Spuien als het kan, pompen als het moet Nieuwe pomp- en spuigroepen in Afsluitdijk bij Den Oever 1 Spuimiddelen bij Den Oever in aanbouw (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Topview luchtfotografie) 1 24? CEMENT 7 2024 Het IJsselmeer wordt gevoed door meerdere rivieren. Om te voor- komen dat het meer overstroomt, zijn bij de bouw van de Afsluitdijk spuicomplexen aangebracht: één bij Den Oever (drie spui - groepen met ieder vijf spuikokers) en één bij Kornwerderzand (twee spuigroepen met ieder vijf spuikokers). Bij laagwater in de Waddenzee worden de spuikokers opengezet, waardoor op basis van natuurlijk verval het waterpeil op het IJsselmeer wordt beheerst. Deze bestaande spuicomplexen heb - ben in de toekomst te weinig capaciteit. Dat komt door de zeespiegelstijging, waardoor het verval tussen het water in het IJsselmeer en laag water op de Waddenzee kleiner wordt en de spuivensters (periodes waarin het water in het IJsselmeer hoger staat dan in de Waddenzee) korter worden. Daarmee neemt dus de totale capaciteit van de spui - complexen af. Daarnaast is de verwachting dat in de toekomst de aanvoer van water uit rivieren en kanalen toeneemt, waardoor er meer water moet worden geloosd. Het gebrek aan afvoercapaciteit wordt opge- lost door bij Den Oever, op de eilanden tus- sen de bestaande spuigroepen (spuigroep 1.1 ? 1.3, fig. 2) twee nieuwe spuigroepen te bouwen (spuigroep 1.6 en 1.7), met elk vier spuikokers. Bovendien worden aan beide zijden van dit spuicomplex pompgroepen gebouwd, met elk drie pompen. Deze pom -pen kunnen praktisch getij-onafhankelijk extra water afvoeren (in tegenstelling tot het spuien onder vrij verval). De gegarandeerde capaciteit van de zes pompen bedraagt in totaal 235 m³/sec. Daarmee wordt dit een van de grootste gemalen van Europa. Om zo energie-efficiënt mogelijk te werken, han - teert Levvel het motto 'spuien als het kan, pompen als het moet'. Ontwerplevensduur Het nieuwe spuicomplex is erop ontworpen om naast het spuien ook te keren. Het 1/10.000 jaar optredend hoogwater vanuit de Waddenzee moet worden gekeerd, conform de hydraulische randvoorwaarden zoals vastgesteld door Rijkswaterstaat. Ook het IJsselmeerwater moet worden gekeerd met dezelfde normfrequentie. De civiele betonconstructie van de pomp- en spuigroepen heeft een kerende hoogte van NAP +7,0 m. De 1/10.000 jaar waterstand op de Waddenzee bedraagt NAP +6,47 m in 2120 in het ongunstigste scenario met betrekking tot zeespiegelstijging (+1,5 m). Door Rijkswaterstaat is een ontwerplevens- duur (in combinatie met een aantoonbare onderhoudbaarheid) van 100 jaar geëist, waarbij de hoogwaterveiligheid en het af - voeren van water continu moeten zijn ge- borgd, en het wegverkeer minimale hinder mag ondervinden. IR. PETER MEIJVIS Integraal Ontwerpleider Levvel / BAM Infraconsult ING. RUUD KEESOM Integraal Ontwerpleider Levvel / BAM Infraconsult auteurs In de Afsluitdijk bij Den Oever komen zowel nieuwe spuigroepen als nieuwe pompgroepen. Dat is nodig om in de komende decennia voldoende water uit het IJsselmeer te kunnen blijven afvoeren naar de Waddenzee. Het zijn indrukwekkende bouwwerken met een reeks aan specifieke eisen. CEMENT 7 2024 ?25 Deze ontwerplevensduur wordt in de beton- constructie onder meer verkregen door het toepassen van een uitgekiend C30/37 beton- mengsel in combinatie met een betondek - king van 70 mm op de wapening. De levensduureisen hebben ook op andere manieren invloed gehad op het ont- werp, bijvoorbeeld door het toepassen van extreem duurzame materialen op moeilijk bereikbare plekken, duplex glijstrippen voor de schuifgeleidingen (foto 3), het toepassen van een zeer robuust coating systeem in combinatie met kathodische bescherming, het zorgen voor bereikbaarheid/vervang - baarheid van componenten (inclusief het koker voor koker kunnen droogzetten van de pomp- en spuigroepen), het voorzien van permanente hijsvoorzieningen en het creë- ren van geschikte kraanopstelplaatsen in de permanente situatie. 