Constr\bctie \f \bitvoering Woning\bouw cement 2000 6 53 Na het Java- en KNSM-eiland zijn nu ook Bo\bneo en Spo\benbu\b\f ontwikkeld als wonin\fbouw\fe- bied. Het ove\b\f\bote deel van de wonin\fbouw op Bo\bneo en Spo- \benbu\b\f bestaat uit \f\bond\febon- den een\fezinswonin\fen. In deze zee van huizen zijn enkele supe\b- blokken \feplaatst, ene\bzijds om de ve\beiste wonin\fdichtheid te halen, ande\bzijds fun\fe\ben deze blokken als o\biëntatiepunt in de om\fevin\f; te ve\b\felijken met de ke\bkto\bens in de oude stadske\b- nen. Op Bo\bneo is 'Pacman' van Koen van Velsen \beeds \fe\beali- see\bd. Op Spo\benbu\b\f wo\bdt momenteel de 'Fountainhead' van Kees Ch\bistiaanse ontwik- keld. De 'Sphinx', van de A\bchi- tekten Cie (F\bits van Don\fen), bevindt zich eveneens op Spo\ben- bu\b\f. Architectonisch ontwerp Het \febouw de Sphinx bestaat uit een \bondom een tuin \fele\fen \fesloten bouwblok (fi\f. 1). De len\fte bed\baa\ft ci\bca 100m en de b\beedte on\fevee\b 60m. In het \febouw is plaats voo\b mee\b dan tweehonde\bd appa\btementen. Onde\b het blok bevindt zich ove\b het \fehele oppe\bvlak een pa\bkee\b- \fa\ba\fe. Op de be\fane \f\bond zijn aan de lan\fe zijden be\b\fin\fen en bed\bijfs\buimten \fesituee\bd. De ko\bte zijden van het blok zijn W\b\bngeb\buw De Sphinx \bp het eiland Sp\brenburg T\bnnelen b\biten vaste kaders ir. R.Th. van Wageningen, Pieters Bouwte\fhniek, Amsterdam De str\b\bm w\bningb\buw \bp de eilanden B\brne\b en Sp\brenburg in het \b\bstelij\f havengebied van Amsterdam begint zijn v\blt\b\biing te naderen. Het gebied telt en\fele mar\fante w\b\bngeb\buwen. Zeer bij- z\bnder is het c\bmplex de 'Sphinx', dat binnen\f\brt w\brdt \bpgeleverd. Ondan\fs de zeer grillige v\brmge- ving, is de c\bnstructie gr\btendeels getunneld. 1 | Plattegrond (gesloten bo\bwblok rondom een t\bin) Artist impression van het woongebo\bw Sfinx op het Amsterdamse schiereiland Sporenb\brg. Rechts op de achter- grond is het Borneo-eiland zichtbaar B\bon: de A\bchitekten Cie Constr\bctie \f \bitvoering Woning\bouw cement 2000 6 54 op\fetild, zodat e\b zicht op de binnentuin ontstaat (fi\f. 2). De wonin\fen zijn in de bovenbouw \fesituee\bd. Het dak van het \febouw is als het wa\be 'in\fedeukt' met het oo\f op de bezonnin\f van het binnente\b- \bein. De \fevels zijn bekleed met panelen van zink. Daa\bmee is het een van de \f\bootste zinken \febou- wen in Eu\bopa. Het \febouw bevat vie\b liften. Twee daa\bvan zijn \fesi- tuee\bd in de lan\fe zijden in de volumes van de bed\bijfs\buimten. De ande\be liften schieten vanuit de \fa\ba\fe via \flazen lifthallen naa\b de op\fetilde bovenbouw. Met \fale\bijen aan het binnente\b- \bein wo\bden de wonin\fen ve\bde\b ontsloten. Constr\bctief ontwerp De kelde\b van het \febouw bestaat uit een in het we\bk \festo\bte beton- const\buctie. Het midden\fedeelte, met de binnentuin, is vanwe\fe zettin\fsve\bschillen\a \fedilatee\bd van het wonin\fenblok. Op maai- veldniveau zijn \bondom b\beed- platen op ve\bzwaa\bde b\beedplaat- st\boken toe\fepast, te\bwijl het tuin\fedeelte is dicht\fele\fd met kanaalplaten op betonnen li\f\fe\bs. Het \febouw is ove\b de ee\bste paa\b la\fen op\febouwd als een t\baditio- neel \festo\bte betonconst\buctie. Vanaf de ee\bste 'standaa\bdve\bdie- pin\f' is een tunnel\fietbouwsys- teem in\fezet (fi\f. 3). De bovenste dakvloe\b ten slotte bestaat \f\boten- deels uit kanaalplate\an. De bovenbouw is in zes delen \fedilatee\bd. De stabiliteit wo\bdt op ve\bschillende manie\ben ve\b- zo\b\fd. De hoek\fedeeltes zijn wat de bovenbouw bet\beft op zichzelf stabiel doo\b de haakse wanden. Dit \feheel wo\bdt \festeund doo\b \bonde betonkolommen in combi- natie met eveneens \bonde beton- scho\ben. Aan de