40 Toekomst CUR- Aanbevelingen Groot deel activiteiten SBRCURnet gewaarborgd door CROW 1 Toekomst CUR-Aanbevelingen 5 2018 41 CROW is de laatste maanden druk bezig geweest de overgedra - gen activiteiten van SBRCURnet te implementeren in hun eigen organisatie. Belangrijk onderdeel daarvan is het betonpro - gramma. In dat programma vallen alle activiteiten op het gebied van beton en betonconstructies, waaronder een groot deel van de CUR-Aanbevelingen (zie kader 'CUR-Aanbevelingen'). Om te horen wat op dit moment de status van de activiteiten is en wat de toekomstverwachtingen zijn, sprak de redactie van Cement met Rogier Rijkers (directielid), Jos Wessels (projectmanager) en Ad van Leest (programmamanager) van CROW. Samen met Erwin Vega (projectmanager) vormen zij bij CROW het aanspreekpunt van voormalige SBRCURnet projecten en producten. De rolver - deling daarbij is op hoofdlijnen: Jos Wessels voor Waterbouw en Geotechniek, Ad van Leest voor Beton en Erwin Vega voor Asset Management en Beton.   Wat is de belangrijkste doelstelling van CROW? "CROW is er om samen met de sector kennis te verzamelen, te bundelen en te duiden, op zo'n manier dat die kennis eenvoudig toepasbaar is in de praktijk. Die kennis vindt zijn neerslag in praktische systematieken, richtlijnen, handboeken, kennisbanken, cursussen etc. We zijn dus geen wetenschappelijk onderzoekscen - trum. Wij werken daarbij altijd met werkgroepen, waarin opdrachtgever, opdrachtnemer, leverancier en adviseur zijn verte - genwoordigd. Zo borgen we een objectieve en onafhankelijke uitkomst waarvoor draagvlak is in de hele sector. Voor CROW staan samenwerken, groei in kennis en het delen van kennis centraal. Wij sturen hierbij op maximale samenhang tussen de verschillende vakgebieden waarin wij actief zijn."   Wat was voor jullie de reden om een deel van de activiteiten van SBRCURnet over te nemen? "Voor de sector is het spijtig dat een gerenommeerd instituut als SBRCURnet het niet heeft gered. De kennis die daar jaren - Op 1 januari van dit jaar heeft SBRCURnet noodge - dwongen haar activiteiten moeten beëindigen. Een van de oorzaken was het wegvallen van de O&O- gelden (Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Bouw & Infra). De GWW-portefeuille, waaronder ook de CUR-Aanbevelingen voor de B&U-setor, is in zijn geheel ondergebracht bij CROW. De redactie van Cement ging op bezoek bij dit kennisplatform om te polsen wat de markt gaat merken van deze ontwik - keling. CUR-Aanbevelingen CUR-Aanbevelingen zijn publicaties waarin afspraken tussen partijen in de bouw zijn vastgelegd. Ze bevatten breed gedragen prenormatieve technische regels. CUR-Aanbevelingen zijn vooral toepasbaar voor nieuwe materia - len, berekeningsmethoden en constructiewijzen die zich nog min of meer in een ontwikkelingsfase bevinden en waarmee nog niet veel ervaring is opgedaan. Om die nieuwe producten en methoden te mogen toepassen, moeten ze in principe voldoen aan normen. Maar het omzetten van nieuwe kennis naar alge - meen geldende technische regels vergt vele jaren, omdat deze regelgeving pas wordt opgesteld als de nodige ervaring en kennis zijn opgedaan. Om toepassing van nieuwe materialen en methoden in de bouw en infra toch