2 Overzicht spuicomplex Den Oever 3 Montage duplex schuifgeleidingen 2 PROJECTGEGEVENS project Afsluitdijk, Nieuwe spuimiddelen opdrachtgever Rijkswaterstaat opdrachtnemer Levvel, bestaande uit BAM, Van Oord, Rebel en Invesis ontwerp en levering pompen Flowserve levering prefab pomphuizen Waco mallen prefab pomphuis Verhoeven Timmerfabriek 3D-laserscannen Coenadie 3 26? CEMENT 7 2024 Pompgroepen Onderdeel van de nieuwe spuicomplexen zijn twee pompgroepen (foto 4). Deze be- staan uit verschillende onderdelen (fig. 5). Aan de kant van het IJsselmeer is een in - stroomkanaal met een strekdam gebouwd om te zorgen dat het water recht het gemaal instroomt. Daar zit ook een enorm 'kroos- hek' (foto 6) om te voorkomen dat er (grof ) vuil in de pompen komt, terwijl het wel vis- sen doorlaat. Aan het eind van het instroom - kanaal (NAP -15 m) wordt het water omhoog gezogen met de verticale zogenoemde 'con - crete volute' pompen (pomp in een betonnen omhulling, fig. 7). Deze bijna 12 m hoge pom - pen hangen boven een instroom/zuigkast, in een betonnen pomphuis. Dit pomphuis be- staat uit de zuigmond (suction bell), met daarin een metalen pompwaaier, en het slakkenhuis (volute) met de spiraal. Aan de 4 Bouw van een van de nieuwe pompgroepen (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Topview luchtfotografie) De spuigroepen spuien onder vrij verval, de pompen kunnen getij-onafhanke- lijk extra water afvoeren bovenzijde van de pompen bevinden zich de elektromotoren die boven het maaiveld uit- steken in een glazen koepel. Het water stroomt via het pomphuis het pompkanaal in (voor elke pomp een ka - naal van 5,5 x 5,5 m² in doorsnede en met de bodem op NAP -6 m) richting de Waddenzee. De pompkanalen lopen onder de dijk door, en dus ook onder de snelweg en het fietspad. Aan de Waddenzeezijde bevindt zich, vóór het uitstroomkanaal, een schuivenhuis. De (dubbel uitgevoerde) pompschuiven daarin dienen als (hoog)waterkering wanneer de pompen zijn uitgeschakeld. Ter hoogte van het schuivenhuis zijn zogenoemde 'terug - slagkleppen' gemonteerd, die als functie hebben om de pompen voldoende tegen - druk te geven bij het opstarten, en om de instroom van zout water richting het 4 CEMENT 7 2024 ?27 3x krooshek3x pompkanaalMotorsubframe Fundatiering Slakkenhuis (Volute) Zuigmond ("Suction Bell") 3x krooshekreiniger 3x motor3x schuivenruimte3x terugslagklep 3x pompinstallaties Pompgebouw Zuid Pompgebouw Noord 5 7 6 5 Indeling pompgroepen?6 Krooshek (ca 16 x 16 m²) (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Jan Wessels) 7 Pomphuis met zuigmond (suction bell) en slakkenhuis (volute) IJsselmeer tijdens het afschakelen van de pompen en het sluiten van de pompschui - ven tot een minimum te beperken. Eisen en functies pompgroepen De pompgroepen hebben als hoofdfuncties het afvoeren van water en het keren van (hoog)water (uiteraard ook tijdens de bouw - fase). De eis dat er ook wegverkeer moet kunnen passeren wordt geborgd door de civiele constructie met het daarop gelegen weglichaam. Tevens moet het aanzien van de pompgroepen recht doen aan het monu - mentale karakter van de witte heftorens van de bestaande spuigroepen. Deze laatste eis heeft veel invloed ge - had op het ontwerp. Alle constructieonderde - len, met uitzondering van de glazen koepels met elektromotoren, moesten zich onder het dijkniveau ter plaatse bevinden (NAP +7 m). Elektromotor VasthoudinrichtingKoppeling BovenlagerLagerstoel "Spiral" Waaier Anti-rotatieschot Instroom/zuigkast Slijtring Pompkanaal 28? CEMENT 7 2024 Hierdoor zijn diverse aanlegniveaus bepaald en konden bijvoorbeeld geen opbouwen wor - den gebruikt om (waterdichte) toegangen te creëren voor de gebouwen en (ondergrondse) technische ruimten. De in het zicht komende delen, zoals de glazen koepels, de gevels (aan IJsselmeerzijde) en de prefab betonnen schorten, die de