Het zijn geen makkelijke tijden voor constructiebureaus. Het werk ligt niet voor het oprapen en het prijsniveau staat sterk onder druk. Om dit op te vangen, neigen veel grotere bureaus naar schaalvergroting. Maar de wat kleinere bureaus worden alleen maar kleiner. Hoe weten zij zich in deze tijden van crisis staande te houden? De redactie van Cement sprak met drie directeuren van middelgrote, onafhankelijke bureaus.
4
Wapenen
tegen de crisis
Het zijn geen makkelijke tijden voor constructiebureaus. Het werk ligt niet voor het oprapen en het
prijsniveau staat sterk onder druk. Om dit op te vangen, neigen veel grotere bureaus naar
schaalvergroting. Maar de wat kleinere bureaus worden alleen maar kleiner. Hoe weten zij zich in
deze tijden van crisis staande te houden? De redactie van Cement sprak met drie directeuren van
middelgrote, onafhankelijke bureaus.
1
In gesprek met drie middelgrote constructiebureaus
Wapenen tegen de crisis 5 2013
5
Theo van Wageningen (Ingenieursbureau Dijkhuis), Willem
van Boxsel (Van Boxsel Engineering) en Marcel Vullings
(Adviesburo Snijders) zijn ieder directeur/eigenaar van een
middelgroot constructiebureau. De crisis gaat ook aan hen niet
voorbij: als gevolg van de crisis zijn alle drie de bureaus recent
gekrompen. Gedwongen ontslagen waren daarbij niet te
vermijden. Het ergste lijkt nu wel achter de rug. Met de huidige
omvang weten zij hun mensen goed aan het werk te houden.
Soms is de werkdruk zelfs nog extreem hoog.
Vullings: "Het is nu echt hollen of stilstaan. Dat was al wat
langer aan de hand, maar het neemt nu extreme vormen aan."
Van Wageningen: "Gelukkig is de bereidheid van de mensen
om pieken op te vangen erg groot."
Van Boxsel is een jaar of acht geleden met een kantoor in Delhi
gestart, in eerste instantie vooral als flexibele schil voor het
Nederlandse bureau. Dat is, nu de werkdruk zo sterk varieert,
een goede greep gebleken.
Acquisitie
Er moet veel energie in worden gestoken om de hoeveelheid
werk op peil te houden. En de risico's die moeten worden
genomen, zijn soms groter dan voorheen.
Van Wageningen: "Tegenwoordig werken wij vaak al een
project uit nog voordat we zeker weten of het doorgaat. Daar
zit een bepaald risico in, maar het voordeel is dat je zo het werk
naar je toe kunt trekken."
Vullings: "Bovendien versterk je op die manier de band met een
relatie, toch een belangrijke voorwaarde voor het verwerven
van nieuwe opdrachten."
Van Wageningen: "Dat meedenken in een vroeg stadium wordt
op zich wel gewaardeerd door opdrachtgevers, maar uiteinde-
lijk moet je toch gewoon met een scherp honorariumvoorstel
k o m e n ."
Van Boxsel: "Je kunt het ook niet te veel doen, dat zogenaamde
voorinvesteren. We blijven namelijk een urenfabriek met
beperkte marges. Het is niet zo dat je met een project in één
keer een strop kunt goedmaken."
Ook is het van belang dat de markt proactiever wordt bena-
derd. Het afwachten tot de opdrachten binnenstromen is er
niet meer bij. Van Boxsel: "We moeten de deur uit. En dat levert absoluut wat
op. Nu blijkt eigenlijk pas hoeveel werk we al die jaren hebben
laten liggen door een te afwachtende houding."
Van Wageningen: "Je moet daarbij niet direct resultaat verwach-
ten maar geduldig zijn. Het duurt vaak lang voordat je wat je
gezaaid hebt, kunt oogsten, soms wel twee tot drie jaar."
Van Boxsel: "Hier ligt ook een taak voor onze mensen. Die
moeten zelf hun netwerk onderhouden. Klanten hebben een
relatie met een persoon, meer nog dan met een bureau. Onze
medewerkers moeten dus zorgen dat de klant tevreden is en bij
een volgende opdracht weer naar ons komt."