lan\fe zijden is de bovenbouw uit\fevoe\bd als een stijf \baamwe\bk. Dit \baamwe\bk is af\festeund op een ke\bn ten be- hoeve van de lan\fsstabiliteit, en op po\btalen en wanden ten behoeve van de dwa\bs\astabiliteit. Bo\bwp\bt en parkeerkelder Voo\baf\faand aan de bouw van de wonin\fen op Spo\benbu\b\f zijn ee\bst de bestaande kademu\ben \fe\bestau\bee\bd. Daa\buit vol\fde een aantal bepe\bkin\fen voo\b de no\f te ontwikkelen nieuwbouw. Zo moest bij het plaatsen van de palen \bekenin\f wo\bden \fehouden met de \f\boutanke\bs van de kade (fi\f. 4). De poe\ben onde\b de kolommen zijn daa\bom plaatse- lijk \fed\baaid. In een enkel \feval was het nodi\f om fo\bse ve\bzwa- \bin\fen toe te voe\fen \ain de funde- \bin\f. Bovendien moesten de palen op een afstand van minde\b dan 50m uit de kade wo\bden voo\b- \feboo\bd om mo\felijk opheien te voo\bkomen. In ve\bband met het \f\bondwate\b en de bepe\bkte \buimte \bondom het \febouw is de kelde\b in een bouwput met stalen damwanden \febouwd. Het maaiveld van het eiland is in het midden ci\bca 1,5 m op\fehoo\fd, zodat vanaf elk punt het om\bin\fende wate\b zicht- baa\b is. De \f\bondke\bende hoo\fte van de damwand van de bouwput va\biee\bde daa\bdoo\b van 1,5m tot 3 m, en een v\bijstaande damwand was niet ove\bal mo\felijk. De \f\boutanke\bs voo\b de ve\banke\bin\f van de damwand zijn tussen de \beeds bestaande paalfunde\bin\fen van de belendende school en wonin\fen \fep\bojectee\bd. Aan de zuidzijde moest het damwand- sche\bm minde\b diep \fesla\fen wo\bden in ve\bband met de anke\bs van de kademuu\b. Het \fehele \febouw is \fefundee\bd op p\befab-betonpalen. De kelde\b- bak is een in het we\bk \festo\bte betonconst\buctie. Te\b\a plaatse van 2 | Doorsnede over opgetilde wand met doorzicht naar binnent\bin 3 | Plattegrond standaard- verdieping Constr\bctie \f \bitvoering Woning\bouw cement 2000 6 55 de steunpunten van de boven- bouw zijn poe\ben voo\bzien met zes tot acht palen. In het midden is een balken\booste\b toe\fepast. Het \fedeelte onde\b de binnentuin is met het oo\f op zettin\fsve\b- schillen \fedilatee\bd van de bui- ten\bin\f. In de binnentuin is op een aantal plaatsen de kelde\b- vloe\b we\f\felaten. Rondom deze spa\bin\fen zijn betonwanden op\fezet. Op deze wijze zijn boom- bakken \fevo\bmd die in di\bect contact met het \f\bondwate\b staan. Het beschikba\be bouwte\b\bein was nauwelijks \f\bote\b dan het oppe\b- vlak van het \febouw zelf. In de hoeken van de binnentuin zijn daa\bom ext\ba palen en balken in de funde\bin\f mee\fenomen ten behoeve van de twee vaste bouw- k\banen. Maaiveldnivea\b Op maaiveldniveau kan een aantal \febieden wo\bden onde\b- scheiden: aan de lan\fe zijden de bed\bijfs\buimten, op de koppen de op\fetilde volumes met de doo\b- schietende lifthallen en in het midden de tuin. Aan de lan\fe zijden bestaat de const\buctie uit in het we\bk \fe- sto\bte betonpo\btalen en wanden (fi\f. 5). De b\beedplaatvloe\ben zijn op\fehan\fen aan de wanden. In deze \fedeelten bevinden zich ook de betonnen liftke\bnen, die de boven\fele\fen \baamwe\bken stabi- lise\ben. De vloe\b te\b plaatse van de koppen bestaat eveneens uit b\beedplaten. Aan\fezien de wanden hie\b ont- b\beken, zijn ve\bzwaa\bde b\beed- plaatst\boken in\fezet als ople\f- \fin\f voo\b de vloe\bplaten. De bovenbouw wo\bdt \festeund doo\b een aantal \bonde betonkolom- men. In de ontwe\bpfase is ove\b- wo\fen om al deze kolommen schuin te plaatsen, waa\bdoo\b de stabiliteit haast als vanzelf we\bd op\felost. Het zicht op de binnen- tuin we\bd daa\bdoo\b echte\b dani\f belemme\bd. Ve\bvol\fens is juist een combinatie van \bechte kolommen met zo min mo\felijk scho\ben ontwikkeld. Met het oo\f op het doo\bzicht zijn de liften in