themaLichtbeton maakt school2201128themaLichtbeton maaktLichtbeton in schoonbetonkwaliteit in de Leutschenbachschool (Z?rich)In 2002 schreef de hoogbouwafdeling van de stad Z?rich eenontwerpwedstrijd uit voor de bouw van een nieuwe school inLeutschenbach. Deze wijk, die vroeger een industriefunctie haden vandaag de dag als woongebied te maken heeft met eensterke bevolkingsgroei, had hierop tot dan nog geen passendantwoord kunnen vinden en ook de scholen in aanliggendebuurten hadden hun maximum capaciteit inmiddels bereikt.Winnaar van de ontwerpwedstrijd werd het architectuurbureauvan Christian Kerez. Diens ontwerp van een schoolhuis over-De Leutschenbachschool in Z?rich is een innovatieve `gebouwkubus'uit staal, beton en glas. Architect Christian Kerez realiseerde een onge-woon ruimtelijk concept uit verticaal geordende ruimtes. Het bijzon-dere constructieve ontwerp vroeg daarbij om de toepassing van licht-beton, dat niet alleen optimaal tegemoetkomt aan de eisen voorgewicht en draagkracht, maar als zichtbeton ook een belangrijkeesthetische functie overneemt.Lichtbeton maakt school 22011 291 De vakwerken zijnzichtbaar in de gevelfoto: Walter Mairtuigde niet alleen door het spectaculaire architectonischebouwconcept uit staal, glas en beton, maar ook door de innova-tieve ruimte-indeling. Want terwijl normaal gesproken in eenschool alle ruimtes in afzonderlijke volumes helder zijn onder-verdeeld en naast elkaar liggend over gangstelsels met elkaarverbonden, zijn ze bij dit schoolhuis Leutschenbach bovenelkaar gestapeld. Zo ontstond een compact bouwlichaam metin totaal 22 klaslokalen, een sporthal met twee zalen, eenbibliotheek, een multifunctionele zaal, een eetzaal en een kleu-terschool, alsmede een aantal gemeenschappelijke ruimten enateliers. Kroon op het ontwerp is de sporthal met twee gymza-len, die als een fel doorlichte kubus bovenop het gebouw staat.Geconstrueerd als een tafel"De constructie is vergelijkbaar met een tafel; de vierde verdie-ping verbeeldt als het ware het tafelblad", verklaart ChristanKerez. "De gehele onderwijsvleugel hangt aan de vakwerkcon-school1themaLichtbeton maakt school22011302 Plafondtekening van de 1everdieping3 De tot 10 m uitkragende balkonsuit Liapor lichtbeton vormen destructuur van de gebouwomhul-ling foto: Liapor4 De constructie is vergelijkbaar meteen tafel; de vierde verdieping ver-beeldt het tafelblad foto: Liapor5 Trappenhuis foto: Walter Mairmm toegepast. Dit mengsel voldeed perfect aan de voorge-schreven gewichtsklasse tussen 1600 en 1800 kg/m?. Ook de opmeer dan 18000 N/mm2berekende drukspanningen kondeneenvoudig worden opgenomen.Liapor Zwitserland heeft het benodigde recept ontwikkeld, innauwe samenwerking met de ingenieurs van Dr. SchwartzConsulting AG, de betonleverancier Eberhard in R?mlang ende hulpstoffenleverancier BASF Construction Chemicalsstructie op de vierde verdieping en vormt een meer dan 10 muitkragend dak." In totaal beschikt de 30 m hoge gebouwkubusover vijf verdiepingen in staal. Het grootste deel van degebouwmassa rust op slechts zes driebenige, verdiepingshogeondersteuningen die zich in de kelder bevinden. Hierbovenstaan stalen vakwerkverbanden van drie verdiepingen hoog,met haaks daarbovenop de stalen vakwerkconstructie van devierde verdieping. Deze constructie vereiste een kolomlozeopbouw van de bovenliggende gymzalen. Al met al heeft hetgebouwconcept geresulteerd in een school op een grondopper-vlak van slechts 50 m bij 34 m.Lichtbeton in schoonbetonkwaliteitDe afzonderlijke verdiepingen van het schoolgebouw zijn gere-aliseerd met polygonaal gelaste tussenvloeren, waarvan deonderzijden in schoon beton zijn uitgevoerd. Om de gebouw-constructie zo licht mogelijk te maken, is een lichtbetonLC35/38 met een Liaporkorrel type 6,5 en korrelgrootte 2/1023Lichtbeton maakt school 22011 31Europe AG in Z?rich. Vooraf zijn talrijke schaalmodellen vande vloeren vervaardigd, die ook de haalbaarheid van degewenste uitstraling in schoon beton aantoonden.Bij de bouw van de tussenvloeren werden met een vloeimid-del, een viscositeitsregelaar en een luchtbelvormer nog driehulpstoffen van BASF toegepast. Ze zorgden voor een gelijk-matige verdeling van de Liapor-Bl?htonkorrels in de matrixen voorkwamen dat de korrels gingen opdrijven. Gedurendede bouwtijd bewaakte het LPM beproevingslaboratoriumBeinwil continu de betonkwaliteit. De oppervlakken van hetlichtbeton werden na het ontkisten zolang nabehandeld,totdat aan alle esthetische eisen van opdrachtgever en archi-tect was voldaan. Henk Wapperom Projectgegevensproject Schoolgebouw in Leutschenbacharchitect Christian Kerez, Z?richconstructeur Dr. Schwartz Consulting /dsp Ingenieure & Planer AG SIA/USICconstructief ontwerp glasgevel Dr.L?chinger + Meyer Bauingenieure AG45