Vullings: "Het op die manier binden van klanten kan ook heel
motiverend werken. Voor een goede relatie zijn mensen bereid
harder te werken."
"
De bereidheid bij de mensen om
pieken op te vangen is erg groot"
Willem van Boxsel, Van Boxsel Engineering
Ir. Willem van Boxsel (44 jaar) is directeur/eigenaar van het gelijk -
namige adviesbureau. Het bureau, dat bestaat sinds 1968, heeft
een vestiging in Oosterhout en een in Delhi (India). In totaal
werken er circa 25-30 mensen. Naast het ontwerpen van
constructies is Van Boxsel Engineering gespecialiseerd in het
vervaardigen van werktekeningen van prefab-betonelementen
voor fabriek en montage.
2
1 Studentenhuisvesting Paddepoel, Groningen foto: Ingenieursbureau Dijkhuis2 Appartementen Breda BinnenBuitenfoto: Van Boxsel Engineering
Wapenen tegen de crisis 5 2013
6
nog wel eens voor twee jaar werk op de plank liggen. Nu kan ik
soms nauwelijks meer dan een paar weken vooruit kijken. Bijna
wekelijks komen er dingen bij die alleen al bijna voldoende zijn
om weer een week verder te kunnen."
Van Boxsel: "Alles moet nu veel sneller af. Overigens heeft dat
ook zijn voordelen. Je kunt een werk in één keer afronden en
dat is heel efficiënt. De tijd die je bij langlopende projecten
nodig hebt, wordt lang niet altijd vergoed."
Vullings : "We moeten, ook bij die kortlopende projecten, uiter -
aard wel zorgen dat de kwaliteit voldoende blijft."
Van Boxsel : "Uiteraard. De kwaliteit van het werk dat construc-
teurs in Nederland leveren, is volgens mij altijd voldoende.
Maar waar het vaak aan schort, is de zoektocht naar het meest
optimale eindresultaat."
Van Wageningen : "Opdrachtgevers nemen als het om de
constructie gaat vaak met een zesje genoegen. Ze willen dat het
gebouw doet wat het moet doen, niets meer. Ze hebben niet
door dat als je meer energie in het ontwerpproces stopt, je dat
ruimschoots kunt terugverdienen."
Vullings : "Opdrachtgevers kijken alleen naar de prijs. Maar
voor een honorarium van bijvoorbeeld ? 10 000 krijg je
gewoon niet hetzelfde als voor ? 20 000. Voor het geld dat ze op
ons honorarium besparen, krijgen ze later vaak de rekening
dubbel en dwars gepresenteerd. Dat besef is er niet bij
opdrachtgevers, dat een goed advies meer tijd en dus geld kost."
Van Boxsel : "Probleem is dat onze beroepsgroep dit niet goed
kan uitleggen. Want we kunnen allemaal grofweg hetzelfde.
Dus de kwaliteit van het advies is vooral afhankelijk van de
hoogte van het honorarium."
Van Wageningen : "Gelukkig wordt er lang niet altijd alleen naar
de prijs gekeken. Veel projecten worden gegund op basis van
een goede relatie. Daarbij krijg je de kans uit te leggen waarom
je iets doet en waarom iets zoveel moet kosten."
Van Boxsel : "Maar zodra er een bouwmanagementbureau bij
betrokken is, is de prijs toch meestal allesbepalend. Dat terwijl
dergelijke bureaus vaak helemaal niet weten wat ze vragen.
Bovendien weet je bij het aannemen van een opdracht door -
gaans nog helemaal niet weet wat er moet gebeuren. Gaande-
weg komt er een hoop werk bij. Ook als de prijs al heel slecht
was. Die tendens wordt steeds sterker. We hebben weliswaar de
STB-kruisjeslijsten, maar veel wijzer wordt je daar niet van. Zo
Overcapaciteit
Hoewel de meeste bureaus al behoorlijk zijn geslonken, is er
nog altijd een overcapaciteit. Om dat tegen te gaan, moet het
aanbod weer worden afgestemd op de vraag. Bureaus moeten
dus nog kleiner worden, hetzij door natuurlijk verloop, hetzij
door gedwongen ontslagen. Er is wat dat betreft al het nodige
bereikt: de overcapaciteit is al sterk gereduceerd. Niet door een
toename van het werk, maar door een afname van het aanbod.
