groep."PrijsdrukOp die manier werkt bijna iedereen de prijsdruk in de hand,vooral wanneer er een situatie dreigt dat mensen stil komen tezitten.Vullings: "Het komt erop neer dat de prijs die je vraagt eerderafhankelijk is van hoe graag je een werk wil binnenhalen danvan wat het daadwerkelijk kost."Theo vanWageningen, Ingenieursbureau DijkhuisIr.Theo vanWageningen (48 jaar) is directeur/eigenaar van Ingeni-eursbureau Dijkhuis bv uit Groningen. Dit bureau, circa 23 mede-werkers groot en actief sinds 1950, richt zich vooral op adviseringvan draagconstructies voor gebouwen, vaak als hoofdconstructeur.4Wapenen tegen de crisis5201385 Woontoren De Parade, Eindhovenfoto: Van Boxsel Engineering6 Woonstad, Rotterdamfoto: Adviesburo Snijders7 Medisch Spectrum Twente,Enschedefoto: Adviesburo SnijdersOm prijzen op peil te houden, gaat het niet alleen om vraag enaanbod maar ook om onderscheidend vermogen. Een van demanieren waarop een bedrijf zich kan onderscheiden, is doorbij het ontwerp rekening te houden met de maakbaarheid enuitvoerbaarheid.Van Wageningen: "Ik vind het belangrijk dat bureaus ook zelfde uitwerking van een ontwerp doen. Dan zie je zelf de gevol-gen als je iets hebt verzonnen dat lastig is te maken. Aan deandere kant is het ook niet goed als je alleen maar uitwerkt.Want dan weet je nooit waarom er voor een bepaalde oplossingis gekozen."Van Boxsel: "Het is een zorgelijke ontwikkeling dat er een groepbureaus aan het ontstaan is die alleen maar ontwerpt. Als wijeen ontwerp van een ander uitwerken, lopen we vaak tegenallerlei zaken aan waarmee geen rekening is gehouden. En alswe dan met het ontwerpende bureau in gesprek gaan, is die nietof nauwelijks van zijn ongelijk te overtuigen. Ruzi?n heeft geenzin en van de aannemer hoef je in dat geval ook niet veel teverwachten. Want die moet nog het hele project met deconstructeur verder."Van Wageningen: "Wat dat betreft zijn bureaus die zowelontwerpen als uitwerken in het voordeel."Vullings: "Wij staan dichter bij de aannemer, zeker wanneer hetop uitwerken van prefab aankomt. Als er iets fout gaat, zijn wijde eersten die het horen. Daar leer je enorm veel van."Van Boxsel: "Je moet je wel realiseren dat prefab-engineeringeen specialisme is, dat pak je niet zomaar op. We hebben erbehoorlijk voor moeten investeren, in systemen en werkwij-zen."Vullings: "Prefab-engineering geeft een heel andere dynamiek.Doorlooptijden zijn een stuk korter. Wij zien heel veel ontwer-pen langskomen. Het aardige is dat we zo langzamerhandkunnen zien wie iets heeft ontworpen. Je komt soms de meestonmogelijke dingen tegen. En niet alleen bij kleinere bureaus.Bij het maken van een offerte kun je er in feite rekening meehouden van wie het ontwerp komt. Bij sommige bureaus kun jebij voorbaat iets op de prijs zetten!"GroeiBureaus van tussen 15 en 30 werknemers, waartoe Van Boxsel,Dijkhuis en Snijders behoren, tonen veel gelijkenissen. Als hetbedrijf groter of kleiner wordt, gaan er andere wetten gelden.Van Boxsel: "Groter worden, is absoluut geen doel. Het gaat mijveel meer om beheersbaarheid en kwaliteit."Vullings: "Wij zijn dubbel zo groot geweest als nu. Dat merkteje aan veel dingen. Controle was veel lastiger. Je merkte het ookaan de sfeer. Nu zijn we een veel hechtere club dan toen. Dusals je groeit, moet je daar heel bewust mee omgaan."Van Wageningen: "De lijntjes zijn bij ons erg kort. Ik weet alsdirecteur heel goed wat er speelt en wat ieders kwaliteiten zijn."De prijs die je vraagt, is eerderafhankelijk van hoe graag je eenwerk wil binnenhalen dan vanwat het daadwerkelijk kost"5Wapenen tegen de crisis 52013 9dere vestigingen is het ook van belang op elke vestiging eensoort ondernemer te hebben. Iemand die zich in het regionalenetwerk wil verdiepen en acquisitie kan doen."Van Boxsel: "Misschien is dat wel het grootste verschil tussenons soort bureaus en de echte grote. Zij halen hun werk, vaakwat grotere projecten, binnen via