Kop artikel8 2 0 11 71 Brand en kanaalplaatvloeren Het vertrouwen in de brandbestandheid van het materiaal beton is groot. Dat gevoel wordt onder meer gesterkt door het geringe aantal calamiteiten wereldwijd waar betonconstructies door brand zijn bezweken. Juist door deze zeldzaamheid was de brand van de faculteit Bouwkunde in Delft in 2008 een dankbaar object voor onderzoekers en regelgevende instanties. Nog altijd kan de betonbranche met gepaste trots terugkijken op een betoncon- structie die veel langer dan voorspeld standhield. Kanaalplaatvloeren Ook de brand in de parkeergarage van een appartementencom- plex in de Lloydstraat in Rotterdam in 2007 is aanleiding geweest voor veel vragen over en onderzoek naar de brandwerendheid van met name kanaalplaatvloeren. In 2009 en daarna in 2011 heeft de industrie ? op basis van de op dat moment beschikbare, aanvullende kennis ? diverse maatregelen voorgesteld om de betrouwbaarheid van een constructie met kanaalplaatvloeren te borgen. Tevens werden diverse onderzoekstrajecten ingezet om meer inzicht te verwerven in het gedrag van kanaalplaatvloeren in samengang met een druklaag bij brand en de achterliggende fenomenen. Toch zijn er ook nog verschillende onduidelijkheden. Deze waren aanleiding voor een aantal constructeurs om vragen hier- omtrent op schrift te stellen en via Cement aan de constructeurs- wereld kenbaar te maken. Op de nu volgende bladzijden worden deze vragen ingeleid en toegelicht. Vervolgens heeft de kanaalplatenindustrie alvast een eerste antwoord geformuleerd. Afsluitend roept Johan Galjaard, voorzitter van VNconstructeurs, belangstellenden op om deel te nemen aan vier rondetafelbijeenkomsten waarop door de constructeurswereld met de industrie over deze onduidelijkhe- den kan worden gediscussieerd. ? redactie Cement Beton brandt niet en is in hoge mate tegen brand bestand. Deze algemeen erkende wetmatigheden hebben beton voor zeer vele toepassingen tot hét favoriete constructiemateriaal gemaakt. In het geval van een brand bieden betonconstructies bescherming aan personen, eigendom en milieu. Mits goed ontworpen en uitgevoerd zijn betonconstructies zelfs tegen de meest extreme brandsituaties bestand. Brandwerend heid kanaal plaat vloeren ? ABT b.v. ? Arcadis Nederland b.v. ? Aronsohn raadgevende ingenieurs ? Arup ? Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra ? Corsmit Raadgevend Ingenieurs BV ? Ingenieursbureau SmitWesterman b.v. ? Zonneveld ingenieurs b.v. ? Rijksgebouwendienst ? Strackee BV Bouwadviesbureau Medeondertekenaars Om te illustreren dat de zorgen die leven bij de auteurs van het artikel op de nu volgende bladzij- den, door veel meer partijen worden gedeeld, is aan diverse organisaties gevraagd de inhoud van dit artikel op hoofdlijnen te onderschrijven. De volgende organisaties hebben dat inmid- dels gedaan: 8 2 0 11 72 Kanaalplaten vanuit de praktijk bekeken Brand en kanaalplaatvloeren Om inzicht te krijgen in de oorzaak van het voortijdig bezwij- ken van de kanaalplaat is een onderzoeksplan opgesteld door de Bond van Fabrikanten van Betonproducten in Nederland (BFBN). Het resultaat van de eerste fase van het onderzoek is in briefvorm op 16 november 2009 gepresenteerd. De maatrege- len die werden voorgesteld, wijzen op krachten in langsrichting van de kanaalplaat als oorzaak voor het bezwijken 3). Een zeer beknopte samenvatting van de inhoud: 1 Het bezwijken van de kanaalplaatvloeren bij brand zoals in de Lloydstraat is gebeurd, is geen incident. 2 Voor bijna alle 'normale' constructies geldt (naast het hante- ren van de rekenregels in NEN 6071 en annex G van EN 1168) bij een brandwerendheidseis van 60 minuten of meer dat nieuwe detailleringseisen moeten worden nageleefd: a dikte van de druklaag in het midden van de overspan- ning niet meer dan 70 mm; b wapening in de druklaag ter plaatse van de oplegging in langsrichting beperken tot Ø6-150; c eventuele koppelwapening ter plaatse van opleggingen niet hoger dan de halve plaatdikte aanbrengen; d de platen moeten worden opgelegd op oplegstrippen. Achtergrond De brand van 1 oktober 2007 in de Lloydstraat in Rotterdam heeft bij het grote publiek misschien geen grote indruk achter - gelaten, maar voor construerend Nederland zijn de gevolgen nog altijd niet te overzien. Wat is er gebeurd? In de parkeergarage van woongebouw Harbour Edge branden zes auto's uit. De vloer boven de brandende auto's is volgens de regelgeving ontworpen op een brandwerendheid van 120 minuten, maar van een aantal kanaalplaten in de directe nabij- heid van de brandhaard kwamen onderschillen of delen daarvan ruim binnen deze tijd naar beneden 2). De schade die in de Lloydstraat is opgetreden, is geen uniek incident. Het TNO-rapport 'Brandwerendheid kanaalplaatvloe- ren, Onderzoeksresultaten deelplan A' van 24 juli 2009 laat zien dat er meer gevallen van voortijdig bezwijken bekend waren. Ook later zijn nog vergelijkbare schades opgetreden. Kanaalplaten vanuit de praktijk bekeken Met de brief in juni van de BFBN en de begeleidende arti- kelen in Cement 2011/5 is weer een stap gezet in het beoordelen van de brandwerendheid van vloeren met kanaalplaten. Daarbij krijgen de ontwerpende en toet- sende constructeurs een grotere rol toebedeeld dan waarop zij (in onze perceptie) tot nu toe bedacht zijn. Beschouwing van de recent gepresenteerde richtlijnen voor het toepassen van kanaalplaten vanuit de beroeps - praktijk van de auteurs laat nog vragen onbeantwoord. Wij verzoeken de kanaalplaatindustrie het voortouw te nemen bij de beantwoording daarvan. Een rol voor ontwerpende en toetsende constructeurs lijkt daarbij vanzelfsprekend. Op dit moment is de toepasbaarheid van de richtlijnen ? en daarmee van kanaalplaten - beperkt. De ontwerpende en toetsende constructeurs zijn daarmee in een moeilijke positie gebracht. Met dit artikel beogen wij een constructieve bijdrage en impuls aan de dialoog te leveren. 