een \flazen liftschacht onde\b de koppen \feplaatst. De tuin li\ft op een vlak dat wo\bdt \fevo\bmd doo\b betonnen li\f\fe\bs en kanaalplaten. Doo\b dit vlak p\bikken de ee\bde\b \fenoemde boombakken. Plaatselijk is de const\buctie ext\ba ve\bzwaa\bd, zodat o\bnamenten in de vo\bm van mete\bsho\fe betonnen vazen \fe- plaatst kunnen wo\bden\a. Bovenbo\bw De opzet van de bovenbouw (fi\f. 3) wo\bdt \fekenme\bkt doo\b een \f\bote mate van \bepetitie. Pe\b stan- daa\bdve\bdiepin\f is de platte\f\bond 4 | Paalf\bndering; zie de aanpassingen ter plaat- se van de gro\btankers van de kadem\b\br 5 | Betonportaal ter plaatse van bedrijfsr\bimte Constr\bctie \f \bitvoering Woning\bouw cement 2000 6 56 \feheel (punt)symmet\bisch: de noo\bd-oosthoek is \felijk aan de zuid-westhoek. Teneinde de bouwtijd te bepe\bken is het tunnel\fietbouwsystee\am in\fezet. Aan\fezien een \f\boot deel van het \febouw is op\fetild, moest ee\bst 'een funde\bin\f in de lucht' \febouwd wo\bden. Voo\b een deel bestaat die uit t\baditioneel uit\fe- kiste kolomkoppen, balken en (puntvo\bmi\fe) vloe\bvlakken. Bij de \bechthoeki\fe vloe\bvlakken is ove\b het al\femeen \feb\buik\fe- maakt van b\beedplaten. Vanaf dit niveau kon ve\bvol\fens het tun- nelsysteem wo\bden in\fezet, waa\b- bij de onde\bste vloe\ben uiteinde- lijk zijn op\fehan\fen in de \fe- tunnelde wanden. In de ee\bste ontwe\bpen we\bden beukmaten van 5,4m tot 5,7m als uit\fan\fspunt \fehantee\bd. Dit had de vol\fende nadelen. Binnen de beukmaat kon niet ove\b een enkele ve\bdiepin\f een wonin\f wo\bden \fe\bealisee\bd. Als \fevol\f daa\bvan ontstonden naast \feslo- ten wanden ook wanden voo\bzien van spa\bin\fen. Uiteindelijk is e\b een wonin\ftype ontwikkeld bin- nen een beukmaat van 7,5m, met voo\bnamelijk \fesloten wanden. De dichte wanden functione\ben als wandli\f\fe\b en zijn simpelwe\f op twee poten in de onde\bbouw \feplaatst. Dit komt de indeel- baa\bheid van de \fa\ba\fe en de be- d\bijfs\buimten ten \foede. Boven- dien is het aantal kolommen te\b plaatse van de op\fetilde koppen bepe\bkt \febleven. Aan de binnenzijde zijn, om en om pe\b ve\bdiepin\f, de \fale\bijen op\fehan\fen aan de insp\bin\fende wanden. In de hoeken is wel een aantal wanden met spa\bin\fen voo\bzien. De betonnen \fevelwan- den zijn in \foed ove\ble\f met de a\bchitect van spa\bin\fen voo\bzien. Dit is de eni\fe plek in de \fevel waa\b zich achte\b de zinkpanelen een betonconst\buctie bevindt. De wanden han\fen haaks in de aansluitende (dichte) betonwand. Het bui\fend moment wo\bdt met d\bukdia\fonalen en t\bekbanden via de vloe\ben af\fevoe\bd. De dwa\bs- k\bacht wo\bdt 'de hoek om' op de haakse betonwand af\fe\ad\ba\fen. Het dak is weliswaa\b in\fedeukt, maa\b omdat het wel uit \bechte vlakken bestaat konden hie\bvoo\b kanaalplaten wo\bden toe\fepast. Alleen te\b plaatste van het laa\fste punt is de vloe\b t\baditioneel, met deuk en al, uit\fekist. Doo\bdat het dak het \febouw schuin afsnijdt, ontstaat met name op de ho\fe\be ve\bdiepin\fen een \f\bote va\biatie van inte\bessante wonin\fplatte- \f\bonden.  Projectgegevens opdrachtgever: New De\fl architect: de A\bchitekten Cie (F\bits v\fn Dongen) t\binontwerp: West 8 L\fndsc\fpe A\bchitects constr\bcte\br: Piete\bs Bouwtechniek, Amste\bd\fm aannemer: Heijm\fns Bouw, Alme\be advise\br installaties: T & H, Nieuwegein advise\br bo\bwfysica: Adviesbu\be\fu Niem\fn bv advise\br bo\bwkosten: V\fn Voo\bden en De G\boot G\boep De r\bwbo\bw in volle gang. Op de achtergrond ligt het KNSM-eiland Blik van\bit het middenterrein omhoog. Het sch\bine dak wordt met kanaal- platen dichtgelegd Het laagste p\bnt van de dakvloer is traditioneel, met de\bk en al, \bitgekist foto's: M\f\bcel Willems, 's-He\btogenbosch