16? CEMENT 8 20 23 Sinds ik door VNconstructeurs werd uitgeroepen tot 'Koploper Duurzaamheid', krijg ik nog vaker de vraag wat een goede eerste stap is om beton duurzamer toe te passen. En hoewel er heel veel ver- schillende zaken moeten worden opgepakt, is er wat mij betreft één topprioriteit: het toepassen van beton met minder CO ?-impact. Daarbij kies ik er vrij ongenuanceerd voor om beton onder 120 kg/m³ CO ?-uitstoot per kuub zondermeer 'groen' te noemen en boven 280 kg/m³ in de categorie 'niet meer doen' te plaatsen. Ik voel natuurlijk de reacties al aankomen: alle beton en uitstoot is fout. Voor die opvatting heb ik begrip. Ook zullen mensen zeggen dat de grens van 120 of 280 kg CO ? arbitrair is en te strikt voor sommige toepassingen. Ook daar is wellicht iets voor te zeggen, maar ik hoop dat inzicht met deze column deels te kunnen weerleggen. De CO ?-impact van beton wordt vooral door het bind- middel cement bepaald. Maar ook de winning en trans- port van grondstoffen en de verwerking op centrales en In mei 2023 werden Hans de Wit (Royal HaskoningDHV / TEC) en Niki Loonen (ABT) door een onafhankelijke jury uitgeroepen tot respectievelijk Constructeur van het Jaar en Koploper Duurzaamheid. Deze jaarlijkse verkiezing wordt georganiseerd door VNconstructeurs. In een serie columns in Cement geven beiden hun visie op een aantal belangrijke ontwikkelingen in het constructeursvak. In deze aflevering is het de beurt aan Niki Loonen. Wat is 'groen' en wat is 'niet meer doen'? in fabrieken heeft invloed. Uit beschikbare data volgt dat het gemiddelde betonmengsel in Nederland een CO 2-impact heeft van circa 200 kg/m³. Uit eigen erva- ring weet ik dat eigenlijk elk type beton te produceren is met minder uitstoot. En onder die waarde doe je het al best wel goed. Waar nu nog beton met een hogere uit - stoot wordt toegepast, is dat deels uit onachtzaamheid en deels omdat er bouw- of productiemethoden worden toegepast die zo snel mogelijk moeten worden afge- bouwd. Denk daarbij aan koude tunnelbouw in de win- ter en dubbelstorts in prefab-betonfabrieken zonder verwarmde verhardingskamers. "Er is wat mij betreft één topprioriteit: het toepassen van beton met minder CO?-impact" Koploper Duurzaamheid Niki Loonen ING NIKI LOONEN 47 WERK 1999 ? heden ABT 1997 ? 1998 KEMA Consulting OPLEIDING1993 ? 1997 Civiele Techniek, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen NEVENWERK - Z AAMHEDEN 2018 ? heden Docent Betonvereniging 2022 ? heden Arbiter bij de Raad van Arbitrage in Bouwgeschillen CEMENT 8 2023 ?17 Wat is 'groen' en wat is 'niet meer doen'? constructeur van het jaar (2) De waardes van 120, 200, 280 kg CO ?/m³ betreffen de impact van het materiaal beton. In de beschrijving van de Levens Cyclus Analyse (LCA) gaat het om de onder - delen A1 t/m A3, ofwel de productiefase. Voor alle pro - ducten met een beschikbare Environmental Product Declaration (EPD), is deze waarde bekend. Bijvoorbeeld met de Ontw erptool Groen Beton van Betonhuis kan deze waarde goed worden bepaald. Of je nu in de GGW werkt, waar de Milieu Kosten Indicator (MKI) ingeburgerd begint te raken, of in de utiliteitsbouw met de bekende Milieu Prestatie Gebouw (MPG), uit al deze berekeningen is de CO ?-impact van beton af te leiden. Hoewel in wei - nig van de MKI/MPG-berekeningen beton met meer dan 200 k g CO? per kuub wordt toegepast, is de praktijk an - ders. Het is dus belangrijk dat van iedere kuub toegepast bet on vast komt te staan wat de CO ?-impact werkelijk is, óók als een product relatief minder beton verbruikt. De argumenten waarom we toch nog even 'fout' beton (moeten) toepassen ken ik; hoge sterktes, lange levens- duur, etc. Uit proeven en onderzoek blijkt echter dat met bijvoorbeeld verbeterde korrelpakking, langeduursterkte, lagere water-cementfactoren, gebruik van microsilica etc. ook onder 200 kg CO ?/m³ beton met zeer hoge sterktes en een lange levensduur kan worden geprodu- ceerd. Het goedkope beton van nu zal daarmee in specifieke gevallen wat duurder worden. De duurzame meerwaarde van een hogere sterkte en langere levens- duur rechtvaardigt echter een hogere prijs. En natuurlijk begrijp ik ook dat het onhoudbaar is dat dat duurzaam beton voor het overgrote deel met hoogovenslak wordt geproduceerd. Als de hoogovens sluiten is die grondstof immers niet meer beschikbaar. Bovendien beperken we met de huidige import nu al de mogelijkheid om in andere landen beton te verduurza- men. Het gevolg zal zijn dat de vraag naar hoogoven- slak het aanbod ruimschoots overtreft en de prijs de pan uitrijst. Op dat moment zal de productie van alter- natieven, zoals natuurlijke en gecalcineerde puzzolanen, die in de cementnorm EN-197 genoemd staan, worden opgeschaald. Denk daarbij aan vulkanisch as, gemalen lavasteen en gecalcineerde klei. Ook van die materialen is al proefondervindelijk vastgesteld dat ze geschikt zijn voor productie van beton met een CO ?-impact onder 200 of 120 kg CO ?/m³. De technologie om CO ?-neutraal of -negatief beton te produceren is in ontwikkeling; door het afvangen van CO ? of door CO ? op te slaan in mineralen die in beton kunnen worden verwerkt. De eerste kleine volumes zijn al in 2024 beschikbaar. Het tempo waarin deze en andere technologieën worden opgeschaald, zal afhangen van de vraag naar steeds duurzamer beton. En hoewel ik het niet propageer, is er dus ook voor degene die graag be- ton met alleen portlandcement en primair zand en grind wil blijven produceren, een perspectief. Technologieën als afvang en opslag van CO? zullen bij toepassing ervan verder worden opgeschaald, vermoedelijk wel tegen een hoge prijs. Het is inmiddels vier jaar geleden dat ik in mijn blog vroeg "Wie doet er mee??", gericht op het stimuleren van de verduurzaming van beton. Vandaag herhaal ik die vraag, zij het dat ik het nu bedoel als een oproep: "Wie doet er mee met het toepassen van steeds 'groener' beton?"? Figuur 1. Schematische weergave betonvolume en CO ?-impact Foto 2. Niki Loonen was nauw betrokken bij de ontwikkeling van een CO ?-vriendelijk hybride betonmengsel voor Voorbij Prefab, foto: ABT / Jacques Kok