1 Interieur Westbeat, foto: Frans Parthesius Een gebouw met een 'wow-effect' Bijzondere bogen leidend in constructief ontwerp Westbeat Met een 'wow-effect' moet Westbeat, een multifunctioneel woongebouw in Amsterdam, zorgen voor de overbrugging tussen het centrum en Nieuw West, 'als sprong over de ring'. Dat effect wordt onder meer bereikt dankzij de zogenoemde Super Space, een indrukwekkende openbare ruimte op de begane grond gevormd door enorme bogen. 1 6? CEMENT 4 20 22 CEMENT 4 2022 ?7 Bestaand talud   Bestaande  afrit Nieuw  gebouw 2 Situatietekening ? bouwblok geprojecteerd op oude situatie 3 3D-model Westbeat PROJECTGEGEVENS project Westbeat ontwikkelaar Lingotto eigenaar Syntrus Achmea Real Estate & Finance architect Studioninedots constructie adviseur Royal HaskoningDHV aannemer Heddes Bouw & Ontwikkeling prefab palen Lodewikus (via Van 't Hek) prefab TT-platen Hoco Beton breedplaten Prefab beton Veghel aanneemsom circa ? 34 miljoen periode 2016-2020 oppervlakte 25.520 m² Westbeat is een multifunctionele hub in Nieuw-West, een opkomende wijk in Amsterdam. Het gebouw ligt op de hoek van de Delflandlaan en de 4,5 m hoger liggende Cornelis Lelylaan. Het is deels gebouwd op een bestaande oprit, tegen een bestaand talud aan (fig. 2). Westbeat omvat in totaal 150 woningen, 3.500 m² kantoorruimte, bars en restaurants, en een podium. Onder in het gebouw bevindt zich een éénlaagse kelder met 117 parkeer- plaatsen. Hierboven ? deels op de begane grond en deels op eerste verdieping ? is de Super Space gelegen, een 'superruimte' van 65 x 50 m² en 8,5 m hoog (zie kader). De appartementen bevinden zich in de getrapte bovenbouw van vier, acht en twaalf verdie- pingen hoog, rondom een groene patio (fig. 3). Inpassing parkeergarage Een van de grote uitdagingen in het project was het op een efficiënte manier behalen van de parkeernorm. Bij de eerste ontwerp- varianten tijdens de tenderfase, met een kolomafstand tussen de parkeervakken h.o.h. 8,1 m, leek een tweelaagse of minimaal een anderhalflaagse parkeerkelder noodza- kelijk. Dit zou behoorlijk kostenverhogend zijn, zeker in een stad als Amsterdam. Als alternatief is voorgesteld de tussenkolom- men te schrappen en de bogen op de begane grond 16,2 m te laten overspannen (fig. 4). Daarmee is er ruimte voor meer auto's, die in de toekomst, als auto's zelf kunnen inpar- keren, alleen maar groter wordt. De gemeente stemde in met deze methode. Grondkering Westbeat is zoals gezegd tegen de hoger gele- gen Lelylaan aangebouwd. De gemeente was voornemens het terrein langs de bouwplot op voorhand te verhogen naar het niveau van de Lelylaan met een overhoogte van 1 m (fig. 5). Dit om zettingen te minimaliseren. ING. CARLA MULDER RO Raadgevend Ingenieur Royal HaskoningDHV IR. JEROEN LUTTMER RC Lead Engineer Royal HaskoningDHV auteurs 2 3 8? CEMENT 4 20 22 Dit zou betekenen dat een grondkering van circa 10 m nodig was (fig. 6). Na overleg heeft de gemeente de fasering aangepast en is de grondaanvulling pas uitgevoerd nadat de onderbouw van Westbeat gereed was. Hier- door hoefde de grondkering niet al tijdens de bouw te worden gerealiseerd, maar kon deze later, buiten de plot worden geplaatst. Daarmee kon de volledige ruimte van 16 m voor het parkeren worden benut (fig. 7). Bouwput De bouwput is opgebouwd