themaDuidelijkheid over aardbevingen220154themaDuidelijkheid overaardbevingen1Ontwerp-NPR vormt handvat bij beoordeling aardbevingsweerstandDe recente aardschokken in Groningen houden degemoederen behoorlijk bezig, zeker in de construc-teurswereld. Tot voor kort was nog maar weinigbekend over aardbevingsbestendig bouwen, vooralin relatie tot de aardbevingen die Groningen treffen.Met de komst van de ontwerpversie van NPR 9998 [1]is een eerste stap gezet om daar verandering in tebrengen.Een aardbeving is een natuurverschijnsel dat optreedt doorverschuivingen in de ondergrond. Meestal gaat het hierbij omzogenoemde tektonische aardbevingen, die worden veroor-zaakt door het ten opzichte van elkaar verschuiven van groteaardschollen. De aardbevingen in Groningen hebben een anderkarakter; ze worden veroorzaakt door gaswinning. In plaats vantektonische wordt gesproken van ge?nduceerde aardbevingen.Die karakteristiek van de aardbevingen is heel bepalend voorde belastingen waarmee rekening moet worden gehouden voorbestaande en nieuwe gebouwen. Wat de situatie in Groningenverder bijzonder maakt, is dat het bij de bestaande bouw veelalom ongewapende metselwerkconstructies gaat. Over het incas-seringsvermogen van dergelijke constructies is in de internatio-nale literatuur relatief weinig bekend.Ontwikkeling van NPRDoor de unieke situatie in Groningen en als gevolg van poli-tieke druk, werd de roep om speciaal voor Nederland geschikteregelgeving de afgelopen jaren steeds sterker. Aanvankelijk washet idee aan te sluiten bij de EN 1998-1, ofwel Eurocode 8. Meteen nationale bijlage kon de regelgeving worden toegesnedenop lokale omstandigheden. Omdat nog onvoldoende bekendwas over de specifieke situatie in Groningen, zowel wat betreftde aard van aardbevingen als het incasseringsvermogen van degebouwen, was de inschatting dat hier drie jaar voor nodig zouDuidelijkheid over aardbevingen 22015 51 Gaswinningsinstallatie in Slochteren, Groningenfoto: NAMPlatform Gaswinning en Aardbevingenzijn. De situatie in Groningen vroeg echter om meer hande-lingssnelheid. Om die reden is besloten een Nationale PraktijkRichtlijn (NPR) te ontwikkelen als richtlijn voor aardbevings-bestendig bouwen voor nieuwbouw, verbouw en bestaandebouw. Deze NPR is opgesteld op verzoek van het ministerie vanEconomische Zaken door NEN samen met betrokken experts.Vooruitlopend daarop kwam in mei 2014 een Interim Adviesuit [2] dat specifiek was bedoeld voor nieuwe bouwprojecten.Een ontwerpversie van de NPR werd in februari 2015 aan deTweede Kamer aangeboden en lag tot 1 april 2015 ter consulta-tie voor aan de bouwsector. Op basis van reacties wordt naarverwachting in de loop van dit jaar een definitieve eerste versievan de NPR uitgebracht. De NPR heeft (nog) niet de status vaneen formeel door het Bouwbesluit aangewezen norm. Toepas-sing van de NPR is dan ook niet afdwingbaar. Dat zal wel hetgeval zijn bij een Nederlandse versie van Eurocode 8 met bijbe-horende nationale bijlage, die op basis van de informatie diewerd verkregen bij ontwikkeling van de NPR, zal worden uitge-bracht. In de tussentijd zullen er op basis van evaluatiesvermoedelijk nieuwe versies van de NPR verschijnen.Constructeurs kunnen de NPR gebruiken om te berekenen hoesterk een gebouw moet zijn, wil het voldoen aan een bepaaldeveiligheid. Om de gevolgen van een aardbeving goed