Van Wageningen : "Niet alleen onze houding is gewijzigd, ook
het werk dat we doen is tegenwoordig anders. Zo doen we veel
meer aan renovaties en verbouwingen. Ook de doorlooptijd
van projecten is beduidend korter geworden en onze porte-
feuille veel kleiner. Vroeger hadden we, in elk geval op papier,
Marcel Vullings, Adviesburo Snijders
Marcel Vullings (49 jaar) is directeur/eigenaar van Adviesburo Snij-
ders uit Valkenswaard. Het bureau bestaat sinds 1979 en telt circa 20
medewerkers. Het bureau is actief in advisering van bouwconstruc -
ties en vooral in engineering van prefab-betonconstructies.
" Nu blijkt hoeveel werk we al die
jaren hebben laten liggen door
een te afwachtende houding"
3
Wapenen tegen de crisis 5 2013
7
3 Erasmus Medisch Centrum, Rotterdamfoto: Adviesburo Snijders4 Stadswerf, Groningenfoto: Ingenieursbureau Dijkhuis
Van Wageningen : "Op basis van kengetallen, zoals totale
bouwsom of vierkante meters, heb je heel snel een gevoel van
hoeveel iets moet kosten. Maar je weet vaak gewoon dat het
voor 80% of soms zelf 60% van dat bedrag wordt aangeboden.
Zelfs als ik weet dat het voor zo'n laag bedrag weggaat en ik dus
kansloos ben, schrijf ik toch vaak in met een reëlere prijs. Ik wil
namelijk laten zien hoeveel het volgens mij moet kosten. En als
ik zelf toch voor een te lage prijs meedoe, vertel ik er wel bij dat
het bedrag in mijn ogen veel te laag is."
Van Boxsel : "Helaas is er bij elk project wel iemand bij die het
werk per se wil hebben en dus te laag aanbiedt. Dat heeft een
negatief effect op het prijsniveau. Het is dus zaak om vraag en
aanbod zo snel mogelijk weer op elkaar af te stemmen. Want
als de markt straks weer aantrekt, zijn opdrachtgevers die lage
prijzen gewend."
staat erin dat je details moet uitwerken. Maar om hoeveel
details het gaat, is niet bekend. Voor de buitenwereld is deze
werkwijze het ei van Columbus, maar het komt vaak neer op
appels met peren vergelijken. Veel opdrachtgevers weten niet
wat de rol van de constructeur zou moeten zijn. Dat ligt ook
aan onszelf. We stralen te weinig professionaliteit uit. Je moet je
verhaal goed uitleggen en laten zien hoe je tot een oplossing
bent gekomen en waarom die de beste is. Helaas zijn er te veel
constructeurs die werken als een soort rekenmachine, die nul
toegevoegde waarde hebben. Op zich is dat ook een manier om
geld te verdienen, maar het straalt negatief af op de beroeps-
g r o e p ."
Prijsdruk
Op die manier werkt bijna iedereen de prijsdruk in de hand,
vooral wanneer er een situatie dreigt dat mensen stil komen te
zitten.
Vullings
: "Het komt erop neer dat de prijs die je vraagt eerder
afhankelijk is van hoe graag je een werk wil binnenhalen dan
van wat het daadwerkelijk kost."
Theo van Wageningen, Ingenieursbureau Dijkhuis
Ir. Theo van Wageningen (48 jaar) is directeur/eigenaar van Ingeni-
eursbureau Dijkhuis bv uit Groningen. Dit bureau, circa 23 mede -
werkers groot en actief sinds 1950, richt zich vooral op advisering
van draagconstructies voor gebouwen, vaak als hoofdconstructeur.
4
Wapenen tegen de crisis 5 2013
8
5 Woontoren De Parade, Eindhovenfoto: Van Boxsel Engineering6 Woonstad, Rotterdamfoto: Adviesburo Snijders
7 Medisch Spectrum Twente,
Enschede
foto: Adviesburo Snijders
Om prijzen op peil te houden, gaat het niet alleen om vraag en
aanbod maar ook om onderscheidend vermogen. Een van de
manieren waarop een bedrijf zich kan onderscheiden, is door
bij het ontwerp rekening te houden met de maakbaarheid en
uitvoerbaarheid.