uit stalen dam- wanden AZ18-700 en AZ26-700 met een staalkwaliteit S270. De lengte bedroeg 13,0 m en het inheiniveau NAP -13,5 m. Door de aanwezige afsluitende kleilagen was het mo- gelijk een open bemaling toe te passen. Om het risico van opbarsten van de bouwputbo- dem te voorkomen, is een ontlastbemaling binnen de bouwkuip (in de wadzandlaag) toegepast. Rondom, op NAP -1,25 m, zijn de damwan- den horizontaal gesteund door middel van een gording (HEB500) met groutankers (negen strengen Ø0,62" FeP1860) met een h.o.h.-afstand van 5 à 7 m en een lengte van 36 m. De strengen zijn na afloop verwijderd waarbij enkel het groutlichaam (met een lengte van circa 13 m vanaf een diepte van NAP -13,0 m) achter is gebleven. In verband met de aanwezige belendingen en rioollei- dingen is per zijde de hoek van de ankers aangepast tussen 39° en 52° (fig. 8). Fundering en kelder Westbeat is gefundeerd op 197 combi-schroef- palen met een achthoekige prefab kern (Octicon 430). Het betreft een grondverdrin- gende schroefpaal met een verloren stalen schr oefpunt. Het systeem is trillingsvrij en geluidsarm en daarom zeer geschikt voor een toepassing in een stedelijke omgeving. De palen hebben een puntdiameter van 4 Plattegrond van de parkeerkelder met 16,2 m kolomvrije ruimten met daarop de bovengelegen bogen geprojecteerd, bron: Studioninedots Tussenkolommen zijn geschrapt en de bogen op de begane grond overspannen 16,2 m in plaats van 8,1 m 4 CEMENT 4 2022 ?9 6 7 5 5 Oorspronkelijk plan van de gemeente met grondkerende constructie op de gevellijn6 Effecten op de constructie bij plaatsen van grondkering tijdens de bouw 7 Definitieve constructieve opzet ontwerp met volledige 16 m beschikbaar voor parkeren SUPER SPACE Het uitgangspunt voor de Super Space zijn de mensen zelf: jonge bewoners en ondernemers die in Westbeat gaan wonen, ontmoeten, werken, spelen en dineren. Hun activiteiten zijn gecon- centreerd in de Super Space. De bogen, zichtbaar vanuit de Super Space, doen denken aan oude Italiaanse bruggen of Arabische architectuur. Het glas dat binnen de bogen is geplaatst, maakt de façade van Westbeat erg toegan- kelijk; het is bijna onmogelijk om niet naar binnen te kijken. Dit was precies de bedoeling van de ontwerpers van Studioninedots. De culturele activiteit die binnen plaatsvindt, wordt als het ware naar buiten geëtaleerd. 10? CEMENT 4 20 22 NAP+0 NAP+0 11500 NAP +4200 NAP -600 NAP -500 NAP -1250 NAP -600 NAP -13500 NAP -13500 Drsn. 1 Drsn. 2, krap NAP -500 NAP -4450 52 , 0 0° 39, 0 0° AZ18-700D (S270 o.g.) AZ26-700D (S270 o.g.) D rs n . 1) g r o u ta n k e r s in d ic ati e f! D r s n . 2 , k ra p ) g r o u tan ke rs i n d i c a tief ! HEB 500 (S235) - 67000mm¹UNP 160 (S235) - 650mm¹ HEB 500 (S235) - 67000mm¹UNP 160 (S235) - 650mm¹ Ø650 mm en een buisdiameter van Ø520 mm. Ze ontlenen hun draagkracht uit de tweede zandlaag en hebben een inschr oefdiepte van NAP -24 tot -26 m. De maximaal optredende drukkracht is 3400 kN en een in de bouwfase optredende trek van 160 kN. In de grote kolomvrije zones in de kel- der (16,2 x 7,2 m²) ontbreekt bovenbelasting om de waterdruk van circa 2,9 m stijghoogte tegen de onderzijde op te kunnen nemen. Daarvoor zijn in de keldervloer in totaal 102 Gewi-trekankers toegepast met een diameter van Ø240 mm en een