afwerking van de damwan - den van in- en uitstroom van het gemaal vor - men, zijn gebonden aan hoge esthetische ei - sen (zoals al te zien is op basis van de huidige stand (oktober 2024) van zaken van de koe - pels (foto 8)). Er geldt: 'Lely's Erfgoed Veilig gesteld' (waarop de naam van de bouwcom - binatie Levvel is gebaseerd). Integratie ontwerp en uitvoering pompgroepen Zaken die de pompgroepen uniek en complex maken en die het ontwerp en de bouwfase- ring sterk hebben bepaald: Er wordt gebouwd in een primaire water- kering: spuien en (hoog-)water keren moeten altijd doorgang vinden. Het werken in/aan de dijk is gedurende alle jaren tijdens de bouw gebonden aan het stormseizoen; van 1 oktober t/m 1 april moet de dijk inclusief tijdelijke voorzieningen stormveilig zijn. Dat betekent dat de plan - ning zo is ingedeeld dat werkzaamheden die de waterveiligheid negatief kunnen beïn -vloeden steeds voor 1 oktober zijn afgerond. Back-up scenario's zoals het gecontroleerd inunderen van een bouwkuip bij voorspelde extreme waterstanden, waren steeds achter de hand. De Afsluitdijk met de daarop gelegen Rijksweg A7 betreft een relatief smal lijn - vormig object, aan weerszijden begrenst door water, met diverse dicht op elkaar ge- legen deelprojecten (zie ook het deel over de fasering, verderop in het deel over de spui - groepen). Het betreft een langlopend project (8 jaar) met vele faseringen (meer dan 30), onder- linge en externe afhankelijkheden, ruimte- lijke beperkingen, veel hulpwerk, inclusief 20 m diepe bouwkuipen, en grote beton- volumes. Er is bovendien rekening gehouden met enkele bijzondere belastingen: kraanbelastingen voor het inhijsen van pompen (100 ton/stuk), zowel tijdens de bouw als toekomstig onderhoud; droogzetten voor onderhoud van pomp- kokers (het geheel van de diepe instroom/ zuigkast, het pomphuis en het pompkanaal, inclusief pompschuiven), waardoor ook de (deels vrij uitkragende) wanden tussen de verschillende pompkokers op grote waterdrukken worden belast; Het nieuwe spuicomplex is erop ontworpen om naast het spuien ook te keren 8 Plaatsen glazen koepels pompgebouw (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Jan Wessels) 8 CEMENT 7 2024 ?29 ijsbelasting; extreme conditie met overslaande golfbe- lasting vanuit de Waddenzee op de glazen koepels; voorkomen van golfbelasting (uit het IJssel - meer) op de gevels van de pompgebouwen. Door een sterk geïntegreerde opzet van alle ontwerpdisciplines met het werkvoorberei - dings-, uitvoerings- en onderhoudsteam, alsmede een nauwe samenwerking met het technische team van Rijkswaterstaat, is Levvel in staat geweest een bouwbaar, be- trouwbaar en onderhoudbaar ontwerp te maken voor dit complexe project. Pomphuis Vanaf de bodem van de diepe bouwput is het opgaande betonwerk van het pomphuis in vele fasen opgebouwd. Het meeste is in het werk gestort. Alleen de zes pomphuizen waarin de pompen draaien, komen uit de prefab-betonfabriek. Precisie was hierbij van groot belang. Ze zijn op de millimeter nauwkeurig geproduceerd om te zorgen voor de benodigde levensduur en optimaal functionerende pompen, met nauwe tole - ranties en glad beton. Dat laatste moest voorkomen dat er storende luchtbellen of onnodige turbulenties in de waterstroom ontstaan. Het pomphuis oogt heel anders dan het typische civieltechnische beton - werk van de rest van het aanstroomkanaal (foto 9). Eisen betonconstructie? Voor de betoncon - structie van het pomphuis gelden enkele specifieke en ontwerpbepalende eisen: Groot/zwaar Elk van de zes pompen weegt circa 90 ton, de waaier heeft een diameter van ruim 4,5 m en verpompt 40 ton water per seconde. Strenge stijfheids- en vervormingseisen Uit het beheersen van het dynamisch ge- drag alsmede het op lange termijn kunnen beheersen van de positie van de pompen binnen de geplande nastelmogelijkheden komen strenge stijfheids- en vervormings- eisen voort. Geometrie De vorm van het