Van Wageningen : "Ik vind het belangrijk dat bureaus ook zelf
de uitwerking van een ontwerp doen. Dan zie je zelf de gevol-
gen als je iets hebt verzonnen dat lastig is te maken. Aan de
andere kant is het ook niet goed als je alleen maar uitwerkt.
Want dan weet je nooit waarom er voor een bepaalde oplossing
is gekozen."
Van Boxsel : "Het is een zorgelijke ontwikkeling dat er een groep
bureaus aan het ontstaan is die alleen maar ontwerpt. Als wij
een ontwerp van een ander uitwerken, lopen we vaak tegen
allerlei zaken aan waarmee geen rekening is gehouden. En als
we dan met het ontwerpende bureau in gesprek gaan, is die niet
of nauwelijks van zijn ongelijk te overtuigen. Ruziën heeft geen
zin en van de aannemer hoef je in dat geval ook niet veel te
verwachten. Want die moet nog het hele project met de
constructeur verder."
Van Wageningen : "Wat dat betreft zijn bureaus die zowel
ontwerpen als uitwerken in het voordeel."
Vullings : "Wij staan dichter bij de aannemer, zeker wanneer het
op uitwerken van prefab aankomt. Als er iets fout gaat, zijn wij
de eersten die het horen. Daar leer je enorm veel van."
Van Boxsel : "Je moet je wel realiseren dat prefab-engineering
een specialisme is, dat pak je niet zomaar op. We hebben er
behoorlijk voor moeten investeren, in systemen en werkwij-
z e n ."
Vullings : "Prefab-engineering geeft een heel andere dynamiek.
Doorlooptijden zijn een stuk korter. Wij zien heel veel ontwer -
pen langskomen. Het aardige is dat we zo langzamerhand
kunnen zien wie iets heeft ontworpen. Je komt soms de meest
onmogelijke dingen tegen. En niet alleen bij kleinere bureaus.
Bij het maken van een offerte kun je er in feite rekening mee
houden van wie het ontwerp komt. Bij sommige bureaus kun je
bij voorbaat iets op de prijs zetten!"
Groei
Bureaus van tussen 15 en 30 werknemers, waartoe Van Boxsel,
Dijkhuis en Snijders behoren, tonen veel gelijkenissen. Als het
bedrijf groter of kleiner wordt, gaan er andere wetten gelden.
Van Boxsel : "Groter worden, is absoluut geen doel. Het gaat mij
veel meer om beheersbaarheid en kwaliteit."
Vullings : "Wij zijn dubbel zo groot geweest als nu. Dat merkte
je aan veel dingen. Controle was veel lastiger. Je merkte het ook
aan de sfeer. Nu zijn we een veel hechtere club dan toen. Dus
als je groeit, moet je daar heel bewust mee omgaan."
Van Wageningen : "De lijntjes zijn bij ons erg kort. Ik weet als
directeur heel goed wat er speelt en wat ieders kwaliteiten zijn.
" De prijs die je vraagt, is eerder
afhankelijk van hoe graag je een
werk wil binnenhalen dan van
wat het daadwerkelijk kost"
5
Wapenen tegen de crisis 5 2013
9
dere vestigingen is het ook van belang op elke vestiging een
soort ondernemer te hebben. Iemand die zich in het regionale
netwerk wil verdiepen en acquisitie kan doen."
Van Boxsel: "Misschien is dat wel het grootste verschil tussen
ons soort bureaus en de echte grote. Zij halen hun werk, vaak
wat grotere projecten, binnen via andere, meer landelijke
netwerken. Bij ons speelt het zich meer lokaal af. En als de
markt straks weer aantrekt, moeten we ook met beleid omgaan
met groei. Ik geloof daarbij erg in strategische samenwerkin-
gen. Dat je samen met andere bureaus pieken en dalen gaat
opvangen. Met onze vestiging in India hebben we dit in feite al
geregeld."
Personeel
Als de bureaus weer gaan groeien, moet er automatisch weer
aan personeelswerving worden gedaan. Daarbij zijn de kleinere
bureaus niet in het voordeel. De ervaring is dat grotere bureaus
meer aantrekkingskracht hebben. Vaak komt dat doordat die
bureaus meer aansprekende projecten doen.