ankerstaaf van Ø50 mm, in een stramien van 3,6 x 5,4 m met een in- schroefdiepte tot NAP -27 m. De maximaal optredende drukkracht in de uitvoeringsfase bedroeg 270 kN en in de definitieve fase een trekkracht van 570 kN. De poeren onder de kolommen variëren van 2-paals poeren van 1 m hoog tot 6-paals poeren van 1,6 m hoog. De keldervloer en kelderwanden zijn uitgevoerd in 300 mm dik ter plaatse gestort beton C30/37, met uitzondering van de zijde aan de Lelylaan waar een wanddikte van 400 mm is toegepast, in verband met het maaiveld dat 4,5 m hoger komt. Het verschil in maaiveldhoogte aan beide zijden levert ook een horizontale belasting op die moest worden gecombineerd met de windbelas- ting. Deze belasting wordt deels opgenomen door wrijving op de kelderwanden, maar er is ook rekening gehouden met een extra horizontale belasting van 50 kN op de palen. De beganegrondvloer met een overspanning van 16,2 m is uitgevoerd in TT-platen van 810 mm met een druklaag van maximaal 110 mm. De TT-platen zijn rondom opgelegd op nokken aan de kelderwanden en op pre- fab balken, die op hun beurt weer met een tandoplegging zijn opgelegd op consoles van in het werk gestorte kolommen (foto 9). De eersteverdiepingsvloer, die aansluit op het maaiveld van de Lelylaan, is eveneens uitge- voerd in dubbel TT-platen met een druklaag (fig. 10). Bovenbouw Vanaf de begane grond starten de in totaal 86 bogen, die in twee richtingen zijn geposi- tioneerd. De vorm van vrijwel elke boog is uniek. De 16,2 m overspannende bogen (30 stuks, breedte 60 cm) staan in dwarsrichting van het gebouw om de 7,2 m (fig. 11). Deze hebben naast een stabiliserende functie, voornamelijk een dragende functie. Dwars hierop staan de tussenbogen op de vier hoofdstramienen in langsrichting (36 stuks, breedte 60 cm). Deze hebben voornamelijk een stabiliserende functie. In de gevels zijn een aantal kleinere bogen op de onderste bogen geplaatst. Om de dimensies te opti- maliseren zijn diverse betonsterkteklassen toegepast: C30/37, C45/55 en C50/60. Bij het bouwdeel van twaalf verdiepin- gen is het, vanwege de relatief grote over- Door de samen - werking tussen de bogen, wan - den en vloeren ontstaan er trek- en drukkrachten in de vloeren anders dan de gebruikelijke spanningen uit alleen de wind - belasting 8 Dwarsdoorsnede over de bouwput met aan de rechterzijde de Lelylaan 8 CEMENT 4 2022 ?11 5725540054005400 5400 540054005400 5725 2 5 0 1 150 3 00 0 3 0 00 3 000 3 0 00 3 000 3 00 0 3 000 3 0 00 3 000 3 00 0 3 000 4 225 2 7 75 7 5 8 3 3 92 1 65 0240 2 76 0 2 4 0 2 760 2 40 2 76 0 2 40 2 760 2 40 2 7 60 2 4 0 2 760 2 40 2 76 0 2 4 0 2 760 2 40 2 76 0 2 40 2 760 2 40 2 7 60 3 00 4 005 3 453 8 60 2 5 32 3 00 1 05 0 3 00 7763 7763 4 0 0 3 0 0 2 7 45 600 76651957665 800 10891 4909 3 00 3 00 5 58 7 1 4 71 100 600 100 Projectnaam: G eDatum Nr. Opdrachtgever:Raadgevend Ingenie u West Bea West Bea C. Mulder0 A B C D 23-05-2018 S D Lelylaan TT-platen TT-platen In de hoeken is een open constructie gecreëerd waar- bij de bogen in twee richtingen het overstek opnemen 9 10 9 Dubbel TT-platen voor de beganegrondvloer worden ingehesen. Prefab balken en kolommen met consoles in het zicht 10 Dwarsdoorsnede Westbeat met aan de rechterzijde ook TT-platen op de 1e verdieping 12? CEMENT 4 20 22 Renvooi (tenzij