pomphuis is afgestemd op een optimale aanstroming naar de zuig - mond en pompwaaier, voor het voorkomen van ongewenste wervelingen en het beheer- sen van het cavitatierisico (het imploderen van met de stroming meegevoerde damp- bellen). Deze vormgeving is door Levvel ont- worpen in nauwe samenwerking met de pompleverancier. Door de leverancier is het ontwerp verder gefinetuned op basis van modeltesten (foto 10 en 11). Strakke toleranties Voor de passing van de pompwaaier in het beton golden strenge tolerantie-eisen. Voor Alle mallen en de geproduceerde betonelementen voor het pomp- huis zijn inge- meten met een 3D-scantechniek 9 9 Suction bell en pompwaaier (ca 4.5 m diameter) (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Jan Wessels) 30? CEMENT 7 2024 de pompwaaier nominaal 8 mm vrijloop en voor de vlakheid van het prefab beton +/- 2 mm. Deze tolerantie en vlakheidseisen zijn van belang in verband met een optimale performance van de pompen. Dit was een belangrijke reden om te kiezen voor een prefab uitvoering van het pomphuis. Scannen De suction bells (fig. 12) zijn elk opgedeeld in vier gelijke (gewapend betonnen) elementen (ca. 27 ton/st), de volutes (fig. 13) zijn opge- deeld in acht delen (tot ruim 40 ton/st). Om de toleranties van het beton van het pomp- huis waar te kunnen maken, zijn speciale mallen ontwikkeld aan de hand van de 3D-modellen. Tijdens voorbereiding en pro- ductie zijn alle mallen én de geproduceerde betonelementen nauwkeurig ingemeten met behulp van een 3D-scantechniek. Tevens is elke mal tussentijds (na productie van enke- le elementen per mal) met scannen nog - maals gecontroleerd. Op die manier is elke vervorming of beschadiging van de mal snel opgemerkt en verholpen. Elke puntenwolk, die uit de scans volgt, is met hoge precisie in elkaar gezet en vervolgens gecontroleerd door middel van doorsneden over de X-, Y- en Z-as. Het resul - taat is een perfecte, betrouwbare punten - wolk die de basis vormt voor het maken van een 3D-mesh. Deze 3D-mesh is vervolgens in detail vergeleken met het basismodel. Deze gegevens zijn verwerkt tot een visuele afwij- kingsrapportage (fig. 14), waarbij in één 12 10 13 11 10 Modeltest zuigkast van een van de twee pompen 11 Werkelijke zuigkast (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Jan Wessels) 12 Suction bell (4 delen)?13 Volute (8+1 delen) CEMENT 7 2024 ?31 oogopslag de geleverde kwaliteit van het eindproduct kan worden beoordeeld en waar nodig bijgewerkt, en waarbij aantoonbaar is gemaakt dat alles conform specificatie is geproduceerd. Met behulp van een gedegen survey-aanpak, de nodige hulpconstructies en vakmanschap is een en ander in fasen op site keurig binnen toleranties samengesteld en ingestort in de omringende betonconstructie (foto 15). 14 3D-scan rapportage prefab element 15 Plaatsen van de prefab suctionbell (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Jan Wessels) 15 14 32? CEMENT 7 2024 Spuigroepen Naast de nieuwe pompgroepen worden er ook twee nieuwe spuigroepen gebouwd (foto 16). Deze twee identieke spuigroepen zijn gesitueerd op de twee eilanden tussen de drie bestaande spuigroepen (fig. 2). Ze bestaan uit in het werk gestorte, gewapende, monoliete betonconstructies, die worden gebouwd in bouwkuipen op een onderwater- betonvloer, verankerd met Gewi-palen (fig. 17). Iedere spuigroep beslaat een oppervlak van 55 m breedte bij 84 m lengte. De betonconstructie vormt de behui - zing voor een dubbele rij stalen keerschuiven (spuischuiven). De hoofdfuncties van de nieu - we spuigroepen zijn het afvoeren van water, het keren van hoogwater en het faciliteren van de vismigratie. Het moest bovendien mogelijk zijn wegverkeer te laten passeren. Onderdelen van de nieuwe spuig - roepen met een levensduur korter dan 100 jaar zijn vervangbaar, zonder dat sloop 16 Nieuwe spuigroep 1.7 Den Oever met zuidelijk deel nog in aanbouw in oktober 2024 (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Topview luchtfotografie) 16 van andere constructiedelen nodig is. Zo zijn de aandrijving en de keermiddelen uit de spuigroepen te hijsen via sparingen in het dak. Fasering spuigroepen Er is voor gekozen de spuigroepen gefaseerd te bouwen. Eerst het noordelijk deel in de noordelijke bouwkuipen en daarna het res- terende deel in de zuidelijke bouwkuipen. De reden hiervoor is het mogelijk maken van een zogenoemd '2-0 verkeerssysteem'. Bij dit systeem wordt de hoofdrijbaan van de Rijksweg A7 in één rijrichting afgesloten en wordt het wegverkeer tijdelijk over één rijstrook van de andere rijbaan geleid. Zo blijft tijdens de bouwfase altijd één hoofdrij- baan beschikbaar voor verkeer. Om in de bouwfase een sluitende hoogwaterkering te hebben, zijn de bouwkuipen ontworpen als tijdelijke (hoog)waterkering. CEMENT 7 2024 ?33 ontluchtingsschachtvleugelwand met prefab betonschorten vleugelwand met prefab betonschorten spuischuif technische ruimte schuivengebouw De betonconstructie is ontworpen als een monoliete constructie in de eindtoestand. Aan problemen met betrekking tot vervor- ming (krimp, kruip en temperatuur) is tege- moet gekomen door tussen de beide spui - groepdelen noord en zuid krimpstroken aan te brengen. Deze worden pas in een laat stadium van de bouw aan elkaar gestort. Spuikokers Iedere nieuwe spuigroep bevat vier spuiko - kers die de verbinding vormen tussen het IJs - selmeer en de Waddenzee (fig. 18). De spuiko - kers hebben een hoogte van 7 m en een breedte van 12,6 m. Ten behoeve van beheer en onderhoud bestaat de mogelijkheid om een willekeurige spuikoker droog te zetten. De in- en uitstroomzijden van de spuigroe- pen zijn voorzien van bodembescherming om erosie van de bodem als gevolg van spuien te voorkomen en het risico op onder- mijning van de spuigroepen te elimineren (zie ook het artikel 'Bodembescherming met colloïdaal beton', elders in dit nummer). 18 17 17 3D-overzicht civiele constructie nieuwe spuigroep 1.6 18 3D-overzicht civiele constructie nieuwe spuigroep 1.6 met in inzet, rood omcirkeld, de aangepaste betonvorm voor golfklappen 34? CEMENT 7 2024 liercassette met twee lieren spuikokerwand lierdraden spuischuif 20 Schuivengebouw Aan de Waddenzeezijde bevindt zich het be- tonnen schuivengebouw (fig. 18). Dit betreft de ruimte waarin de stalen keerschuiven in geheven toestand zijn gepositioneerd. Het gaat om twee identieke stalen keerschuiven per spuikoker. De noordelijke en zuidelijke schuiven worden afwisselend gebruikt om aangroei op de schuiven zoveel mogelijk te beperken. Het schuivengebouw speelt, in combinatie met de spuischuiven, een pro- minente rol bij de functie keren hoogwater. De schuiven worden gesteund door schuifgeleidingen lopend van onderkant spuikoker tot boven het dak. Onderdeel van het schuivengebouw zijn tevens de techni - sche ruimten, waarin de technische installa - ties voor de bediening en besturing van de aandrijving staan opgesteld. De nieuwe spuigroepen mochten con - form het esthetisch programma van eisen geen concurrent vormen voor het bestaande monument van de Stevinsluizen. Dat bete- kende dat alle installaties uit het zicht, dus onderdeks in de spuigroep moesten worden ingepast. Dit had grote invloed op het ont- werp. Door het ruimtegebrek leidde deze eis tot een complex spanningsveld ten aanzien van het voldoen aan de machinerichtlijn. Spuischuiven en aandrijving Als gevolg van gewijzigde hydraulische rand - voorwaarden, zijn beide spuigroepen na gunning verbreed met 1,4 m om meer plaats te bieden aan de aandrijving van de spui- schuiven. Dit zodanig dat de aandrijving niet in het zicht hoeft te komen bovenop de dijk en in het schuivenhuis kan worden onder- gebracht. Als gevolg van de toegenomen golfbelasting uit het IJsselmeer conform dezelfde wijziging, is het hefconcept met drukcilinders onder water gewijzigd in een hefconcept met draden en lieren. Om te voorkomen