1) De auteurs hebben dit artikel geschreven vanuit de beroepspraktijk in hun organisaties. Hierbij hebben zij intensief overlegd met ir. J.W.G.M. Kraak van de Rijksgebouwendienst, waar de brandwerendheid van kanaalplaat- vloeren ook de aandacht heeft. 2) Dit leidde niet tot bezwijken van de vloercon- structie als geheel of tot voortgaande instor - ting van het gebouw. 3) In [5] wordt over de beperking aan de dikte van de druklaag gemeld: "De detailleringseis voor de druklaagdikte was ingegeven door de effecten die een druklaag heeft voor het gedrag in zowel de langs- als de dwarsrichting van kanaalplaten." Dit was echter niet de beleving in de markt en de BFBN-brief van 16 november 2009 wijst er niet op. 4) Aangezien er in Nederland nog geen gebou- wen in CC3 ? een voor Nederland nieuwe gevolgklasse ? gerealiseerd zijn, zijn er geen of maar heel weinig gebouwen waarvoor het volgens de brief verstandig zou zijn om nader specialistisch onderzoek te doen en maatrege- len te treffen. 5) Hiermee zijn de bezwijkmechanismen bij de opleggingen (bij nieuwbouw) alleen nog een aandachtspunt voor de producenten en de Europese (product)normcommissie. Via TGB Beton is commentaar op deze herziening kenbaar gemaakt bij de Nederlandse product- normcommissie. 8 2 0 11 73 Kanaalplaten vanuit de praktijk bekeken ir. Paul Lagendijk 1) Aronsohn Constructies raadgevende ingenieurs b.v. ir. Sven Mulder 1) Bartels Ingenieursbureau incasseringsvermogen van constructies als totaal aanzienlijk wordt verbeterd. De maatregelen in de tweede brief gaan, schijnbaar in tegenstelling tot de maatregelen genoemd in de eerste brief, uit van verhinderde vervorming van de onderschil in dwarsrichting als oorzaak van het bezwijken. Een zeer beknopte samenvatting van de inhoud: 1 Ongeacht de vereiste brandwerendheid moet de toplaag- dikte (= dikte druklaag + dikte hechtende cementgebonden afwerkvloer) worden beperkt tot 50 mm om geen risico op bezwijken door brand te hebben. De toplaagdikte mag worden bepaald in het midden van de overspanning. 2 Als de toplaagdikte in het midden van de overspanning meer dan 50 mm is, moet rekening worden gehouden met voortijdig bezwijken bij brand tenzij andere maatregelen worden getroffen: a beperken van de oppervlaktetemperatuur aan de onder - zijde van de kanaalplaatvloer tot 200 °C (bijv. door aanbrengen van brandwerende isolatie); b risicoanalyse op basis van NEN-EN 1991-1-7; c tweede draagweg op basis van membraanwerking; d tweede draagweg op basis van buiging; e toepassen van een sprinklerinstallatie mits deze niet als onderdeel van een gelijkwaardige oplossing is ingebracht. 3 Voor gevolgklasse 2a wordt de kritische toplaagdikte verschoven van 50 naar 70 mm, omdat er een geringe kans op persoonlijk letsel bestaat; voor gevolgklasse 1 wordt om diezelfde reden helemaal geen eis aan de kritische toplaag- dikte gesteld. 3 Voor bijzondere gebouwen (gebouwen ingedeeld in gevolg- klasse 3, gebouwen met een hoge bezettingsgraad of gebou- wen met bewoners met verminderde zelfredzaamheid) gelden hogere eisen. De oppervlaktetemperatuur van de onderzijde van de vloer moet worden beperkt tot 200 °C of de oppervlaktetemperatuur moet worden beperkt tot 400 °C in combinatie met bovenstaande detailleringseisen of er moet een risicoanalyse worden uitgevoerd. 4 Voor bestaande bouwwerken is (voorlopig) geen aanleiding voor het treffen van aanvullende voorzieningen. 4) De aanbevelingen in deze eerste BFBN-brief worden onder - steund door de VROM-inspectie, COBc, TNO, Efectis en Stichting Expertisecentrum Regelgeving Bouw. Na het verschijnen van de eerste brief is het onderzoek voort- gezet. In het themanummer van Cement van juli 2011 is een nieuwe BFBN-brief geïntroduceerd samen met diverse achter - grondartikelen, waarmee inzicht wordt gegeven in de stand van de kennis van dit moment. Met de tweede brief vervallen de eerdere detailleringseisen, behalve die voor de laagdikte op de kanaalplaat; deze is aange- scherpt. Bij de herziening van de Europese productnorm 1168 wordt de controle van de dwarskrachtcapaciteit onder brand- omstandigheden aangepast. Dit zou de bezwijkmechanismen bij de oplegging moeten voorkomen, waardoor de detaille- ringseisen in de oplegzone uit de eerste BFBN-brief zouden kunnen vervallen. 5) Positief effect hiervan is dat door het vervallen van de beperking aan de druklaagwapening het 8 2 0 11 74 Kanaalplaten vanuit de praktijk bekeken Brand en kanaalplaatvloeren 50 + ?? 50 3 Bouwtechnisch is het mogelijk een cementdekvloer door middel van folie te onthechten van de ondergelegen druk- laag. Het is dan wel zaak de cementdekvloer niet dunner dan 50 mm te maken en eventueel te voorzien van een licht wapeningsnet, om de kans op scheurvorming zoveel moge- lijk te beperken. De vraag die blijft, is of het toepassen van een folielaag voldoende is om de gewenste ontkoppeling tussen druklaag en afwerkvloer te realiseren. Niet duidelijk is of door het 'ontkoppelen' van druklaag en dekvloer de aandrijvende kracht achter het bezwijkmechanisme wordt weggenomen. 4 Maatregel 2a: Een maatregel om voortijdig bezwijken te voorkomen, is het beperken van de oppervlaktetemperatuur van de betonconstructie tot maximaal 200 °C. Een mogelijk- heid om dit te realiseren is het aanbrengen van een brand- werende bekleding of brandwerend spuitwerk (kosten ca. ? 