mogelijk te maken, is er behoefte aan tijdelijke spelregels die duidelijkheid verschaffen als er nog geen definitieve norm is. De CUR-Aanbevelingen voor - zien in die behoefte. De inhoud van een CUR-Aanbeveling heeft het karakter van een norm. Vanwege het draagvlak worden CUR-Aanbevelingen opgevat als prenormatieve documenten, zolang er geen norm over het betreffende onderwerp van kracht is. De Aanbevelingen zijn dus van groot belang voor de innovatie in de bouw- en infrasector en zijn een stimulans voor een juiste toepassing. Inmiddels zijn er een kleine 90 van kracht. Van oudsher bestaat er een nauwe band tussen Cement en de CUR-Aanbevelingen. Het papieren vakblad is vanaf begin af aan (sinds 1983, fig. 2) namelijk het kanaal geweest waarmee de Aanbevelingen werden verspreid. Eerst gebeurde dat alleen nog op papier. Tegenwoordig zijn ze ook digitaal beschikbaar, onder meer op www.crow.nl en www.cur-aanbevelingen.nl . Vanwege het belang voor de Cement -lezer, wordt in Cement ook veelvuldig aandacht besteed aan de inhoud van de Aanbevelingen. 1 Van links naar rechts: Ad van Leest, Erwin Vega, Jos Wessels en Rogier Rijkers2 De eerste CUR-Aanbeveling, verschenen bij Cement 1983/6 2 Toekomst CUR-Aanbevelingen 5 2018 42  Hoe past het betonprogramma in de portefeuille van CROW? "De doelen van het betonprogramma, namelijk zorgen dat toepasbare kennis wordt ontwikkeld en vooral bruikbaar wordt gemaakt, passen bij de doelen van CROW. De doelgroep voor het betonprogramma komt voor een groot deel overeen met de doelgroep en het netwerk van CROW: decentrale overheden, adviesbureaus, leveranciers en bouwondernemingen. CROW richt zich met name op de publieke ruimte en de infrastruc - tuur. Het materiaal beton wordt uiteraard ook in de woning- en utiliteitsbouw gebruikt. Vandaar dat we voor die markt samen - werking zoeken met partijen die dat netwerk kennen. CROW zal die markt dus via andere partijen bedienen."   Wat zijn de thema's in het betonprogramma? "De belangrijkste inhoudelijke thema's zijn vastgelegd in een programmaplan. Deze thema's zijn CO 2-reductie (energie), Circu - laire Economie, Beheer en onderhoud (Vervangingsopgave en instandhouding infrastructuur), digitalisering, nieuwe technieken als robotisering en betonprinten en veranderende eisen als gevolg van demografische ontwikkelingen. Daarnaast speelt voorschrif - tenwerk een belangrijke rol. Daarbij gaat het om de invloed van Europese ontwikkelingen op onze voorschriften. Denk onder meer aan duurzame en betrouwbare betonconstructies, autogene krimp en scheurwijdtebeheersing."   Hoe zorgen jullie ervoor dat kennisontwikkeling aansluit bij de behoeftes en kansen in de markt? "Alle ontwikkelingen worden begeleid door een brede verte - genwoordiging van mensen uit de praktijk. CROW zorgt altijd voor deze brede vertegenwoordiging om te voorkomen dat er achteraf een product wordt uitgegeven waar men niets mee kan. En brede vertegenwoordiging betekent dat opdrachtgevers, bouwbedrijven, adviseurs, toeleveranciers en eventuele andere relevante groepen worden betrokken. Wij laten ons voor het betonprogramma adviseren door de Programma-adviesraad Beton(constructies). Dit is een adviesraad waar belanghebbenden en deskundigen uit de gehele betonketen elkaar ontmoeten en 'aan het werk zijn'. De gemeenschappelijke 'drive' is vooral technisch-inhoudelijk van aard. De Programma-adviesraad is samengesteld uit vertegenwoordigers van de stakeholders uit bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen, ofwel alle partijen uit de betonsector. Voor de uitvoering van projecten wordt samen - gewerkt met kennisinstituten en specialisten van adviesbu - reaus.   