anders aangegeven geldt:) Algemeen: = sparingen, maatvoering en overige sparingen volgens sparingstekeningen van de aannemer - Peil =0,00 = NAP - Hoogtemaatvoering t.o.v. peil - Oplegmateriaal conform bestek - Alleen dragend prefab beton en metselwerk (kalkzandsteen) aangegeven - Alle daken voorzien van voldoende noodafvoeren of dubbel h.w.a. systeem - Zie tekening architect voor : bouwkundige voorzieningen maatvoering niet dragend (prefab)beton en metselwerk (kalkzandsteen) detaillering en maatvoering trappen en bordessen Belastingen :- Veranderlijke belasting verdiepingen (rep): 2,30 kN/m² ?=0,4; voor begane grond en 1e verdieping 5,0kN/m2 - Zie ook uitgangspuntenrapport - Belastingen door trappen en scheidingswanden, afmetingen en positie conform bouwkundige tekeningen - Brandwerendheid (hoofd-) draagconstructie minimaal 1 12 20 0 minuten. Staal :- Staalkwaliteit: profielen: S355 JRG2 kokerprofielen: S355 buisprofielen: S355 geïntegreerde liggers (THQ / HQ): S355 JO - Bij diagonalen van windverbanden uitgevoerd als strippen/hoeklijnen "maat minus 2 mm." aanhouden - Staal in buitenklimaat thermisch verzinkt uitvoeren - Bouten & moeren minimaal: M12 8.8 - Ankers minimaal: M16 4.6 - Lassen minimaal: a= 4mm - Voor grootte van de zeeg zie hoofdberekening - Details verbindingen en verankeringen (incl. aan betonconstructies) nader uit te werken door de aannemer - Stabiliteit (staal-) constructie tijdens de bouw door de aannemer te waarborgen - Voor bouwkundig en secundair staal zie tekeningen van de architect / aannemer (o.a.: lateien, ravelingen, gevelbeplating, bevestigingsprofielen, hulpstaal) Prefab : = doorsnede - Prefab constructies vlgs. tekening en uitwerking aannem er cq. leverancier (incl. in te storten voorzieningen) = overspanningsrichting vloer = peilmaat bovenkant constructieve vloer In het werk gestort beton: = doorsnede - Betonkwaliteit: Zie uitgangspuntenrapport - Milieuklasse: X X C C 1 1 ( ( b b i in n n n e en n ) ) X X C C 4 4/ /D D 3 3/ /X X F F4 4 ( ( b b u u i it t e e n n) ) - Betonstaalkwaliteit: B500B = dikte vloer en peilmaat bovenkant constructieve vloer Algemene opmerkingen:Geveldrager K250x100x10 overspant tussen stramienen 300 vloertype peilmaat peilmaat SN_AA SN_AA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A B C D E F G H I J SN_BB SN_BB SN_DD SN_DD SN_CC SN_CC K PV4 00 K PV2 00 SPBV120 SPBV120 SPBV120 SPBV120 250 + 3712 + 4088 + 4275 + 3337 +4088 +2775 6925 7200 720072007200 7200720072006925 5 725 5 400 5 400 5 400 5 400 5 400 5 400 5 400 5 725 +3337 +3525 450 6175300 300 70250 6950 125 300 6600300 300 6600300300 6600 300 300 6600300 300 6600300 300 6175450 SPBV120 +2775 SPBV120 +2775 D L50 + 2775 D L50 + 2775 500x650/250x230/250x350 600 6025300 300 6600300 300 6600300 300 6600300 300 6600300 300 6600300 300 6600300 300 6600300 300 6175450 d = 600 d = 600 d = 600 d = 600 d = 600 d = 450 600x600 600x600 d=450 d=600 d=600 d=600 d=250 600x600 d=450 600x450 HEB2 60 800x750/300x350/150x400 d=250 d=250 250 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 HEB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 H EB2 60 800x750/300x350/150x250 800x750/300x350/150x400 800x750/300x350/150x400 + 2775 D L50 + 3900 H Q 20 0x8 -2 80 x3 0-4 60 x2 5 THQ400x5-280x30-590x25 HQ200x8-280x30-460x25 K PV2 00 