30-60/m 2, mede afhankelijk van de hoogte van de brand- werendheidseis 7)). Door deze extra kosten zal het economi- sche toepassingsgebied van kanaalplaatvloeren kleiner worden. Functioneel gevolg van de brandwerende bekleding is dat de isolerende werking het warmteaccumulerende effect van het gebouw beperkt en de thermische kwaliteit van het casco laat afnemen. Door deze isolerende werking is het toepassen van betonkernactivering minder effectief. 5 Maatregel 2b: Het uitvoeren van een risicoanalyse (waarbij wordt aangetoond dat het risico bij brand vergelijkbaar is met de doelstellingen achter het Bouwbesluit) is praktisch gezien niet mogelijk. Er bestaan tot op heden nog geen handvatten om een dergelijke risicoanalyse op te stellen: welke risico's zijn er met welke kans van optreden en met welke gevolgen? Hoe kwantificeren we persoonlijk letsel? 4 Voor bestaande bouw gelden in principe bovenstaande maatregelen, maar mag op basis van NEN 8700 met lagere betrouwbaarheid genoegen worden genomen. Onduidelijkheden, vragen en twijfels Bij een eerste keer lezen van de nieuwe BFBN-brief lijken er duidelijke en onderbouwde oplossingen te worden aangereikt. Wanneer de inhoud echter wordt gespiegeld aan de dagelijkse praktijk van de ontwerpende en toetsende constructeur, roept de brief veel vragen op. De constructeur, die moet staan voor een constructie die ook bij brand veilig is, heeft daar duidelijke en inhoudelijk goed onderbouwde antwoorden bij nodig. Hij moet daarbij niet alleen zelf vertrouwen hebben in een ontwerp met kanaalplaatvloeren, maar dat ook kunnen aantonen en verantwoorden aan opdrachtgevers en gebruikers. Een korte, kritische en wellicht nog onvolledige analyse van de voorgestelde maatregelen: 1 Door de zeeg die kanaalplaatvloeren hebben, is de toplaag- dikte bij de opleggingen groter dan in het midden van de overspanning (fig. 1). Bij de oplegging is dus een grotere mate van verhinderde vervorming te verwachten, die bovendien samenvalt met de primaire dwarskracht. Waarom niet deze doorsnede, maar de doorsnede in het midden van de overspanning als maatgevend mag worden aangehouden, wordt niet onderbouwd. 2 Feitelijk wordt er gesteld dat bij een toplaagdikte van meer dan 50 mm er een serieus risico op bezwijken van de vloer is. Bij proefstukken trad bezwijken op na circa 10 minuten! 6) De proeven die tot deze conclusie hebben geleid zijn uitgevoerd op kleine vloeroverspanningen en met starre ondersteuningen. Het vastgestelde bezwijkmechanisme bij brand is vergelijkbaar met het bezwijkmechanisme dat ontstaat bij toepassing van flexibele ondersteuningen bij kamertemperatuur. Voor flexibele ondersteuningen heeft dat geleid tot de introductie van CUR-Aanbeveling 104 'Vloeren van kanaalplaten met geïntegreerde liggers', waarin aanvullende eisen aan het ontwerp worden geformuleerd. De conclusie lijkt dus gerechtvaardigd dat kanaalplaatvloe- ren met relatief slappe ondersteuningen door combinatie van deze twee effecten eerder zullen bezwijken. In de voor - gestelde maatregelen wordt geen rekening gehouden met deze interactie, waardoor het draagvermogen bij brand naar alle waarschijnlijkheid substantieel wordt overschat. 6) De gevolgen van dit bezwijkmechanisme voor de ontruiming door BHV-ers en de inzet van de brandweer zijn in dit artikel niet uitge- diept, maar zullen wel in beschouwing moeten worden genomen! 7) Genoemde bedragen zijn gebaseerd op de nieuwbouwsituatie. Het in bestaande bouw aanbrengen van deze voorzieningen zal aanzienlijk duurder zijn, mede door bijko- mende indirecte kosten. 8) NEN 8700 is gericht op beoordeling van bestaande constructies onder normale omstandigheden. Er ligt wel een vraag bij de normcommissie om ook de beoordeling bij brand er in op te nemen. 1 8 2 0 11 75 Kanaalplaten vanuit de praktijk bekeken 1 Door de zeeg die kanaalplaat - vloeren hebben, is de toplaag- dikte bij de opleggingen groter dan in het midden van de over - spanning. meerveldsituaties of bij aansluiting op dragende betonwan- den en/of -gevels die een inklemmingsmoment kunnen leveren. En die komen in veel constructies niet voor! Daar komt bij dat in de voorbeeldberekening van het rest- draagvermogen wordt verondersteld dat de bovenste helft van de kanaalplaat een rol blijft vervullen in het restdraag- vermogen. Bij de bepaling van het restdraagvermogen wordt wel rekening gehouden met de reductie van de treks- terkte van het voorspan- en wapeningsstaal door de toene- mende temperatuur. Er wordt echter geen rekening gehou- den met de reductie van de druksterkte van het beton: door de beperkte breedte van de ribben van de kanaalplaat zal de sterkte hiervan sterk afnemen, en daarmee de negatieve momentcapaciteit. Het opneembare steunpuntmoment wordt met de voorgestelde rekenmethode daardoor over - schat. Daarbij moet bij deze methode ook een controle op dwarskrachtcapaciteit worden uitgevoerd. 8 Maatregel 2e: Toepassen van een sprinklerinstallatie. Ondui- delijk is aan welke eisen een dergelijke installatie moet voldoen. Verder wordt niet onderbouwd waarom een sprin- kler die als onderdeel van een voorstel tot een gelijkwaar - dige oplossing is ingebracht, niet zou mogen worden gebruikt om het risico op bezwijken bij brand te reduceren. Het introduceren van een sprinkler leidt tot extra kosten (ordegrootte ? 50?60/m 2)7). 