te kunneninschatten, wordt daarbij gebruikgemaakt van een elastischresponsspectrum, onder meer gebaseerd op piekgrondversnel-ling en de natuurlijke trillingsperiode van het constructievesysteem [3].De richtlijn staat vier rekenmethoden toe die vari?ren van rela-tief eenvoudige (lineair-statische) analyses tot zeer geavan-ceerde (niet-lineair dynamische) analyses. De eenvoudigeanalyses zijn relatief makkelijk uit te voeren, maar leiden totconservatieve uitkomsten. De geavanceerde methoden zijnduur en tijdrovend en vereisen meer kennis, maar zijn nauw-keuriger en leiden tot minder conservatieve uitkomsten:gebouwen blijken vaak sterker dan op basis van eenvoudigeanalyses wordt berekend.Impact AssessmentVanwege de grote impact van de toepassing van de NPR, heeftde minister van Economische Zaken een stuurgroep in hetleven geroepen om een Impact Assessment [4] op te stellen. Ditassessment is bedoeld om na te gaan wat de NPR betekent voorbelanghebbenden en het ministerie te adviseren over de wijzevan invoering van de NPR.Een van de conclusies van de stuurgroep is dat de komende tijdafspraken moeten worden gemaakt over bijvoorbeeld de priori-teiten en het tempo waarin de maatregelen worden uitgevoerd.Gezien de grote onzekerheden rond de maximale belasting en defeitelijke weerstand van gebouwen tegen aardbevingen, kan opdit moment niet precies worden aangegeven welke bestaandegebouwen op langere termijn structurele versterking nodighebben. Wel is bekend welke (typen van) huizen de minste weer-stand hebben tegen aardbevingen en waar de hoogste belastin-gen kunnen optreden. De stuurgroep schat in dat het gaat om30 000 tot 90 000 huizen die niet voldoen aan de NPR.Uitgangspunt bij de NPR is dat de kans dat een persoon over-lijdt als gevolg van een aardbeving, kleiner is dan eens per100 000 jaar ofwel 10-5per jaar. De stuurgroep adviseert voorde korte termijn om de huizen die worden versterkt ten minsteop het niveau van 1 op 10 000 te brengen. Dat correspondeertmet ongeveer de helft van de NPR sterkte-eis. Als argumentwordt genoemd de grote onzekerheid over de maximale belas-ting en de weerstand van de huizen. Bovendien is versterkingvan de huizen zeer ingrijpend.ThemanummersOp het onderwerp aardbevingen wordt uitvoerig ingegaan indeze en de vorige editie van Cement (2015/1 en 2015/2).Daarbij wordt aandacht besteed aan de theorie, de belastingen,de strategie en de praktijk. Ook wordt gekeken naar de situatiein het buitenland en naar wat wij daar in Nederland vankunnen leren. Jacques Linssen Literatuur1 NPR 9998:2015 Ontw. Beoordeling van de constructieve veiligheidvan een gebouw bij nieuwbouw, verbouw en afkeuren - Grondslagenvoor aardbevingsbelastingen: Ge?nduceerde aardbevingen.2 NEN Interim Advies, Voorlopige ontwerpuitgangspunten voor nieuw-bouw en verbouw onder aardbevingsbelasting ten gevolge van degaswinning in het Groningenveld, 15 mei 2014.3 Walraven, J., Vrouwenvelder, T., Aardbevingen: een nieuwe uitdagingvoor de bouw. Cement 2015/1.4 Impact Assessment Nederlandse Praktijk Richtlijn ? Aardbevings-bestendig bouwen, Stuurgroep NPR, 8 januari 2015.Meer informatieMeer informatie over de (ontwerpversie van de)NPR 9998 en het Impact Assesment staat opwww.nen.nl. De artikelen uit het eerste aardbevingen-thema-nummer van Cement (editie 2015/1) zijn voor abonnees beschik-baar op www.cementonline.nl.