KPV200 K PV2 00 DL50 +2775 D L50 450x3 85 4 50x3 85 4 50x5 50 L200x200x20 L 200x 2 00x2 0 450x385 T T240 0x7 50 + D L 8 0m m T T240 0x7 50 + D L 8 0m m T T 2 4 00x7 50 + D L80m m TT240 0x7 50 + D L 8 0m m T T240 0x7 50 + D L 8 0m m T T 240 0x7 50+ D L 8 0m m console met nok 010.01 PV260+ 26 00 B PV2 40 + 3525 010.02 trapgat lift schacht lift 250x830 250x830 250x830 800x750/150x550/150x400 HEA120 HEA120 +3712 +3900 + 3712 + 2775 HEA120 HEA120 SPBV120 +3712 + 3900 + 3900 + 4088 lift trapgat 010.03 010.04 Land: Locatie: Onderwerp: Schaal: Formaat: Proj.Nr.: Projectnaam: Getekend Datum Nr. Opdrachtgever: Fase Gecontroleerd Status: Fase: Omschrijving Status Projectleider: CAD Coördinator: Tek.Nr.: HaskoningDHV Nederland B.V., onderdeel van: © 2013 H asko nin gD H V Nederla nd B.V . A lle int e lle ctu ele eig endom sre ch te n waaro nde r het a ute urs re ch t o p d eze te ke nin g be ru ste n bij e n zijn e ig endom va n Hasko nin gD HV Nederla n d B.V .. N ie ts va n deze te k e nin g ma gz o nder vo ora f g aande sch rif te lijk to este m m ing va n H asko nin gD HV Nede rla nd B.V . w o rd en ve rv e e lv oudig d en/ o f openbaar g em aakt o p w elk e wijz e oo k of w ord en g ebru ik t vo or e nig a nd er w e rk da n waar v o or het is ve rv a a rd ig d. A0 George Hintzenweg 85 Postbus 8520 3068 AX, Rotterdam Nederland KvK nr. 56515154 T: (010) 286 56 66 E: info@rhdhv.com www.royalhaskonin gdhv.com B uild in gs Raadgevend Ingenieur: Constructeur: © 2013 H asko nin gD H V Nederla nd B.V . A ll in te lle ctu alp ro pe rty rig hts am o ng whic h th e co pyrig ht re la te d t o th is d ra w in g sh all ve st in H asko nin gD HV Nede rla nd B.V .. T he dra w in g is th e pro pert y of H asko nin gD H V Neder la nd B.V . a nd m ay not w it h out th e prio r w rit te n c o nse nt of H asko nin g DHV Neder la nd B.V . be d uplic ate d or publis hed in any way in w hole or in pa rt, o r be use d fo r any purp o se oth er t h an fo r w hic h it issu pplie d. 1:100BD7580S_PLN28_00-010-S01 West Beat 1e verdieping Lingotto AmsterdamNederland C. Mulder J. Luttmer S. Delmeire-Bratkova M. Sholeh 0 A B 22-12-2017 08-01-2018 12-01-2018 SDB SDB SDB JL JL JLDO+ DO+ DO+Concept Concept Definitiefvoor legplan TT platen zie tekS_PLN28 _00-010-S02 DO+Definitief 1 : 1001e verdieping 11 11 Plattegrond met deels zichtbaar de bogen in x- en y-richting spanning van 16,2 m, noodzakelijk dat de onderste woningscheidende wanden over een paar verdiepingen als wandligger mee- werken met de boog. Om de dwarskracht uiteindelijk naar de dragende kolomposities te brengen, was het noodzakelijk dat de wo- ningscheidende wanden eveneens een lengte van 16,2 m zouden krijgen. De architect moest daarom het eerste ontwerp met wo- ningen van 12 m diep omzetten naar twee woningen met ieder een aansluiting aan één gevel, bereikbaar door een tussengang in het midden. Bij de bouwdelen van acht en vier verdiepingen was het niet noodzakelijk de wanden volledig naar de kolommen door te laten lopen, en konden de bogen in combi- natie met een vloer van 600 mm respectie- velijk 400 mm de krachten overbrengen. De constructie van de woningen boven de bogen is verder vrij traditioneel, met wo- ningscheidende wanden van 250 mm dikte en met breedplaatvloeren om de installaties in op te kunnen