9 Voor bestaande bouw is het aanpassen van de toplaagdikte geen optie meer. Als de aanwezige toplaagdikte groter is dan de kritische waarde (de verwachting is dat dit bij veel gebou- wen het geval is, omdat cementdekvloeren bijna altijd hech- 6 Maatregel 2c: Tweede draagweg door membraanwerking. Door te veronderstellen dat de kanaalplaat is bezweken en de restanten van de vloer blijven 'hangen' aan de construc- tieve druklaag, kan een evenwichtsmodel gebaseerd op membraanwerking worden opgesteld. Gevolg is wel dat door deze membraanwerking horizontale krachten in de randzone van het membraan ontstaan, die door de aangren- zende constructie moeten worden opgenomen. Omdat we er in de regelgeving vanuit gaan dat een volledig comparti- ment in brand staat, en een compartiment vaak overeen- komt met een volledige verdieping, is er zelden de mogelijk- heid de optredende horizontale belastingen op te nemen: gevelkolommen (of gevelelementen) worden niet meer gesteund door de bezweken vloer (krijgen dus een dubbele kniklengte) en worden bovendien nog belast door een substantiële horizontaalkracht. Het ontwerpen op een dergelijke bijzondere belastingssituatie zal niet vlug leiden tot een economisch ontwerp. Bijkomende vraag die boven deze oplossing hangt, is of alleen een druklaag van beperkte dikte volstaat om de vereiste brandscheiding in tact te houden. Membraanwerking als tweede draagweg zal daarom, in ieder geval rekenkundig, slechts zelden uitkomst bieden. 7 Maatregel 2d: Tweede draagweg door buiging. Door te veronderstellen dat de kanaalplaat is bezweken, de boven- wapening in de kanaalplaat te gebruiken als onderwapening en de druklaagwapening als bovenwapening, is een plastisch bezwijkmechanisme op buiging vast te stellen. Deze methode heeft helaas aanzienlijke praktische beperkingen: deze benaderingswijze heeft alleen kans van slagen bij 8 2 0 11 76 Kanaalplaten vanuit de praktijk bekeken Brand en kanaalplaatvloeren op de tafel van de ontwerpers. Dit aangezien de voorgestelde maatregelen (brandwerende isolatie, sprinkler, tweede draag- weg of risicoanalyse) keuzes zijn die al in het begin van het ontwerptraject moeten worden gemaakt. Op zichzelf is dat niet verkeerd, maar complicerende factor is wel dat er geen sprake is van een volledig en juist inzicht in het gedrag van de kanaal- platen. Het verkrijgen en verspreiden van dat inzicht wordt verwacht van de kanaalplaatproducenten. Vier jaar na de brand zijn er nog veel onbeantwoorde vragen. Dat de gepresenteerde richtlijnen onpraktisch zijn, maakt het de constructeur niet gemakkelijk. Uitweg zou kunnen zijn dat deze het probleem omzeilt en een andere vloeroplossing in zijn ontwerpen opneemt, maar dat is een te snelle conclusie voor een dergelijk product. Een dergelijke uitweg is niet beschikbaar voor de kanaalplaten die al in Nederland zijn neergelegd. Vooralsnog is daarvoor onduidelijk wat er moet gebeuren. Het wordt aan de gebouwei- genaren overgelaten om te besluiten wel of niet te gaan hande- len. Tenzij de gemeentelijke bouwtoezichten hierin een actief beleid gaan voeren. Brand is een situatie waarin constructies betrouwbaar moeten zijn. Niemand heeft baat bij voortdurende onzekerheid over het gedrag van de kanaalplaatvloeren bij brand. Wij doen daarom een nadrukkelijk beroep op de kanaalplaatindustrie op korte termijn vervolgstappen te ondernemen om de onzekerheid weg te nemen. Regelgevers en toezichthouders kunnen daarbij een stimulerende rol spelen. Eigenaren, ontwerpers en controleurs moeten worden geholpen betrouwbare, brandveilige gebouwen met kanaalplaatvloeren te realiseren en te behouden. Er moeten heldere en eenduidige antwoorden komen op de gerezen vragen. Daarnaast is volledige openheid noodzakelijk in de analyses, achtergronden en brandproeven (bijv. via een website), zodat constructeurs het verantwoorde gebruik van kanaalplaten in hun ontwerpen en veel bestaande situaties kunnen aantonen. ? tend op de constructieve druklaag zijn aangebracht), zullen dus dezelfde maatregelen moeten worden genomen als bij nieuwbouw. In het gunstigste geval kan met maatregel 2c of 2d voldoende incasseringsvermogen worden aangetoond. Daarbij mag gebruik worden gemaakt van de belastingsfac- toren volgens NEN 8700. Voor brand zijn de belastingsfac- toren ook bij toetsing volgens NEN 6702 of Eurocode, net als in NEN 8700 echter gelijk aan 1: hiermee wordt dus geen 'winst' behaald 8). Als de constructie niet voldoende incas- seringsvermogen heeft, dan zal alsnog moeten worden gekozen voor het aanbrengen van een brandwerende isolatie of een sprinklerinstallatie. 10 Over leiding- en klimaatvloeren wordt in de BFBN-brieven geen uitspraak gedaan. Het lijkt logisch de brief ook voor deze vloertypen te hanteren. Voor vloeren met betonkern- activering is isoleren niet wenselijk. Gezien de eerder geuite twijfel, blijft bij vloeren met betonkernactivering slechts toepassing van een sprinkler als oplossing over. Constructieve overwegingen Het feit dat er twee aanbevelingsbrieven zijn binnen twee jaar tijd, waarbij, in onze perceptie als constructeurs, de oorzaak van het probleem is verlegd van de langsrichting naar de dwarsrichting, doet de vraag rijzen of de huidige stand van de kennis het bezwijkgedrag van kanaalplaatvloeren bij brand goed afdekt. De twijfel wordt versterkt doordat er sprake is van een tussenstand en vervolgonderzoek over twee à drie jaar meer inzicht moet opleveren. Daarbij geven de geboden oplos- singen weinig houvast en roepen deze in de praktijk ? nu ? nog veel vragen en twijfels op. De kanaalplaatvloer is één van de meest gebruikte vloeren in Nederland. Er zijn vele miljoenen m 2 vloer van dit type toege- past. Opdrachtgevers en gebruikers moeten kunnen vertrou- wen op hun constructies. Constructeurs leveren daarvoor kennis en advies. Wij maken ons echter ernstig zorgen of in het geval van kanaalplaatvloeren bij brand, constructeurs de vereiste en verwachte betrouwbaarheid kunnen aantonen. In 2009 leidde de eerste BFBN-brief ertoe dat ontwerpers samen met bouwtoezichten hun best deden de detaillering zo te ontwik- kelen dat er aan de koppen van de platen geen inklemmingsmo- menten van betekenis konden optreden. Daarbij werden conces- sies (= reductie incasseringsvermogen) geaccepteerd in constructies bij kamertemperatuur om iets te voorkomen dat maar heel weinig voorkomt (brand). Twee jaar later moeten we concluderen dat deze maatregelen niet nodig waren. De aanbevelingen in de tweede BFBN-brief zijn voor de constructeur compleet anders. De brief geeft nog niet alle in de praktijk benodigde antwoorden en legt het probleem voorlopig ? Literatuur 1 Brandwerendheid kanaalplaatvloeren, Onder - zoeksresultaten deelplan A. TNO-rapport, 24 juli 2009. 