Verder zijn er community's, zoals het platform Binnenstede - lijke Kademuren en het Platform Voegovergangen en Over - lang is ontwikkeld, heeft hoog aanzien in de sector. Ons is er alles aan gelegen die kennis te behouden en voor de toekomst beschikbaar te houden. Tegelijk moeten we eerlijk zijn en kritisch kijken naar hoe we dat gaan doen. Zonder de details te kennen, is er een simpele conclusie dat SBRCURnet kennelijk onvoldoende inkomsten had om zijn activiteiten overeind te houden. Dus wij zullen samen met betrokken partijen scherp moeten bekijken hoe we de komende jaren samen gaan werken en hoe we dat met elkaar kunnen financieren."   Welke activiteiten hebben jullie precies overgenomen? "Het gaat om een aantal projecten van SBRCURnet, die CROW in januari 2018 heeft doorgestart. Voor een aantal van deze projecten is een raamovereenkomst met RWS getekend. Daar - naast zijn er ook met andere financiers afspraken gemaakt, waaronder het Betonhuis/Cement&BetonCentrum. Ook zijn de GWW-producten van de SBRCURnet-uitgeverij overgenomen. Hierdoor hebben we een basis om de program - ma's op gebied van Beton, Geotechniek, Waterbouw en Asset Management voort te zetten."   Wat is de status van de overname van de activiteiten? "In de raamovereenkomst met Rijkswaterstaat is onder andere vastgelegd welke projecten een doorstart vinden. En we zijn in overleg met alle betrokkenen aan het kijken of we het betreffende programma opnieuw kunnen optuigen. Vanzelfsprekend zullen zoveel mogelijk elementen uit het 'oude' programma in het nieuwe terugkeren. Maar we moeten realistisch zijn en scherp op het financiële plaatje letten. Als projecten bij SBRCURnet niet uit konden, zullen we goed met elkaar moeten kijken wat er aan de hand was en of er wel voldoende draagvlak is. CROW heeft met RWS afgesproken een aantal commissies/adviesraden en werk - groepen weer bij elkaar te roepen om in ieder geval te bespreken wat de rol van CROW wordt in deze gremia en wat we willen bereiken met elkaar. Ook met andere financiers en stakeholders worden deze gesprekken gevoerd."   Wat gaan klanten merken van de overname? "Klanten blijven toegang houden tot de bestaande portfolio op gebied van civiele techniek, inclusief de CUR-Aanbevelingen. Daarnaast zijn de recent afgeronde projecten en daaruit voort - vloeiende producten nu beschikbaar via de website van CROW en CUR-Aanbevelingen.nl. Uiteraard komen daar de toekom - stige ook op. De sector heeft dus weer een centraal punt waar ze alle informatie op de bekende kennisgebieden kunnen vinden." Toekomst CUR-Aanbevelingen 5 2018 43 3 Meest recente CUR-aanbevelingen   Hoe wordt kennisontwikkeling gefinancierd? "CROW is een stichting zonder winstoogmerk. Dat betekent dat de kosten van CROW jaarlijks ongeveer gelijk moeten