andere, meer landelijkenetwerken. Bij ons speelt het zich meer lokaal af. En als demarkt straks weer aantrekt, moeten we ook met beleid omgaanmet groei. Ik geloof daarbij erg in strategische samenwerkin-gen. Dat je samen met andere bureaus pieken en dalen gaatopvangen. Met onze vestiging in India hebben we dit in feite algeregeld."PersoneelAls de bureaus weer gaan groeien, moet er automatisch weeraan personeelswerving worden gedaan. Daarbij zijn de kleinerebureaus niet in het voordeel. De ervaring is dat grotere bureausmeer aantrekkingskracht hebben. Vaak komt dat doordat diebureaus meer aansprekende projecten doen.Van Boxsel: "Het is op een feestje toch leuker om te kunnenzeggen dat je aan een groot stadion hebt meegewerkt dan aaneen bedrijfshal. Ik denk dat jonge mensen, vooral in de Rand-Wij zijn recent verhuisd en zijn bewust op ??n verdieping gaanzitten. Als je dan `toevallig' rondloopt op de zaal, vang je eenhoop op van wat er speelt."Van Boxsel: "Maar je moet ook niet te klein worden. Ik zounooit de enige constructeur in een bureau willen zijn. Je hebttoch ook collega's nodig waarmee je kunt sparren."Vullings: "Er is een bedrijfsgrootte waarbij iedereen zich prettigvoelt. En dat kan voor iedereen anders zijn. Sommige vindenhet fijn eigen baas te zijn, zonder personeel. Anderen ambi?renhet om leiding te geven aan honderd man."Van Wageningen: "Een bureau met honderd man over zes vesti-gingen past denk ik niet in onze aard. Bij bureaus met meer-"Het is een zorgelijkeontwikkeling dat er een groepbureaus aan het ontstaan is diealleen maar ontwerpt"67Wapenen tegen de crisis52013108 Zorgcentrum Sculptura, Bredafoto: Van Boxsel Engineering / Mix Architectuurom het kennisniveau op peil te houden, bijvoorbeeld op hetgebied van BIM.Van Wageningen: "Onderwijs is heel belangrijk. Dat is ook eenvan de speerpunten van de Commissie Vakmanschap vanVNconstructeurs. En het gaat daarbij niet alleen om het regu-liere onderwijs. Het is noodzakelijk ook daarna nog veel bij teleren. Gelukkig wordt er op dat gebied zeer veel aangeboden.Maar ook intern doen wij veel, bijvoorbeeld met overleg tussenconstructeurs onderling en tekenaars. Daarbij worden ervarin-gen bij projecten uitgewisseld. Wat er goed is gegaan of watjuist niet. Al dit soort initiatieven betalen zich op den duur uit."Vullings: "Ook deelname in commissies en werkgroepen vindenwij belangrijk, zoals bij de Betonvereniging, VNconstructeurs,NEN. Ook daarmee houd je je kennis bij."Van Boxsel: "Zoiets kost veel tijd, maar is zeker de moeitewaard. Al was het alleen omdat de mensen die je spreekt, jevaak toch weer op idee?n brengen."Al met al zijn Van Boxsel, Van Wageningen en Vullings gema-tigd positief over de toekomst. "We zullen er hard aan moetentrekken, maar er liggen absoluut kansen." Jacques Linssenstad, sneller bij een bekend bureau willen werken."Vullings: "Maar er bestaat bij jongafgestudeerden wel eenverkeerd beeld van ons vak. Velen denken direct te kunnenstarten met ontwerpen, maar zo werkt het niet. Je zult eerst hetvak moeten leren."Van Wageningen: "Vaak halen wij mensen binnen via een stage.Dan weten we allebei beter wat we kunnen verwachten."Van Boxsel: "En als mensen het naar hun zin hebben, en datweten ze doorgaans heel snel, blijven ze vaak lang bij onswerken. Dat komt ook door de manier waarop wij mensenbehandelen, met respect. Ik denk wel eens dat bij een grootbureau toch minder naar de mensen zelf wordt gekeken, datbijvoorbeeld een reorganisatie een hamerpunt is bij een directiedie op grote afstand zit."Vullings: "Ik heb zelf bij een groot bedrijf gewerkt en meege-maakt dat een eindejaargesprek gevoerd werd door iemand dieik het hele jaar niet had gezien. Hoe kan die nou weten hoe ikheb gefunctioneerd?!"OpleidingEr zijn dus wel wat verschillen te onderkennen tussen kleineen grote bureaus. Maar dat geldt niet voor kwaliteit enkennisniveau. Ook de wat kleinere bureaus doen er alles aan8