2 Welling, W. Paassen, A. van, Brand in parkeer - garage. Cement 2009/7. 3 Kleinman, C.S., Kanaalplaatvloeren in dwars- richting bij brand. Cement 2011/5. 4 Beoordeling van kanaalplaatvloeren bij brand. BFBN-brief, Cement 2011/5. 5 Hordijk, D.A, et al., Nieuwe maatregelen kanaalplaatvloeren (1). Cement 2011/5. 6 Klösters, G. J., Klein-Holte, R., Dongen, A.J. van, Nieuwe maatregelen kanaalplaatvloeren (2). Cement 2011/5. 7 Fellinger, J.H.H., Shear and Anchorage Behav- iour of Fire Exposed Hollow Core Slabs. Proef- schrift, TU Delft 2004. Kop artikel8 2 0 11 77 ing. Gerry Klösters BetonSon B.V.ing. r onald Klein-Holte VBI B.V. ing. a d van Dongen Dycore B.V. - Bij de toepassing van een kanaalplaatvloer met een toplaag- dikte van meer dan 50 mm kan op dit moment nog onvol- doende zekerheid respectievelijk onderbouwing worden geboden. Daarom heeft de industrie, ondersteund door de Begeleidingscommissie Brand, besloten beperkende maatre- gelen te adviseren. De kanaalplaatvloer is de afgelopen vijftig jaar binnen de betonindustrie veruit het meest beproefde product met betrek- king tot de brandwerendheid. Daarnaast is er tot op heden nog geen enkel geval bekend van een situatie waarin de constructie met kanaalplaten niet aan de eisen van de brandwerendheid heeft voldaan. De procedure voor de aanpassing van de BRL 0203 'Vrijdra- gende systeemvloeren van vooraf vervaardigd constructief beton' is door de BFBN in gang gezet. Daarmee moet de zorg van de constructeur met betrekking tot de productverantwoordelijk- heid voor kanaalplaatvloeren met een toplaag van maximaal 50 mm (en 70 mm voor gevolgklasse 2a) worden weggenomen. De autoriteit van de Begeleidingscommissie Brand en haar begeleiders (zie kader) wordt door constructief Nederland breed onderschreven. Het is nu aan de industrie om in dit artikel de maatregelen waarover toch nog enkele vragen zijn ontstaan, verder toe te lichten. Meest beproefde product Ten aanzien van de brandwerendheid en het gedrag van kanaal- plaatvloeren is de BFBN met ondersteuning van de Begeleidings- commissie Brand tot de volgende hoofdconclusies gekomen: - De toepassing van kanaalplaten zonder toplaag dan wel met een toplaag t.m. 50 mm dikte voldoet aan de eisen van brand- werendheid. Kanaal plaat vloeren: nooit bezweken bij brand Kanaalplaatvloeren worden in Nederland op grote schaal toegepast. Een klein gedeelte van de markt betreft complexere constructies waarbij een dikkere druklaag wordt toegepast. Met name voor dit toepassingsgebied van kanaalplaatvloeren zijn er door constructeurs en toezichthouders, onder wie de heren ir. Paul Lagendijk en ir. Sven Mulder, vragen gesteld omtrent de maatregelen voor kanaalplaatvloeren zoals in Cement 2011/ 5 beschreven. Het navolgende artikel geeft verdere verheldering van de voor - gestelde maatregelen en inzicht in de richting van het vervolg- onderzoek. Om de vragen die leven in het juiste perspectief te plaatsen alvorens deze te beantwoorden, is het goed om toe te lichten hoe de maatregelen tot stand zijn gekomen en hoe daarover tot op heden is gecommuniceerd. In de komende maanden worden constructeurs en toezichthou- ders door VNconstructeurs in samenwerking met de BFBN uitgenodigd om in workshops de maatregelen verder te bespre - ken en eventuele knelpunten vast te stellen en vervolgens geza- menlijk tot constructieve oplossingen te komen. 8 2 0 11 78 Kanaal plaat vloeren: nooit bezweken bij brand Brand en kanaalplaatvloeren Risicoanalyse en berekening Tweede Draagweg. Beide onder - werpen werden in de BFBN-brief en bijlagen slechts summier toegelicht, omdat deze onderwerpen bij de invoering van de Eurocode, waarschijnlijk per 1 april 2012, onderdeel worden van het Bouwbesluit. De maatregelen In de brief van de BFBN van juni 2011 en de bijlagen worden de maatregelen beschreven, de aanleiding van het onderzoek en de gevolgen van de invoering van de Eurocode in combina- tie met de genoemde maatregelen. De essentie van de maatre- gelen wordt daarom wellicht wat ondergesneeuwd onder de hoeveelheid exacte informatie. Ter verduidelijking worden daarom hier alleen de hoofdlijnen van de maatregelen genoemd. Voor details en achtergronden verwijzen wij naar de BFBN-brief met bijlagen en Cement 2011/5. Samenvatting van de maatregelen 1 Bij een toplaag tot maximaal 50 mm: geen aanvullende maat- regelen of beschouwingen nodig. 2 Bij een toplaagdikte van meer dan 50 mm: nadere analyse volgens het schema in figuur 2, waaronder de analyse of de toplaag dient als tweede draagweg. Het effect van de maatregelen is een vermindering van de toplaagdikte, hetgeen in lijn is met het streven van de industrie naar vermindering van materiaalverbruik in het kader van duurzaamheid. Toekomstig onderzoek Aangezien de markt de behoefte heeft om met een dikkere toplaag te werken, wordt in de komende twee à drie jaar empe- risch onderzoek verricht of de grens van maximaal 50 mm kan worden verhoogd. De industrie laat op korte termijn een brandproef uitvoeren op kanaalplaten met een druklaagdikte van meer dan 70 mm. Verdere acties en communicatie 1 De BFBN zet zich verder in om de marktpartijen nader te informeren en te ondersteunen bij eventuele vragen. 2 Op de internetpagina van de BFBN (www.bfbn.nl/ kanaalplatenbrand) is de relevante informatie beschikbaar. Naast de verschillende documenten zal een FAQ-lijst worden bijgehouden op basis van gestelde vragen. 