1  Zorgcentrum Ørestad is ontworpen als een open vierkant gebouw met zeven verdiepingen rond een binnenplaats, foto: Hi-Con OUT OF THE BOX-BALKONS Zorgcentrum, Kopenhagen, Denemarken 62? CEMENT 1 20 23 beton in beeld door ir. Kirsten Hannema BEPERKINGEN Zorgcentrum Ørestad is ontworpen als een open vier- kant gebouw met zeven verdiepingen rond een binnen- plaats, en omvat 114 sociale huurwoningen en voorzienin- gen. Het project kende strikte randvoorwaarden, vertelt architect Niels Toft Wendelboe van JJW Architects. Allereerst budgettair. Bovendien hebben de ouderen die hier wonen dag en nacht zorg nodig, waarbij strenge brandveiligheidsvoor- schriften en eisen ten aanzien van werkcondities gelden. De uitdaging was om binnen de beperkingen ruimtelijke kwali- teit te creëren. De balkons - 2,8 x 2,8 m, 2 m diep ? moesten voldoende ruimte bieden aan rolstoelgebruikers, maar ook beschutting tegen wind. CEMENT 1 2023 ?63 beton in beeld 2 De gekleurde balkons geven het seniorencomplex een speelse uitstraling, foto: iStock, HI William PROJECTGEGEVENSproject Seniorenwoningen, Kopenhagen, Denemarken opdrachtgever KAB ontwerp JJW Architects uitvoering NCC betonnen box-balkons Hi-Con ontwerp 2008 uitvoering 2010-2012 Met de box-balkons die architectenbureau JJW in 2008 in samenwerking met prefab-betonproducent Hi-Con ontwikkelde voor een zorgcentrum, had Kopenhagen een primeur; het was het eerste project waarin de doosvormige balkons van hogesterktebeton werden toegepast. De innovatie schuilt niet alleen in de vorm, maar ook in de speelse uitstraling die de balkons aan het seniorencomplex geven ? heel anders dan een gemiddeld bejaardenhuis. De architecten wilden afrekenen met het beeld van een ziekenhuisachtige, anonieme instelling. Daarvoor in de plaats ontwierpen ze kleurige gevels met bijzondere buitenruimtes. 2 64? CEMENT 1 20 23 beton in beeld 3 Om de balkons dezelfde kleur geel en groen als de gestuukte gevels te geven, werden drie lagen epoxyverf aangebracht, foto: Hi-Con DUBBELWANDIGE MAL Door de balkons een asym- metrische vorm te geven, creëerden de ontwerpers een speels gevelbeeld en de mogelijkheid om de zon- en schaduwbelasting af te stemmen op de geveloriënta- tie. Hogesterktebeton bood de mogelijkheid om die variatie binnen het beperkte budget te realiseren. De uitdaging van het ontwerp- proces, en de grootste inves- tering, zat vooral in het uitdenken van een herbruik- baar bekistingsysteem waarmee je de doosvormige balkons zonder kans op beschadigingen kunt lossen, vertelt Søren Mosegaard Goul Hansen van Hi-Con. Meestal wordt gewerkt met houten mallen. Bij dit project met staal omdat de mallen een groot aantal keer moesten worden ingezet, en vanwege de vereiste stijfheid. De mal is met behulp van een kraan opgebouwd en bestond uit een binnenmal, waar de wapening tegenaan wordt geplaatst, met daar omheen een buitenmal. 3 CEMENT 1 2023 ?65 beton in beeld 5 4 Het onderste deel van de mal als een passtuk van hout ontworpen, foto: Hi-Con5 Stalen mallen worden op volgorde verwijderd met een kraan, foto: Hi-Con DRAAIBAAR PASSTUK Om de uniformiteit van het oppervlak te waarborgen, zijn de balkons als één element gegoten, vanaf de achterzijde. Na het gieten werden de vier stalen wanden waaruit de mallen zijn opgebouwd, en die in elkaar grijpen, weer op volgorde verwijderd met de kraan. Om de asymmetrische vorm te maken, is het onderste deel van de mal als een passtuk van hout ontworpen. Dit deel kan eenvoudig 90 graden worden gedraaid, afhankelijk van of het schuine deel onder, boven, links of rechts zit. Zo konden met één mal de vier verschillende balkontypes worden geprodu- ceerd. 4 66? CEMENT 1 20 23 7 8 6 6 Verticale doorsnede van het balkon waarop de hol uitgevoerde en van onder afgeschuinde vloer zichtbaar is, bron: Hi-Con 7 en 8 De balkons worden met behulp van hoekstalen bevestigd aan de gestuukte gevel, bron: Hi-Con LICHTGEWICHT Door de balkonvloeren hol uit te voeren, kon het gewicht worden gereduceerd en het volume gehalveerd, zodat minder materiaal nodig was. De balkonwanden zijn 60 mm dik, met aan de voorzijde een verdikte rand van 100 mm, die correspondeert met de maat van de raamkozijnen. De balkons zijn aan het betonnen binnenspouwblad verankerd met behulp van hoekstalen en een bout. De precieze positio- nering van de hoekstalen, zodat alle balkons met de hijs- kraan in een keer op hun plek konden worden gepast, vergde het nodige coördinatiewerk tussen architect, constructeur en aannemer. De glazen balus- trades zijn vervolgens vastge- schroefd aan simpele stalen 'roedes' die aan de zijwanden zijn bevestigd. Om de balkons dezelfde kleur geel en groen als de - op 300 mm harde isolatie - gestuukte gevels te geven, werden drie lagen epoxyverf aangebracht. Zorgcentrum Ørestad in Kopenhagen staat uitgebreid beschreven en geïllustreerd op www.tektoniek.nl. Tektoniek is het kennisnetwerk voor architectuur in beton. Via lezingen, projectbezoeken, work - shops, expert meetings en online communicatie wordt informatie, inspiratie en ondersteuning geboden aan (toekomstige) architecten, constructief ontwerpers, bouwkundig adviseurs en producenten. Daarbij gaat het altijd om de relatie tussen vormgeving, constructie en maak - baarheid. CEMENT 1 2023 ?67 beton in beeld