nemen. Stabiliteit en belastingafdracht De bogen, de wanden en de kernen bij de lift en het trappenhuis verzorgen gezamenlijk de stabiliteit. Om een juiste inschatting te krijgen van de krachten, is er tijdens het voorlopig ontwerp direct een 3D-rekenmodel opgezet. Dit 3D-rekenmodel is in de loop van het proces steeds verfijnder uitgewerkt tot een model waaruit ook alle wapening is bepaald. In dit model zijn tevens de faseringen CEMENT 4 2022 ?13 2e lg, 2xØ12-150 2e lg 2xØ20-150 2e lg 2xØ20-150 en 3e lg 2xØ20-150 2e lg, 2xØ12-150 0. 7 5 m 2.9 m 2e lg 2xØ20-150 2e lg 2xØ12-150 2e lg 2xØ25-150 2e lg 2xØ12-150 2e lg hsp Ø25- 150 0.75 m 2.2 m 1.3 m0.5 m 2e lg 2xØ20-150 2e lg 2xØ25-150 0.74 m 1.4 m 1.71 m 2e lg 2xØ25-150 2e lg 2xØ25-150 2e lg 2xØ25-150 en 3e lg 2xØ20-200 2e lg, 2xØ12-150 2e lg, 2xØ12-150 1.25 m 2e lg 2xØ20-150 2e lg 2xØ20-150 en 3e lg 2xØ16-250 2e lg 2xØ20-150 1.74 m 1.38 m 1.09 m 2e lg, 2xØ12-150 2e lg, 2xØ16-150 2e lg 2xØ16-150 en 3e lg 2xØ20-150 3.01 m3.87 m 1.62 m2.5 m 2e lg, 2xØ16-150 2e lg, 2xØ16-1502e lg, 2xØ16-150 0.93 m 2e lg 2xØ20-150 2e lg hsp Ø25- 150 0.75 m 2e lg, 2xØ12-150 0.55 m 3.15 m 2.67 m 1.4 m 2e lg 2xØ20-150 2e lg 2xØ20-150 3e lg 2xØ12-150 2e lg 2xØ20-150 0.5 m 0.5 m 2e lg 2xØ16-150 en 3e lg 2xØ20-150 UITWERKING WAPENING VIA 3D-REKENMODEL De wapening van de bogen en wanden is bepaald aan de hand van de zogeheten 'ontwerptrekkrachten' in de x- en y-richting (nxD-max en nyD-max). Vooraf is een minimum basiswapening van Ø12-150 in verticale en horizontale richting gekozen. Voor de uitvoer van de ontwerptrekkrachten zijn zogenoemde isobanden gekozen, die overeenkomen met de trekcapaciteit van een bepaalde wapeningsconfiguratie (tabel 1). Door deze contourenplots over de vormtekening heen te plaatsen (fig. 13) konden de diverse wapeningsgebieden worden aangegeven, die vervolgens verwerkt zijn in de wapeningstekeningen. Daar waar lokaal de trekkrachten hoog oplopen, bijvoorbeeld in het midden van een boog, is de wapening door middel van snedekrachten bepaald. Deze snede- krachten zijn zodanig gekozen dat ze enkel over het gebied met trekkracht lopen. Bij het bepalen van de benodigde wapening is rekening gehouden met het ver- loop van de snedekrachten, zodat ook het bijbehorende moment wordt afgedekt door de wapening (fig. 14). De normaaldrukkrachten zijn getoetst door de ncD te vergelijken met de capaciteit van een wand op basis van hoofdstuk 6.5.4 van de NEN-EN 1992-1-1 'Berekening met behulp van staafwerkmodellen'. Tabel 1?Trekcapaciteit wapeningsconfiguratie wapening trekcapaciteit N Rd [kN/m] 2x Ø12-150 656 2x Ø16-150 1166 2x Ø20-150 1822 2x Ø25-150 2847 13 12 12 Optredende trekkrachten in de vloerschijf 13 Contourenplot ten behoeve van het bepalen van de (horizontale) wapening 14? CEMENT 4 20 22 tijdens de bouwfase beschouwd, waardoor inzicht werd verkregen in de krachtswerking tijdens de bouwfase. Door de samenwerking tussen de bogen, wanden en vloeren ontstaan er ook trek- en drukkrachten in de vloeren, anders dan de gebruikelijke spanningen uit alleen de windbelasting. De opgave van deze wape- ning is door Royal HaskoningDHV uitgewerkt en niet neergelegd bij de leverancier van de breedplaten (fig. 12). Robuustheid Het gebouw is ingedeeld in gevolgklasse CC2b. Doordat alle elementen in het werk