3 De BFBN zal in samenwerking met o.a. de constructeurs werken aan verdere informatie betreffende het ontwerpen van vloervelden. Dit betreft zowel het ontwerpen zonder druklaag als de aanvullende beschouwing bij dikkere topla- gen, zoals risicoanalyse of een tweede-draagweganalyse. In januari en februari 2012 worden door VNconstructeurs in Communicatie sinds juni 2011 De brief van juni 2011 en de diverse bijlagen zijn verstuurd aan meer dan 150 partijen die zich bij de BFBN als geïnteresseer - den hadden geregistreerd en daarna gepubliceerd op de sites van alle producenten, de BFBN en Cement-online. Daarnaast is Cement 2011/5 geheel gewijd aan de nieuwe maatregelen kanaalplaatvloeren. Op 23 juni 2011 is een presentatie over deze maatregelen gegeven op de Constructeursmiddag, georga- niseerd door de Betonvereniging i.s.m. o.a. VNconstructeurs. In alle uitingen is voor vragen en of onduidelijkheden verwe- zen naar de BFBN, zodat centraal een goed overzicht is verkre- gen over de gestelde vragen. Sinds juni 2011 hebben vele duizenden belanghebbenden de sites met informatie bezocht en zijn bij de BFBN en de industrie enkele vragen binnengeko- men. Deze vragen hebben vaak betrekking op de onderwerpen Samenstelling Begeleidingscommissie Brand en adviseurs In juni 2011 publiceerde de BFBN de brief met maatregelen kanaalplaatvloeren bij brand. Deze brief is opgesteld naar aanleiding van een uitvoerig onderzoek dat op verzoek van VROM en in opdracht van BFBN is uitgevoerd door TNO, Efectis Nederland bv, Adviesbureau ir. J.G. Hageman B.V.en ERB (Stichting Exper - tisecentrum Regelgeving Bouw). Aan dit onderzoek zijn bijdragen geleverd door: prof.ir. A.C.W.M. Vrouwenvelder TU Delft; TNO ing. A.A. van den Bos ABT prof.ir. P.H.E. van de Leur Universiteit Gent; DGMR ir. T. van Overbeek TNO De in de brief van de BFBN geadviseerde maatregelen worden ondersteund door de, door VROM geïnitieerde, BFBN Begeleidingscommissie Brand. Voor alle volledigheid wordt vermeld dat de leden van de begeleidingscommissie niet de opstellers van dit artikel zijn; dit zijn namelijk de schrijvers namens de BFBN. In 2011 was deze commissie als volgt samengesteld: dhr. S.A.A. Backx VROM-Inspectie ir. A. van Acker ir. F.B.J. Gijsbers TNO dr.ir. C. Both Efectis Nederland bv dr.ir. N.P.M. Scholten ERB ing. R. Sagel COBc prof.dr.ir. D.A. Hordijk TU Eindhoven; Adviesbureau ir. J.G. Hageman B.V. ing. J.G. van Leeuwen Stadsbeheer Gemeente Almere; voorzitter COBc ing. B. Jongsma Consolis ing. R. Klein-Holte VBI B.V. ing. A.J. van Dongen Dycore B. V. ir. W. Welling BFBN 8 2 0 11 79 Kanaal plaat vloeren: nooit bezweken bij brand kan er disproportionele schade optreden door het bezwijken van één of meer vloervelden of is de vloer onderdeel van de brandcompartimentering of loopt er een vluchtrouteover de vloer? start bepaal rekenkundige brandwerendheid m.b.t. buiging volgens NEN-EN 1992-1-2 resp. NEN 6071 bepaal dwarskracht draagvermogenin brandsituatie volgens Annex G van NEN-EN 1168 /A3 (alleen bij brandwerendheidseis > 30 minuten) toplaagdikte 50 mm toplaagdikte > 70 mm gebouw ingevolgklasse 2b of 3 geen aanvullende maatregelen pas één van de aanvullende maatregelen A toegebouw in gevolgklasse 2a, 2b of 3 ja ja nee nee neenee nee ja ja ja 2 Schema bepaling aanvul- lende maatregelen ? verkennende proeven op 'schijfjes' van een kanaalplaat, uitge- voerd in juli 2010 en weergegeven in Cement 2011/5. De hoogte van de kanaalplaat bij deze testen was 260 mm respec- tievelijk 400 mm, terwijl de dikte van de druklaag 50, 75 en 100 mm bedroeg. Vraag A2 Waarom wordt de doorsnede van de toplaag in het midden van de overspanning als maatgevend aangehouden? Door de zeeg of toog die kanaalplaatvloeren hebben, kan de toplaagdikte binnen de aanbevelingen bij de opleggingen groter dan 50 mm zijn. Antwoord De hiervoor genoemde brandtesten op kanaalplaatvloeren zijn uitgevoerd met een toplaag van 50 mm in het midden; door opbuiging van de kanaalplaten was de dikte van de druklaag bij de oplegging groter. De opbuiging van de geteste platen is representatief voor de toog van kanaalplaten. Met de bepaling van de maximale toplaagdikte is dus rekeninggehouden met de toog en daarmee dikkere toplaag bij de oplegging. samenwerking met de BFBN workshops georganiseerd waar - voor ontwerpende constructeurs en toezichthoudende constructeurs worden uitgenodigd. Deze workshops hebben als doel de bestaande informatie uit te wisselen en oplos- singsroutes voor constructieve vragen te bepalen. 4 De BFBN heeft via de KIWA de aanpassing van de BRL 0203 'Vrijdragende systeemvloeren van vooraf vervaardigd constructief beton' in gang gezet. De aanvullende maatregelen zijn een tweede draagweganalyse of één van de andere genoemde maatregelen, zoals het uitvoe- ren van een risicoanalyse of het toepassen van temperatuurbe- grenzing. Voor verdere details wordt verwezen naar de brief van de BFBN van juni 2011. Technische toelichting op maatregelen A Vragen t.a.v. de brandwerendheidbeproevingen van kanaalplaten in combinatie met toplagen Vraag A1 Op basis waarvan wordt geconcludeerd dat een kanaalplaat- vloer met een druklaag van 50 mm gemeten op het midden van de overspanning voldoet aan de eisen voor brandwerendheid? Antwoord De beperking van de dikte van de toplaag is mede gebaseerd op een groot aantal brandtesten. Brandtesten met een druklaag- dikte van 50 mm waren, in tegenstelling tot proeven met een dikkere druklaag, in ruime hoeveelheid beschikbaar. Op basis van onder andere deze informatie is geconcludeerd dat voor een toplaagdikte van niet meer dan 50 mm geen aanvullende maatregelen nodig zijn. In het deelonderzoek door ERB (Expertisecentrum Regelgeving Bouw), uitgevoerd in opdracht van de BFBN, zijn de conclusies getrokken op basis van de volgende rapportages en onderzoeken: ? bijlage F van rapport TNO-034-DTM-2009-00651 'Brandwe- rendheid kanaalplaatvloer deelplan A' (Dit TNO-rapport over de brand in Rotterdam is via de BFBN te verkrijgen): ? F1 CBR Beton 1982 kanaalplaat 265 mm; druklaag 50 mm; ? F9 CTICM 95-E-467 1995 kanaalplaat 160 mm; druklaag 50 mm; ? F10 CTICM 95-E-533 1995 kanaalplaat 160 mm; druklaag 50 mm; ? F19 ITB 2003 kanaalplaat 270 mm; druklaag 50 mm; ? F19 ITB 2003 kanaalplaat 160 mm; druklaag 50 mm; ? F20 DTLR 2003 kanaalplaat 200 mm; druklaag 50 mm; zie ook Cement 2009/7. 