34? CEMENT 2 20 22 boekbespreking Van bron tot zee Bruggen over de Maas Eind vorig jaar trok de tv-serie 'Langs de Maas' mijn aandacht. In vijf afleverin- gen werd ik als reislustige kijker meegenomen vanaf de bron van deze regenrivier op het Franse Plateau de Langres tot aan de mon- ding in de Noordzee. Het titelbeeld van de serie toonde reisgids én acteur Huub Stapel, leunend op de allereerste brug over de Maas, in Le Châtelet-sur-Meuse. Onderweg kwa- men nog meer bruggen voorbij, in allerlei soorten en maten, vergezeld van anekdotes en verhalen die de rivier en zijn landschap kleur gaven. In dezelfde periode verscheen bij de Neder- landse Bruggenstichting het boek 'Van bron tot zee - Bruggen over de Maas'. Een bijzon- dere uitgave van deze stichting, die zich tot dusver alleen had beziggehouden met het vastleggen en verspreiden van kennis over bruggen in Nederland. Nu is de Maas in ons land de rivier waaroverheen zich de meeste bruggen bevinden, dus het idee voor een boek daarover was niet verkeerd. Maar om nu op te houden bij de landsgrens, dat zou toch jammer zijn? Daarop nam het bestuur het initiatief ook de bruggen in België en Frankrijk over deze ongeveer 930 km lange rivier in de verslaglegging te betrekken. In totaal werden er 260 bruggen geregistreerd, waarvan er in deze uitgave 45 worden be- sproken, 15 per land. Boeken over bruggenbouw zijn er volop, net als boeken over rivieren en over geschiedenis in zijn algemeenheid. Maar een boek dat deze drie componenten bij elkaar brengt maakt 'Van bron tot zee - Bruggen over de Maas' bijzonder. Een rivier die sinds mensen- heugenis dezelfde loop heeft gekend, waar- langs in 2000 jaar tijd vele steden en dorpen zijn ontstaan en waar met enige regelmaat in de behoefte de rivier over te steken werd voorzien door er een brug overheen te bou- wen. Deze diversiteit in ontstaansgeschiede- nis maakt dat elk van de 260 bruggen een andere vorm heeft, een andere constructie en bouwmateriaal kent en een andere histo- rie heeft. De eerste bruggen over de Maas werden door de Romeinen gebouwd. Geheel naar hun gekende bouwstijl betrof dit stenen bruggen met boogvormige overspanningen. Van vijf Maasbruggen zijn er nog resten uit die tijd terug te vinden. In de donkere mid- deleeuwen raakte de bouwkunst van de Romeinen in de vergetelheid en werd veelal De eerste Maasbrug in Le Châtelet- sur-Meuse, foto: Jan de Boer Slanke brug met bijzondere tuiconfiguratie over de Bergsche Maas bij Heusden, foto: Luuk Kramer CEMENT 2 2022 ?35 Van bron tot zee - Bruggen over de Maas auteur en samenstellers Frans Remery, in samenwerking met Jan de Boer, Heico de Lange, Hans Rhee en Pieter Spits uitgave Nederlandse Bruggenstichting aantal pagina's 120 formaat 230 x 280 mm ISBN 9789082965414 prijs ? 27,50 meer informatie bruggenstichting.nl/ 58-boeken/813-bruggen-over-de-maas Limburgse Wessem verscheen tussen 1962 en 1965 de eerste brug in vrije uitbouw in beton in Nederland. In de aanbestedingsfase lagen nog varianten in staal en beton naast elkaar op tafel. De betonnen variant bleek 5% goedkoper en deze uitkomst zorgde ervoor dat vanaf toen vrijwel alle grote bruggen in Nederland in beton werden gebouwd. Verder naar het noorden verrees bij Well in 1980 een kokerbrug van voorgespannen beton en meer naar het westen toe bij Heusden werd in 1989 een betonnen tuibrug in gebruik ge- nomen. Onnodig te vermelden dat van al deze bruggen artikelen in Cement zijn ver- schenen. Maar ook over de bouw van enkele in dit boek aangehaalde betonnen bruggen in Wallonië is in dit vakblad verslag gedaan, zoals de Pont du Pays de Liège (2000) en de Pont de Lanaye (1982). 'Van bron tot zee - Bruggen over de Maas' houdt het midden tussen een plaatjesboek voor op de salontafel en een technisch-in- houdelijk document voor bruggenspecialis- ten. Dat is te danken aan de kundige en toegewijde redactie, onder wie voormalig Cement-redacteur Pieter Spits. Trekker van het project was Frans Remery, die helaas op de dag dat het boek van de drukpers rolde, op tachtigjarige leeftijd plotseling overleed. Gelukkig had hij kort daarvoor nog wel de drukproeven mogen zien. Als eerbetoon lag het boek tijdens zijn afscheidsdienst promi- nent op de kist. Henk Wapperom Diversiteit in ontstaansgeschiedenis maakt dat elke brug een andere vorm, constructie, bouwmateriaal en historie heeft hout als constructiemateriaal gebruikt. Deze bruggen hadden echter geen eeuwigheids- waarde en moesten regelmatig worden ver- vangen door nieuwe. Een keerpunt kwam eind dertiende eeuw in Maastricht, toen de plaatselijke kanunniken van het kapittel van Sint Servaas, na de zoveelste ramp met een houten brug, aandrongen op een duurzame stenen brug. Deze vandaag als Sint Servaas- brug bekend staande brug werd in 1298 in gebruik genomen en functioneert nog altijd. In België is de uit de 15e eeuw daterende Pont de Jambes bij Namen de nestor van de Maasbruggen. De brug raakte in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd en sloop dreigde, maar protesten van de plaatselijke bevolking in de jaren vijftig zorgden ervoor dat de brug in ere werd hersteld. Wel werden de twee stenen bogen in het midden van de rivier vervangen door een grote, in voorge- spannen beton vervaardigde boog. Dit laatste bouwmateriaal karakteriseert me- teen de ingrijpende verandering in bruggen- bouw in de laatste eeuwen. Waren het in de 19e eeuw eerst gietijzer en daarna smeedijzer en staal die grotere overspanningen mogelijk maakten, de introductie van gewapend beton en later voorgespannen beton brachten in de 20e eeuw de volmaakte doorbraak. Vooral in Nederland, waar de zomerbedding van de Maas al gauw honderden meters breed is en de industrie grote binnenvaartschepen nood- zakelijk maakte, is ruimschoots gebruikge- maakt van de nieuwe technieken. Bij het