dat de golfklappen op de spui - schuiven van de golven uit het IJsselmeer die de kokers binnenlopen te groot zouden worden, is de betonvorm op de positie vóór de schuiven zo aangepast dat golven niet worden opgesloten in de spuikokers en via ontluchtingsopeningen kunnen ontsnappen (fig. 18). Daartoe is onder de hoofdrijbaan een grote ontluchtingsschacht ontworpen die uitkomt in de middenberm van de A7. Aandrijving? Iedere schuif wordt hangend aan acht (2x vier) staaldraden door twee lieren (in een liercassette) omhooggetrokken of neergelaten in de spuikoker (fig. 20 en foto 21). Op iedere liertrommel zijn vier dra - den bevestigd, die zijn vastgemaakt aan een evenaar aan de onderkant van de schuif. De lieren staan aan weerszijden van de schuif opgesteld in een betonsponning op de spui - kokerwanden. Door de draden op de lieren te wikkelen, beweegt de schuif zich omhoog naar geopende toestand. 20 Overzicht van een spuischuif van de nieuwe spuigroepen met lieraandrijving CEMENT 7 2024 ?35 Om ruimte te besparen is de motor van de lier in de liertrommel geïntegreerd. Een ge- lijkloopregeling zorgt ervoor dat de beide lieren de schuif rechtstandig omhoog of omlaag bewegen. Geleidingen bestaan uit duplex roestvaststalen strippen met daarop glijlagers die zijn gemonteerd op de spui - schuiven. De ontwerplevensduur voor de mecha - nische uitrusting bedraagt 50 jaar. Schuiven? De schuiven worden uitgevoerd in staalkwaliteit S355. Materialisatie in beton, vezelversterkte kunststof of hout zouden vanwege de gewenste zelfsluitendheid van de schuiven (onder eigen gewicht) en de ver- eiste sterkte een niet-economisch ontwerp opleveren. Aangezien vermoeiing door gol - ven maatgevend is, loont het niet om de schuiven in een staalkwaliteit hoger dan S355 uit te voeren. De schuiven krijgen een onderhouds- stand op twee in de spuigroep geïntegreerde uitklapbare bokken. Vleugelwanden spuigroepen De in- en uitstroomconstructie van de spui - groepen worden gevormd door damwanden (net als bij de pompgroepen). In de bouw- fase fungeren deze als bouwkuipwanden. De functie van de vleugelwanden is een ge- stroomlijnde water aan- en afvoer te garan - deren. De damwanden zijn boven de laag- waterlijn voorzien van prefab betonnen schorten (fig. 18). Deze schorten dienen als conservering voor de stalen damwand. On - der de waterlijn is de corrosiebescherming gerealiseerd met kathodische bescherming. Aan de IJsselmeerzijde (zoet-brak) met op- gedrukte stroom, aan de Waddenzeezijde (zout) met opofferingsanoden. De vleugelwanden bevatten aanmeer- voorzieningen, zodat onderhoudsvaartuigen kunnen aanmeren. Tevens zijn achter- en onderloopsheidsschermen voorzien, ter voorkoming van kwel langs en onder de betonconstructies. 21 21 Liercassette in de werkplaats (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Jan Wessels) 22 Sponningen voor spuischuiven in spuikoker met duplex RVS schuifgeleidingen (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Jan Wessels) 22 36? CEMENT 7 2024 23 Nieuwe spui- en pompgroepen in de Afsluitdijk bij Den Oever (foto: Rijkswaterstaat/Levvel/Topview luchtfotografie) Integrale aanpak De nieuwe spuimiddelen zijn een zeer uniek en uitdagend project. Een integrale aanpak met de vele ontwerpdisciplines, de nauwe samenwerking met werkvoorbereiding en uitvoering (incl. ontwerpende partners en leveranciers) en alle eisen en raakvlakken was cruciaal om tot een bouwbaar en be- trouwbaar ontwerp te komen. Op het mo- ment van schrijven van dit artikel is het betonwerk van de pompgroepen gereed en zijn de pompen, schuiven en de technische installaties grotendeels geïnstalleerd. In de komende tijd zullen de verdere afbouw en testen gaan plaatsvinden. Ook het noordelijk deel van de spuigroepen is gereed. Momen - teel wordt gewerkt aan de ontgraving van de zuidelijke bouwkuipen, waarin daarna het resterende betonwerk kan worden gereali - seerd. 23 CEMENT 7 2024 ?37