2 8 2 0 11 80 Kanaal plaat vloeren: nooit bezweken bij brand Brand en kanaalplaatvloeren Vraag B3 Wat is de invloed van een flexibele ondersteuning op een vloer - veld van kanaalplaten met toplaag? Antwoord Over het gedrag van niet-star opgelegde kanaalplaten (CUR Aanbeveling 104) bij brand is weinig bekend. Fellinger schrijft in zijn werk: " .. Premature shear and/or anchorage failure can not be attributed to the reduction in the shear tension capacity by flexible supports if there exists any negative effect of flexible supports on the fire resistance at all.. " Voor wat betreft de vervormingen lijken deze twee mechanismen elkaar dus juist te 'ontlasten'. Vraag B4 Is het toepassen van een folielaag voldoende om de gewenste ontkoppeling tussen druklaag en afwerkvloer te realiseren? Antwoord Er zijn geen proeven gedaan met een druklaag en een hech- tende afwerklaag. Op basis van analogie is geconcludeerd dat bij hechtende en stijve afwerklagen (vergelijkbaar met constructief beton) een soortgelijk gedrag te verwachten is. Als de afwerklaag onthecht is door bijvoorbeeld een folie, dan werkt deze niet mee met de vloer en behoeft deze niet te worden beschouwd als onderdeel van de toplaag. Bij de uitvoe- ring is uiteraard zorgvuldigheid geboden om hechting van de afwerklaag aan de druklaag feitelijk te voorkomen. Vraag B5 Is de eerst voorgestelde maatregel om voortijdig bezwijken te voorkomen het beperken van de oppervlaktetemperatuur van de betonconstructie tot maximaal 200 °C en is dit economisch rendabel? Antwoord De hoofdaanbeveling is het beperken van de toplaagdikte. In een beperkt aantal gevallen kan brandwerende bekleding vereist zijn. Economie en gebouwfunctie zijn hier ook belang- rijke keuzeparameters. Vraag B6 Waarom wordt als één van de maatregelen het uitvoeren van een risicoanalyse aanbevolen, terwijl hiermee weinig ervaring is opgedaan? Antwoord Risicoanalyse is opgenomen in de Eurocodes die in principe per 1-4-2012 van kracht zijn. Dit geldt voor alle bouwconstruc- ties, ongeacht het constructiemateriaal. Deze aanbeveling is dus niet specifiek gericht op de brandwerendheid van kanaalplaten. B Vragen t.a.v. het theoretische model Vraag B1 Hoe verhouden de maatregelen zoals beschreven in de BFBN- brief van 2009 zich met de brief van 2011? Antwoord Bij de eerste brief waren de maatregelen gebaseerd op verhin- deringseffecten in zowel de langs- als de dwarsrichting. Toen was de inschatting namelijk dat de scheuren in de dammen door beide effecten zouden kunnen ontstaan. Zie hiervoor ook de rapporten van TNO en Veiligheidsregio Rijnmond uit 2008 en 2009. De beperking van de wapening in de druklaag en de overige detailleringsvoorschriften bij de opleggingen waren gericht op de effecten in de langsrichting en de beperking van de druklaagdikte in de BFBN-brief van 2009 was gericht op de effecten in zowel de langs- als de dwarsrichting. Op basis van vervolgonderzoek in 2010 is geconcludeerd dat het scheuren van de dammen hoofdzakelijk veroorzaakt werd door de effecten in de dwarsrichting. De eerdere maatregelen die waren gericht op de effecten in de langsrichting konden dus vervallen. De maatregel gericht op effecten in de dwarsrichting, de toplaagdikte dus, is tegelijkertijd enigszins verzwaard ten opzichte van de eerdere brief. Aanvullend wordt voor de langsrichting de dwarskracht beperkt conform de empirische regels die in EN1168 Annex G zijn beschreven. Zie ook artikel 'Brandveiligheid van kanaal- plaatvloeren' in Cement 2009/7. Hierbij wordt rekeninggehou- den met scheurvorming in het dwarskrachtgebied. Vraag B2 Wat is de relatie tussen de resultaten van het experiment van een deel van een kanaalplaat met een zeer dikke druklaag dat na 10 minuten bezweek zoals omschreven in Cement 2011/5 (foto 3) en het gedrag van een vloerveld? Antwoord De verkennende proeven in 2010 zijn uitgevoerd op kleine delen van een kanaalplaat en hadden uitsluitend als doel de hypothese betreffende het effect van de druklaagdikte in dwarsrichting te onderzoeken. Deze proeven zijn uitgevoerd op een doorsnede met een extreem dikke (300 mm) en stijve druklaag (mechanisch verbonden aan kanaalplaat). Er was dus geen sprake van een volledige overspanning van een kanaal- plaat resp. een vloerveld. Uit deze proeven kunnen dan ook geen algemene conclusies worden getrokken omtrent het gedrag van een vloerveld. 