zijn aan de inkomsten. De kennisontwikkeling en de borging in producten, zoals aanbevelingen, richtlijnen, handboeken, de kennisbank worden bij CROW gefinancierd vanuit verschillende bronnen. Allereerst worden de producten verkocht tegen een redelijke prijs. Dat zorgt voor goede verspreiding van de kennis en voldoende inkomsten om het beheer van de producten te organiseren. De totstandkoming van nieuwe producten wordt projectmatig aange - pakt. Dat betekent dat er een projectplan wordt gemaakt, dat CROW voor het projectmanagement zorgt en dat financiering vanuit verschillende partijen uit de sector wordt gezocht. Voor het Betonprogramma zijn RWS, het Betonhuis/ Cement&BetonCentrum en SKKB belangrijke financiers. Een project kan pas starten als er voldoende financiering voor het project is gevonden en wanneer het initiatief vanuit verschillende partijen uit de sector wordt gesteund zowel voor wat betreft de financiering als ook voor wat betreft inhoude - lijke bijdrage. Verder kunnen voor dergelijke projecten fondsen worden aangesproken, zoals het Fonds Collectieve Kennis-Civiele Techniek (FCK-CT) dat wordt gevuld met vrijwillige afdrachten door vooral decentrale overheden."   Wat is jullie visie ten aanzien van kennisontwikkeling en ?deling in de bouw op de (midden)langetermijn? "CROW werkt al dertig jaar met dezelfde partners. Maar de wereld staat niet stil! Zo ontstaan er nieuwe manieren van samenwerken en komen andere partijen aan tafel omdat de rolverdeling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer veran - dert. Ook zie je aandachtsgebieden en werkwijzen verande - ren, bijvoorbeeld van aanleg naar beheer ? en is er meer focus op innovatie. Voeg daarbij de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en je ziet een uitdagend speelveld. Dit alles vraagt van CROW meer wendbaarheid dan ooit. We moeten sneller en flexibeler kunnen reageren op de behoeftes van onze relaties.   Organisaties als die van ons moeten meer dan ooit open staan en gericht zijn op samenwerking en verbinding. Zo wordt er op dit moment in de sector volop nagedacht en geëxperimenteerd met de kansen die data ons nu en in de toekomst bieden. Hierin heeft CROW een grotere toege - voegde waarde als we overzicht bieden, partijen bij elkaar brengen en best practices naar boven halen en zichtbaar maken, dan wanneer wij zelf het zoveelste experiment zouden beginnen." ? ir. Jacques Linssen gangsconstructies, waar praktische kennis wordt uitgewisseld en als dat nodig is wordt vastgelegd. De tweejaarlijkse Infra - dagen helpen om alle relevante stakeholders bijeen te brengen en kennis uit te wisselen of in ieder geval de mensen met de relevante kennis te ontmoeten voor nadere afspra - k e n ." Beschikbaarheid Enkele recent afgeronde CUR-Aanbevelingen zijn door het onderbrengen bij CROW enige tijd niet beschikbaar geweest. Op dit moment zijn alle van kracht zijnde aanbevelingen weer verkrijgbaar, onder meer op www.cur-aanbevelingen.nl . Het gaat daarbij onder meer om recente uitgaves van: - CUR-Aanbeveling 89:2017 Maatregelen ter voorkoming van betonschade door alkali-sili - careactie (ASR) (derde, herziene uitgave) - CUR-Aanbeveling 96:2017 Vezelversterkte kunststoffen in bouwkundige en