De juiste vragen Volgens de Constructeur van het Jaar 2023 (1) 1 Constructeur van het Jaar Hans de Wit (rechts) en Koploper Duurzaamheid Niki Loonen (links) bij de uitreiking op de Dag van de Constructeur, foto: René van den Burg 1 22? CEMENT 7 20 23 Beide heren noemden het thema innovaties in de bouw als belang- rijk aandachtspunt voor construc- teurs. Niet vreemd als je hun staat van dienst bekijkt. De rol van de constructeur op dit gebied wordt volgens hen nog wel eens onderschat, ook door de beroepsgroep zelf. Maar constructieve kennis is essentieel om in te schatten wat wel en niet verantwoord is. Loonen: "Je moet met een brede blik kij- ken naar een innovatief product of nieuwe toeppassing. Daarbij moet je je altijd realise- ren dat je niet weet wat je niet weet." Vrij snel komt de breedplaatproblematiek ter sprake, in Loonens ogen een treffend voor- beeld. Jarenlang werden breedplaatvloeren toegepast in vloeren die in twee richtingen dragen, op een manier waarvoor de vloeren eigenlijk niet waren bedoeld. In de detaille- ring is al die tijd onvoldoende rekening ge- houden met de afwijkende krachtswerking, waardoor de detaillering vaak niet voldeed. "Wij hebben daarbij met zijn allen onvol- doende opgelet, er was sprake van een tun- nelvisie. Daarvan moeten we leren. Dat we aandacht moeten besteden aan verificatie en validatie bij nieuwe toepassingen. Dat geldt bijvoorbeeld ook bij recentere innovaties als basaltwapening of geopolymeerbeton." Regelgeving: kans of belemmering Constructeurs moeten niet alleen kritisch zijn, er zou juist ook een stimulerende kracht van hun uit moeten gaan. Ze hebben immers een goed overzicht en denken in oplossingen. Wel kan regelgeving nog wel eens belemme- rend werken. De Wit: "De focus vanuit regel - geving ligt heel erg op constructieve veilig - heid, zeker in de woning- en utiliteitsbouw. Terecht natuurlijk, veiligheid is essentieel. Maar er zijn manieren om die veiligheid te waarborgen, zonder te zeer vast te houden aan de norm". Loonen aanvullend: "We rich - ten ons vaak te veel op het zetten van vinkjes zonder het einddoel voor ogen te hebben. Die cultuur is funest voor innovaties." Als voorbeeld wijst Loonen op de ROK, de Richtlijnen Ontwerp Kunstwerken van Rijkswaterstaat: "Rijkswaterstaat sluit het gebruik van het rekenen met 3D-eindige-ele- mentenmodellen uit. Zo wordt bijvoorbeeld boogwerking in een constructie genegeerd. Dat leidt vaak tot onnodig zwaar gedimensi- oneerde constructies." Iets vergelijkbaars lijkt het geval bij de ontwikkeling van Euro- pese normen. De Wit: "Je ziet het bij de ont- wikkeling van de nieuwe Eurocodes. Om één norm te krijgen, is consensus nodig. Dat re- sulteert geregeld in een bovengrens, zodat niemand van de lidstaten bezwaar maakt. Daarbij speelt ook dat conservatieve landen vaak het meeste te zeggen hebben." Maatschappelijk verantwoordelijk Van het onderwerp van innovaties is het een kleine stap naar CO?, een andere grote IR. JACQUES LINSSEN Redactie Cement / Aeneas Media auteur Op 1 juni 2023, op de Dag van de Constructeur, werd Hans de Wit van TEC uitgeroepen tot Constructeur van het Jaar. Een prestigieuze onderscheiding, waarmee hij een jaar lang optreedt als ambassadeur van het constructeursvak. Bij diezelfde gelegenheid kreeg Niki Loonen van ABT een eervolle vermelding als 'koploper duurzaamheid'. We vroegen beiden wat in hun ogen de belangrijkste uitdagingen zijn in de bouw, voor constructeurs in het bijzonder. CEMENT 7 2023 ?23 uitdaging waar constructeurs zich meer mee zouden mogen bemoeien. In 2030 moet de uitstoot met 55% zijn teruggedrongen ten opzichte van 1990. Om dat waar te maken zijn innovaties keihard nodig. Loonen: "Dit probleem wordt nog steeds onderschat. Het probleem is echt enorm. Er sterven mensen door de CO?-uitstoot, dat realiseert niet ie- dereen zich. Maatschappelijk gezien heeft de bouw een grote verantwoordelijkheid. Maar ook juridisch zou dit nog wel eens groot kunnen worden. Want wat als organi- saties rechtszaken gaan aanspannen tegen bouwplannen. Je ziet wat procederen op het gebied van stikstof heeft gedaan." Er moet volgens Loonen dan ook snel een eis komen ten aanzien van de materiaalgebonden CO?- emissies. Die moet voor gebouwen worden beperkt tot bijvoorbeeld maximaal 250 kg CO?-eq./m². De constructeur heeft voldoende in zijn gereedschapskist om het verschil te kunnen maken. Loonen: "Probeer slimmer en zuiniger te ontwerpen. Als ik een gebouw zie met kolommen op de bovenste verdie- ping in dezelfde doorsnede als de onderste, vraag ik me af: waarom? Door aan dat soort dingen meer aandacht te besteden, kan op een vrij eenvoudige manier materiaal wor- den bespaard." Om zuiniger te bouwen moeten we ook meer kijken naar bestaande constructies. Daar kunnen we volgens De Wit meer van leren. "Neem de Limfjordstunnel. Ondanks wat schades, presteert die na al die jaren nog steeds prima. We kunnen veel leren van hoe corrosie van wapening zich al dan niet ont- wikkelt. Die informatie zou je kunnen ge- bruiken bij andere constructies, wat de CO?