8 2 0 11 81 Kanaal plaat vloeren: nooit bezweken bij brand Vraag B11 Hoe moet worden omgegaan met bestaande bouw? Antwoord Voor gebouwen met kanaalplaten in gevolgklasse 2b of 3, waarvan de toplaagdikte significant afwijkt van de aanbevelin- gen van de BFBN, kan een nadere beoordeling worden overwo- gen. De gebouweigenaar of ?beheerder kan hiervoor een gespe- cialiseerde partij benaderen. Zoals in de brief van de BFBN is aangegeven, wordt voor bestaande bouw met een lagere betrouwbaarheid genoegen genomen, terwijl tevens rekening mag worden gehouden met het rechtens verkregen niveau. Vraag B12 Zijn de maatregelen ook van toepassing op de afwijkende kanaalplaatdoorsneden zoals een leidingvloer? Antwoord Het onderzoek en de maatregelen zijn gericht op het gedrag van kanaalplaatvloeren waarvan de dikte van het beton onder, boven en naast de kanalen ongeveer 35 à 50 mm bedraagt. Het lijkt logisch te veronderstellen dat het gedrag van een leiding- vloer met een dikke onderschil meer overeenkomst vertoont met het gedrag van een massieve vloer. De invloed van een dikke onderschil al dan niet met een wape- ningsnet is in het onderzoek echter niet meegenomen. Indien toch maatregelen voor dit soort vloeren worden genomen, is het beperken van de toplaagdikte de hoofdaanbeveling. ? Hiermee moet in Nederland ervaring worden opgedaan vanaf medio 2012. Op dit moment is er in Nederland nog weinig praktische ervaring met deze methode. Vraag B7 Moet ervan worden uitgegaan dat bij brand het gehele vloer - veld van het compartiment is beschadigd? Antwoord Normaliter worden conform de regelgeving binnen het brand- compartiment dezelfde uitgangspunten aangehouden. Het lijkt echter niet logisch dat ervan wordt uitgegaan dat het hele vloerveld zodanig wordt belast dat deze in zijn geheel wordt beschadigd. Op basis van een nadere risicoanalyse (FSE) kan worden vastgesteld of van dit uitgangspunt - een compleet beschadigd vloerveld - kan worden afgeweken. Vraag B8 Kunnen de krachten tengevolge van een tweede-draagwegbe- schouwing altijd door de overige constructie worden opgeno- men? Antwoord De hoofdaanbeveling is het beperken van de toplaagdikte. Indien een dikkere toplaag vereist is, kunnen uit een tweede-draagweg- analyse aanvullende eisen voor de hoeveelheid wapening en de druklaagdikte volgen. In het geval van tussensteunpunten kan gebruik worden gemaakt van deze capaciteit. Dan moeten wel álle relevante aspecten worden beschouwd, zoals een geredu- ceerde doorsnede met de bijbehorende temperatuurverdeling. In de praktijk zal niet elke constructie de belasting kunnen opnemen die uit de tweede-draagweganalyse volgt. Vraag B9 Is, indien het vloerveld beschadigd wordt aangenomen, de resterende doorsnede voldoende om aan de eisen van brand- scheiding te voldoen? Antwoord De brandscheidende eisen (WBDBO) moeten hierbij worden gesteld aan de resterende doorsnede. Vraag B10 Hoe kijkt de industrie aan tegen de temperatuurbeperkende maatregelen? Antwoord De hoofdaanbeveling is het beperken van de toplaagdikte. De genoemde temperatuurbeperkende maatregelen zijn niet door de industrie uitgewerkt. 82Constructeurs zoeken duidelijkheid Brand en kanaalplaatvloeren Rondetafelgesprekken Daarom organiseert VNconstructeurs, de beroepsvereniging van constructeurs, samen met BFBN een aantal rondetafelge- sprekken tussen constructeurs en leveranciers. In deze gesprek- ken zullen de constructeurs kunnen aangeven wat hun wensen zijn voor de toepassing van kanaalplaten in hun ontwerpen, en zullen de onderzoekers en leveranciers uitleg geven over de door hen opgestelde ontwerpmaatregelen. Het doel van deze gesprekken is om op deze wijze te komen tot door alle partijen gedragen ontwerpmaatregelen. Zodat kanaalplaatvloeren weer met het volle vertrouwen door constructeurs in hun ontwerpen kunnen worden toegepast. Graag nodigen wij de constructeurs (leden en niet-leden van VNconstructeurs) uit voor deelname aan deze rondetafelgesprek- ken. De gesprekken worden gepland rond de avondspits: ont- vangst vanaf 16.00 uur, gesprek van 16.30 uur tot circa 18.30 uur. Per gesprek kunnen maximaal twintig personen deelnemen. Er zijn op dit moment vier gesprekken gepland: ? 26 januari 2012 bij BAM in Bunnik ? 31 januari 2012 bij ABT in Delft ? 7 februari 2012 bij VeriCon in Veldhoven ? 14 februari 2012 bij JVZ in Deventer. Nadere informatie kunt u vinden op www.vnconstructeurs.nl . Op deze site u zich ook kunt inschrijven voor het bijwonen van een van deze avonden. ? Johan Galjaard Voorzitter VNconstructeurs Aan de ene kant wordt deze onzekerheid gevoed door twijfels over de verschillen tussen de aanbevelingen uit de beide BFBN- brieven, en hoe deze vervolgens te interpreteren. Aan de andere kant sluiten de voorgestelde maatregelen niet altijd aan bij de dagelijkse beroepspraktijk. In de meeste gevallen worden kanaalplaten zonder of met een dunne druklaag toegepast, zoals de plaat ook oorspronkelijk is bedoeld. Daar speelt het probleem niet. Maar in de afgelopen jaren zijn constructeurs kanaalplaten steeds meer integraal in hun ontwerpen gaan gebruiken, waarbij, hetzij door grotere krachten uit bijvoor - beeld overstekken of stabiliteit hetzij door in te storten voorzie- ningen (leidingen), de druklagen steeds dikker zijn geworden. Hetgeen haaks staat op de nu gepresenteerde aanbevelingen. De door een aantal constructeurs ingezonden brief in dit blad geeft deze zorgen vanuit de praktijk duidelijk weer. Het zou goed zijn als de kanaalplaatleveranciers en de constructeurs samen duidelijkheid krijgen zowel over de ontwerpmaatregelen zoals deze nu door de BFBN zijn aangege- ven, als over de wensen en de toepassingswijze van kanaalplaat- vloeren door de constructeurs. De brand in de parkeergarage in Rotterdam heeft voor heel wat opwinding in construerend Nederland gezorgd. Een uitgebreid onderzoek naar het gedrag van kanaalplaten met druklaag bij brand, gevolgd door een eerste en later een tweede brief van de BFBN met ontwerpmaatregelen, heeft de rust niet teruggebracht. Er heerst nog veel onzekerheid bij constructeurs wat te doen. Constructeurs zoeken duidelijkheid VNconstructeurs VNconstructeurs is een beroepsvereniging van constructeurs. De vereniging is opgericht om de krachten te bundelen en geza- menlijk de positie in de maatschappij te verbeteren. Meer infor - matie en aanmelden kan op www.vnconstructeurs.nl.