civieltechni - sche draagconstructies (tweede, herziene uitgave) - CUR-Aanbeveling 116:2017 AEC-granulaat als toeslagmateriaal voor beton (tweede, herziene uitgave) - CUR-Aanbeveling 121:2018 Bepaling ondergrens verwachte restlevensduur van bestaande gewapende betonconstructies - CUR-Aanbeveling 122:2018 Ontwerpen en vervaardigen van betonconstructies met gebruikmaking van de doorgaande sterkteontwikkeling van beton - CUR-Aanbeveling 123:2018 Betonwaren vervaardigd met geopolymeer als bindmiddel 3 CUR-Aanbeveling 89\0:20\f7 (derde, herziene uitgave\ ) Maatregelen ter vo\dorkoming van betonschade door al\dkali\fsilicareactie \d(AS\b) CUR-Aanbeveling 89\0:20\f7 (derde, herziene uitgave\d) Maatregelen ter vo\dorkoming van betonsch\dade door alkali\fsili\dcareactie (AS\b) CUR-Aanbeveling 89 2017 Maatregelen voorkoming betonschade_cov-CROW.indd\ 3 18-06-18 10:05 SBRCURnet SBRCURnet is een onafhankelijk kennisnetwerk \foor de gehele \bouwsector. Wij zorgen er \foor dat professionals in de Burgerlijke en Utiliteits\bouw en in de Grond-Weg- en Water\bouw hun werk \beter kunnen doen. Wij \brengen partijen uit de \bouwsector met elkaar in contact \foor het ontwikkelen \fan nieuwe \fakkennis o\fer actuele \fraagstukken. Wij \foorzien de sector \fan \betrouw\bare, \bruik\bare \fakkennis. Dat doen we door kennis uit te ge\fen in een \breed scala aan producten en diensten. Bo\fendien helpen we \bij het implementeren \fa\rn kennis. ARTIKELNUMMERAA96:2017 CUR-Aanbeveling 96\0:20\f7 Vezelversterkte kun\gststof en in bouwkundige e\gn \fivielte\fhnis\fhe d\graag\fonstru\fties CUR-Aanbeveling 96\0:20\f7Vezelversterkte kun\gststoff en in bouwkundige en \fivielte\fhnis\fhe \gdraag\fonstru\fties CUR-Aanbeveling 96 2017 Vezelversterkte kunststoffen_cov-CROW.indd 2-3\ 18-06-18 10:06 CUR-Aanbeveling 11\06:201\fCUR-Aanbeveling 116:201\f bevat aanvullende \begels op basis waa\bvan AEC-g\banulaat kan wo\bden toegepast als gedeeltelijke ve\bvanging van natuu\blijke, ha\bde en dichte toeslagmate\bialen in specifieke betonp\boducten en \0betonmo\bteltoepassi\0ng. Hie\bmee wo\bdt voo\bzien in de noodzakelijke aanvullende technische \begelgeving op NEN-EN 1992-1-1, NEN-EN 206-1 + NEN 8005 en NEN-EN 136\f0. Aangenomen mag wo\bden dat toepassing van deze bepalingen in combinatie met NEN 1992-1-1 zal leiden tot het geëiste bet\bouwbaa\bheidsnive\0au van bouwconst\bucties confo\bm het Bouwbes\0luit. CUR-Aanbeveling 116:201\f is van toepassing op de ste\bkte- klassen C12/15 tot en met C30/3\f en op alle milieuklassen volgens NEN-EN 206-1 + NEN 8005, waa\bbij in milieuklasse XA alleen XA1 is toegestaan. In 2012 is de ee\bste uitgave van CUR-Aanbeveling 116 ve\bschenen. Inmiddels wo\bdt AEC-g\banulaat al mee\bde\be ja\ben in beton toegepast, met name in betonwa\ben ve\bvaa\bdigd met aa\bdvochtig beton, zoals betonst\baatstenen. \0 Op basis van de hie\bbij opgedane e\bva\bingen en de \besultaten van aanvullende onde\bzoeken, is deze CUR-Aanbeveling he\0\bzien wat bet\beft de\0 volgende aspecten:\0 ?aanpassing van het\0 toepassingsgebied;\0 ? aanpassing en diffe\b\0entiatie van de eis\0 gesteld aan het maximaal gehalte m\0etallisch aluminium\0 en zink; ? gedetaillee\bde uitwe\0\bking van de bep\boev\0ingsmethode