- footprint zeker ten goede zou kunnen komen. Misschien moeten we wel wat coulanter zijn, daar waar dat aantoonbaar kan." Ook ten aanzien van levensduur moe- ten we ons afvragen of we op de goede weg zijn. De Wit: "In sommige projecten wordt nu al een levensuur van 150 jaar geëist. Dat heeft zijn weerslag op het gebruik van materialen. Maar zo ver kunnen we helemaal niet in de toekomst kijken. Wie zegt mij dat constructies tegen die tijd om andere redenen niet meer voldoen aan het doel waarvoor ze zijn gerea - liseerd, of simpelweg niet meer nodig zijn?" Het zijn ingewikkelde dilemma's: nu bouwen met overcapaciteit zodat de toekomstwaarde wordt vergroot, of juist zuinig bouwen om op korte termijn de CO?-uitstoot te reduceren. De Wit: "Dit soort vragen zijn niet eenvoudig te beantwoorden, maar we moeten ze wel be- spreekbaar maken. En een goed advies van ons als ingenieurs is daarbij essentieel." 2 Eerste stort voor de Femernbelttunnel, die wordt gebouwd met de zinktunneltechniek, bij uitstek het specialisme van Hans de Wit, foto: Femern A/S "We richten ons vaak te veel op het zetten van vinkjes zonder het einddoel voor ogen te hebben. Die cultuur is funest voor innovaties" WIE IS HANS DE WIT? Hans de Wit is managing director van Tunnel Engineering Consultants (TEC), een samenwerkingsverband tussen Royal HaskoningDHV en Witteveen+Bos. De Wit heeft meegewerkt aan een groot scala aan toonaangevende projecten, alle met grote maatschappelijke rele- vantie. Bekende voorbeelden zijn de Hongkong-Zhuhai-Macau-brug/tunnel, de langste zeebrug ter wereld, de Noord/ Zuidlijn in Amsterdam en ? momenteel in uitvoering ? de Femernbelttunnel, tussen Denemarken en Duitsland. Deze laatste wordt de langste tunnel die is gebouwd met de zinktunneltechniek, bij uitstek het specialisme van De Wit. Namens TEC gaat De Wit zich de komende tijd inzetten voor een groot renovatieprogramma van zeven Zuid-Hollandse tunnels. De Wit is een graag geziene spreker op internationale congressen en doceert aan de TU Delft en internationaal.. 2 24? CEMENT 7 20 23 Serie columns Over de rol van de constructeur bij deze uit- dagingen zijn De Wit en Loonen het wel eens. Die is groter dan vaak wordt aangeno- men. De beroepsgroep zou die rol steviger moeten pakken. Om te beginnen dingen in twijfel durven trekken en de juiste vragen stellen. En als het nodig is ook op de rem trappen, een streep durven trekken. Uiter- aard is de constructeur niet de enige die zich moet bekommeren om deze uitdaging. Het zijn stuk voor stuk ketenvraagstukken. Ook de opdrachtgever moet zich thema's als innovatie en CO? aantrekken. Het begint im- mers al bij de juiste uitvraag. Het zijn onderwerpen die De Wit en Loonen aan het hart gaan. Dat geldt voor meer the- ma's. Denk aan samenwerking, kwaliteit, digitalisering, creativiteit en veiligheid. Beide heren zijn daar nog lang niet over uitgepraat. Graag doen ze daar het komende jaar hun zeg je over, als ambassadeurs van het vak. Ook in Cement: vanaf komend nummer star- ten we met een serie columns onder de titel 'Volgens de Constructeur van het Jaar'. 3 Niki Loonen was nauw betrokken bij de ontwikkeling van een CO 2-vriendelijk hybride betonmengsel voor Voorbij Prefab, foto: Voorbij Prefab 3 CONSTRUCTEUR VAN HET JAAR Meer over de verkiezing Constructeur van het jaar, die plaatsvond tijdens de Dag van de Constructeur op 1 juni 2023, staat in het bericht Hans de Wit gekozen tot Constructeur van het Jaar 2023. NIKI LOONEN Hoewel hij er wel voor is opge- leid, is Niki Loonen geen typi- sche constructeur; hij is eigenlijk nooit als constructief ontwerper betrokken bij projecten. Wel houdt hij zich binnen ABT als senior adviseur veel bezig met het materiaal beton, specifiek met de fenomenen krimp en scheurvorming. Zowel om scha- des te voorkomen als om scha- des de beoordelen. Dit speelt onder meer bij bedrijfsvloeren. Ook heeft Loonen in de afgelo- pen jaren veel kennis opge- bouwd over de interactie tussen de ondergrond en een gebouw. Op het gebied van duurzaam- heid is Loonen zeer actief. Zo was hij nauw betrokken bij de ontwikkeling van een CO?- vriendelijk hybride betonmeng- sel voor Voorbij Prefab. En als docent bij de Betonver- eniging draagt hij zijn kennis over duurzaamheid over aan anderen. "Misschien moeten we wel wat coulanter zijn, daar waar dat aantoon- baar kan" CEMENT 7 2023 ?25