gestort aan elkaar gekoppeld zijn, heeft het gebouw een robuuste structuur. Toch moes- ten een aantal hoekkolommen worden aan- gemerkt als sleutelelement. Daarnaast zijn er trekbanden toegevoegd voor de gebieden waar relatief lichte wapening vanuit de nor- male situatie noodzakelijk was. Aanpassing hoekkolommen Tijdens het ontwerptraject was er zoals gebruikelijk een afspraak bij de welstand. Die vonden het ontwerp mooi, maar vonden de kolommen op de 'open hoeken' aan de noordoost- en de zuidwesthoek niet passen (fig. 15). Daarop is verder gesleuteld aan het ontwerp en is een open constructie gecre- e erd met de kolommen op 6,9 ? 5,7 m van de hoek, waarbij de bogen in twee richtingen het overstek opnemen. Deze kolommen staan achter de glazen pui en vallen daar- door minder op in het gevelbeeld (foto 16). Niet alleen welstand maar ook de architect wilde nog wat minimaliseren. In de noordoosthoek is daarom, in plaats van een relatief grote betonkolom, over drie 14 15 14 Verloop van de krachten in sneden 15 Impressie voor de tender, bron: Studioninedots CEMENT 4 2022 ?15 +7000 020 +10000 030 +13000 040 +16000 050 +2775 010 lelylaan +3367 2x2ø16 vastlassen aan HEM200 (3e laag) 2x ø16-100 vastlassen aan HEM240 (3e laag) 2ø16 vastlassen aan HEM240 (3e laag) 2ø16 vastlassen aan HEM200(3e laag) 75 900 bgls ø10-300(4 per anker) 25 900 16 17b 17a 16 Het beeld na de bouw met een ontbrekende kolom in de noordoosthoek, foto: Frans Parthesius 17 Stalen hoekkolom (a) en detail ingestorte kolom (b) 16? CEMENT 4 20 22 verdiepingen een stalen HEM240 kolom toe- gepast, verankerd in de aansluitende vloer en bogen (fig. 17a en 17b). Uitvoering Bekisting bogen? De onderstempeling van de bogen en de vloeren bestond uit toren- stempels, waarop vulkisten zijn geplaatst die de vorm van de bogen volgden (fig. 18). De bekisting voor de zijkant van de bogen werd in rechthoekige delen tegen beide zij- den van de vulkisten aan geplaatst (fig. 19 en foto 20). Wapening bogen? Voor de wapening van de bogen zijn twee alternatieven overwogen: het toepassen van de hoofdwapening door middel van gebogen staven of het plaatsen van de wapening orthogonaal in x/y-richting. In overleg met de aannemer is gekozen voor de orthogonale wijze van wapenen. Deze methode was wel iets minder efficiënt, maar bood grotere voordelen op het gebied van uitvoering. Enkel ter plaatse van drie kleinere bogen aan de westzijde van het hogere bouw - deel is de wapening uitgevoerd met 5 x 3 Ø32 gebogen staven (foto 21). Betonbogen? De architect wilde voor de bogen een ruig uiterlijk. Er werden dan ook geen speciale eisen gesteld met betrekking tot schoonbeton. Zo zijn bijvoorbeeld geen vellingkanten toegepast (foto 22); een afge- brokkeld randje, maar ook eventuele olie- of regensporen en centerpennen zouden geen probleem zijn. Er is wel geëxperimen- teerd met het toevoegen van pigment aan het beton, maar dit leverde niet het gewenste effect op. 18 19 18 Ondersteuning en invulkisten voor de bogen 19 Bekisting voor de bogen CEMENT 4 2022 ?17 DUURZAAMHEID In de selectieprocedure kwam ook de score op duurzaamheid naar voren. Daarbij ging het vooral om de inzet van het juiste materiaal, op het juiste moment, op de juiste manier en op de juiste plaats. Daarvoor hoeft hout niet altijd het beste ant- woord