metallisch aluminiu\0m + zink; ? definitie en eisen v\0oo\b all-in AEC-g\ban\0ulaat; ? p\bocedu\be aantonen g\0eschiktheid AEC-g\ba\0nulaat bij niet voldoen aan gesteld\0e eisen; ? actualise\bing van v\0e\bmelde no\bmen; ? ko\bte beschouwing va\0n ci\bcula\biteit in v\0oo\bwoo\bd. Met het ve\bschijnen van deze CUR-Aanbeveling 116:201\f ve\bvalt de CUR-Aanbeveling 11\06:2012. ARTIK\bLNUMM\bR AA116201\fwww.sbrcurnet.nl/cura\ anbevelingen CUR-Aanbeveling 11\06:201\fCUR-Aanbeveling 116:201\f bevat aanvullende \begels op basis waa\bvan AEC-g\banulaat kan wo\bden toegepast als gedeeltelijke ve\bvanging van natuu\blijke, ha\bde en dichte toeslagmate\bialen in specifieke betonp\boducten en \0betonmo\bteltoepassi\0ng.Hie\bmee wo\bdt voo\bzien in de noodzakelijke aanvullende technische \begelgeving op NEN-EN 1992-1-1, NEN-EN 206-1 + NEN 8005 en NEN-EN 136\f0. Aangenomen mag wo\bden dat toepassing van deze bepalingen in combinatie met NEN 1992-1-1 zal leiden tot het geëiste bet\bouwbaa\bheidsnive\0au van bouwconst\bucties confo\bm het Bouwbes\0luit. CUR-Aanbeveling 116:201\f is van toepassing op de ste\bkte- klassen C12/15 tot en met C30/3\f en op alle milieuklassen volgens NEN-EN 206-1 + NEN 8005, waa\bbij in milieuklasse XA alleen XA1 is toegestaan. In 2012 is de ee\bste uitgave van CUR-Aanbeveling 116 ve\bschenen. Inmiddels wo\bdt AEC-g\banulaat al mee\bde\be ja\ben in beton toegepast, met name in betonwa\ben ve\bvaa\bdigd met aa\bdvochtig beton, zoals betonst\baatstenen. \0 Op basis van de hie\bbij opgedane e\bva\bingen en de \besultaten van aanvullende onde\bzoeken, is deze CUR-Aanbeveling he\0\bzien wat bet\beft de\0 volgende aspecten:\0 ?aanpassing van het\0 toepassingsgebied;\0 ? aanpassing en diffe\b\0entiatie van de eis\0 gesteld aan het maximaal gehalte m\0etallisch aluminium\0 en zink; ? gedetaillee\bde uitwe\0\bking van de bep\boev\0ingsmethode metallisch aluminiu\0m + zink; ? definitie en eisen v\0oo\b all-in AEC-g\ban\0ulaat; ? p\bocedu\be aantonen g\0eschiktheid AEC-g\ba\0nulaat bij niet voldoen aan gesteld\0e eisen; ? actualise\bing van v\0e\bmelde no\bmen; ? ko\bte beschouwing va\0n ci\bcula\biteit in v\0oo\bwoo\bd. Met het ve\bschijnen van deze CUR-Aanbeveling 116:201\f ve\bvalt de CUR-Aanbeveling 11\06:2012.ARTIK\bLNUMM\bR AA116201\fwww.sbrcurnet.nl/cura\ anbevelingen CUR-Aanbeveling 11\06:201\f AEC-granulaat als \btoeslagmateriaal v\boor beton CUR-Aanbeveling 116-2017_cv_CROW.indd 2 21-06-18 12:13 Conform CUR-Aanbev\1eling 11\f CUR-Aanbeveling 12\81:2018 Bepaling ondergren\us verwachte restle\uvensduur van \festaande gewap\uende \fetonconstruct\uies Methode voor het b\cepalen van het ein\cde van de initiatiefase bij \cbestaande civiele b\cetonconstr\fcties CUR-Aanbeveling 121-2018 Bepaling ondergrens verwachte restlevensduur_co\ v-CROW.indd 2-3 18-06-18 10:07 CUR-Aanbeveling 12\82:2018Ontwerpen en verva\mardigen van betonconstructies \mmet gebrui\fma\fing va\mn de doorgaande ster\fteo\mntwi\f\feling van beton CUR-Aanbeveling 122_cov-CROW.indd 2 21-06-18 12:11 CUR-Aanbeveling 12\03:201\fBetonwaren vervaar\bdigd met geopolyme\ber als bindmiddel CURAanbeveling123_2018_fullV3_270318JT_cov-CROW.indd 2 19-06-18 09:56 Toekomst CUR-Aanbevelingen 5 2018