Van Boxsel : "Het is op een feestje toch leuker om te kunnen
zeggen dat je aan een groot stadion hebt meegewerkt dan aan
een bedrijfshal. Ik denk dat jonge mensen, vooral in de Rand-
Wij zijn recent verhuisd en zijn bewust op één verdieping gaan
zitten. Als je dan 'toevallig' rondloopt op de zaal, vang je een
hoop op van wat er speelt."
Van Boxsel
: "Maar je moet ook niet te klein worden. Ik zou
nooit de enige constructeur in een bureau willen zijn. Je hebt
toch ook collega's nodig waarmee je kunt sparren."
Vullings : "Er is een bedrijfsgrootte waarbij iedereen zich prettig
voelt. En dat kan voor iedereen anders zijn. Sommige vinden
het fijn eigen baas te zijn, zonder personeel. Anderen ambiëren
het om leiding te geven aan honderd man."
Van Wageningen : "Een bureau met honderd man over zes vesti-
gingen past denk ik niet in onze aard. Bij bureaus met meer -
" Het is een zorgelijke
ontwikkeling dat er een groep
bureaus aan het ontstaan is die
alleen maar ontwerpt"
6
7
Wapenen tegen de crisis 5 2013
10
8 Zorgcentrum Sculptura, Bredafoto: Van Boxsel Engineering / Mix Architectuur
om het kennisniveau op peil te houden, bijvoorbeeld op het
gebied van BIM.
Van Wageningen : "Onderwijs is heel belangrijk. Dat is ook een
van de speerpunten van de Commissie Vakmanschap van
VNconstructeurs. En het gaat daarbij niet alleen om het regu-
liere onderwijs. Het is noodzakelijk ook daarna nog veel bij te
leren. Gelukkig wordt er op dat gebied zeer veel aangeboden.
Maar ook intern doen wij veel, bijvoorbeeld met overleg tussen
constructeurs onderling en tekenaars. Daarbij worden ervarin-
gen bij projecten uitgewisseld. Wat er goed is gegaan of wat
juist niet. Al dit soort initiatieven betalen zich op den duur uit."
Vullings : "Ook deelname in commissies en werkgroepen vinden
wij belangrijk, zoals bij de Betonvereniging, VNconstructeurs,
NEN. Ook daarmee houd je je kennis bij."
Van Boxsel : "Zoiets kost veel tijd, maar is zeker de moeite
waard. Al was het alleen omdat de mensen die je spreekt, je
vaak toch weer op ideeën brengen."
Al met al zijn Van Boxsel, Van Wageningen en Vullings gema-
tigd positief over de toekomst. "We zullen er hard aan moeten
trekken, maar er liggen absoluut kansen."
?
Jacques Linssen
stad, sneller bij een bekend bureau willen werken."
Vullings
: "Maar er bestaat bij jongafgestudeerden wel een
verkeerd beeld van ons vak. Velen denken direct te kunnen
starten met ontwerpen, maar zo werkt het niet. Je zult eerst het
vak moeten leren."
Van Wageningen : "Vaak halen wij mensen binnen via een stage.
Dan weten we allebei beter wat we kunnen verwachten."
Van Boxsel : "En als mensen het naar hun zin hebben, en dat
weten ze doorgaans heel snel, blijven ze vaak lang bij ons
werken. Dat komt ook door de manier waarop wij mensen
behandelen, met respect. Ik denk wel eens dat bij een groot
bureau toch minder naar de mensen zelf wordt gekeken, dat
bijvoorbeeld een reorganisatie een hamerpunt is bij een directie
die op grote afstand zit."
Vullings : "Ik heb zelf bij een groot bedrijf gewerkt en meege-
maakt dat een eindejaargesprek gevoerd werd door iemand die
ik het hele jaar niet had gezien. Hoe kan die nou weten hoe ik
heb gefunctioneerd?!"
Opleiding
Er zijn dus wel wat verschillen te onderkennen tussen kleine
en grote bureaus. Maar dat geldt niet voor kwaliteit en
kennisniveau. Ook de wat kleinere bureaus doen er alles aan
8
Wapenen tegen de crisis 5 2013
Reacties