te zijn (al lijkt dat er tegen- woordig soms wel op). Een casco in staal of beton dat zo flexibel is dat we het 'voor de eeuwigheid' bouwen, hoeft ook niet per se demontabel te zijn. Belangrijk is wel de juiste mate- riaalkwaliteit te kiezen, de construc- tie volledig te benutten en daarmee het materiaalgebruik te minimaliseren. Om de flexibiliteit te vergroten en de levensduur te verlengen, kan in som- mige gevallen ook worden gekozen voor een robuustere constructie die op sommige plaatsen misschien iets meer materiaal vraagt. Dit vertaalt zich ook naar de bogen waarvan de vormen, uiteraard mede door de architect, een specifieke vorm hebben gekregen. De bogen zijn niet allemaal in dezelfde beton- sterkteklasse ontworpen en uitge- voerd, om zodanig efficiënt om te gaan met de hoeveelheid cement. Dat er hierdoor kleurverschillen zou- den kunnen ontstaan, is vooraf met de architect besproken en geaccep- teerd. Door de keuze van de 16,2 m over- spanningen van de bogen in de Super Space, ontstond een netwerk van doorlopende open ruimtes die flexibel kunnen worden gebruikt, waardoor de functies van het gebouw in de loop van de tijd kun- nen evolueren. Door in de bovenlig- gende wanden rekening te houden met toekomstige extra sparingen, is het mogelijk woningen in de toe- komst samen te voegen. Deze geko- zen principes leidden samen met de bouwfysische en installatie-ontwerp- keuzes tot een zeer duurzaam gebouw. 20 21 22 20, 21 De bogen in uitvoering, foto's: Bob Hoogterp 22 Om een ruig uiterlijk te realiseren, zijn geen vellingkanten toegepast 18? CEMENT 4 20 22 23 23 Fasering en stempelkrachten Fasering? Door de samenwerking van de bogen, wanden en vloeren kon niet traditio- neel (gestapeld) worden gebouwd. Voor de uitvoering is daarom een volledige fasering opgesteld voor de stempeling, het laten schrikken en opnieuw onderstempelen van de vloeren en wanden. Daarbij zijn de krachten voor de ondersteuningsconstructie in de diverse stadia vastgesteld door het totale 3D-model uit te kleden tot de fasering op dat moment (fig. 23). Bouwkraan? In verband met het beperkte terrein en de efficiency, is de torenkraan voor de uitvoering in de patio van de boven- bouw geplaatst (foto 24). Hiervoor zijn extra palen geheid en aparte tijdelijke beton - kolommen in de kelder voorzien. Deze tijde- lijke kolommen liepen door openingen in de begane grondvloer. Ze werden door middel van folie wel horizontaal gesteund, maar konden relatief eenvoudig worden ver- wijderd. 1) Kelder gereed. Plaatsen prefab balken 4) Vloer +3 storten 5) Boog laten schrikken 2) Storten bogen 3) Vloer +2 storten CEMENT 4 2022 ?19 Prijswinnend project Royal HaskoningDHV heeft bij dit project zowel de rol van ontwerpend constructeur als coördinerend constructeur vervuld. Mede door de goede samenwerking met Heddes Bouw en Ontwikkeling tijdens de uitvoering, is Amsterdam dankzij Westbeat, 25 24 De torenkraan is voor de uitvoering in de patio van de bovenbouw geplaatst 25 Exterieur Westbeat, foto: Frans Parthesius 24 met zijn sculpturaal gevormde betonnen bogen, een icoon rijker. Het project is win- naar van de Gouden AAP 2021 en de Beton- prijs 2021 (categorie Woningbouw), en is genomineerd voor BNA Beste Gebouw van het Jaar 2021 en voor de Zuiderkerkprijs 2021. 20? CEMENT 4 20 22