Met alle aandacht voor de transitie van een lineaire naar een circulaire economie, ontstaat automatisch de behoefte de mate van circulariteit van een product, ontwerp of dienst te kunnen bepalen. Want ook hier geldt: meten is weten. Als we voor een project tussen verschillende aanbiedingen willen kiezen en circulariteit één van de selectiecriteria is, willen we graag de
mate van circulariteit van een aanbieding kwantitatief kunnen vaststellen. Op die manier is de keuze zo objectief mogelijk te maken en is toepassing in selectieprocedures (bijvoorbeeld bij een aanbesteding) zo betrouwbaar, eerlijk en robuust mogelijk. Zie daar de roep om een kwantitatieve bepaling van circulariteit voor (bouw)producten.
28
thema
Meten aan
circulariteit
drs. Evert Schut
Rijkswaterstaat
dr.ir. Mantijn van
Leeuwen
NIBE Het berekenen van circulaire producten met
LCA-methodiek of circulariteitsindicator
thema
Meten aan circulariteit 4 2018
29
Met alle aandacht voor de transitie van een lineaire
naar een circulaire economie, ontstaat automatisch
de behoefte de mate van circulariteit van een product,
ontwerp of dienst te kunnen bepalen. Want ook hier
geldt: meten is weten. Als we voor een project tussen
verschillende aanbiedingen willen kiezen en circulari-
teit één van de selectiecriteria is, willen we graag de
mate van circulariteit van een aanbieding kwantita-
tief kunnen vaststellen. Op die manier is de keuze zo
objectief mogelijk te maken en is toepassing in selec-
tieprocedures (bijvoorbeeld bij een aanbesteding) zo
betrouwbaar, eerlijk en robuust mogelijk. Zie daar de
roep om een kwantitatieve bepaling van circulariteit
voor (bouw)producten.
Critici stellen dat circulariteit geen doel op zich is, maar dat het
ons zou moeten gaan om de impact van circulaire producten op
vermindering van grondstoffen, fossiele brandstoffen en schade-
lijke emissies naar het milieu. Daar is zeker iets voor te zeggen.
Voor het vaststellen van milieu-impact, als emissies en uitput-
ting van natuurlijke hulpbronnen, is er een werkend systeem
gebaseerd op levenscyclusanalyse (LCA) en uitgewerkt voor
bouwproducten in de Bepalingsmethode Milieuprestatie
gebouwen en GWW-werken van Stichting Bouwkwaliteit [3]
(hierna te noemen de 'SBK-bepalingsmethode').
De vraag is of het huidige systeem ? ooit gebouwd met als
uitgangspunt vooral lineaire ketens ? voor circulaire producten
en ketens een adequate methode is om de milieu-impact te
bepalen. Daar is onderzoek naar gedaan en dit artikel geeft
daar een overzicht van.
Wanneer de genoemde bepalingsmethode niet afdoende zou zijn
en we naast de milieu-impact ook een getal willen hebben voor
de mate van circulariteit van een product, zijn er nieuwe metho-
den nodig om dat te bepalen. Ook hier is al enig onderzoek naar
gedaan en ook dit zal in dit artikel worden behandeld.
Berekenen milieu-impact circulaire producten
De eerdergenoemde SBK-bepalingsmethode voor de berekening
van de milieuprestatie is onder meer gebaseerd op de Europese
norm EN 15804, een overkoepelende Product Category Rule
(PCR) voor bouwproducten [4]. Voor bouwproducten kunnen
nu conform deze methode levenscyclusanalyses (LCA) worden
opgesteld en de resultaten hiervan kunnen via productverklarin-
gen in de nationale milieudatabase (NMD) worden opgenomen.
Rekeninstrumenten voor gebouwen en GWW-werken maken
vervolgens gebruik van de data uit de NMD om de milieupresta-
tie van een gebouw of een GWW-werk te berekenen. Dit gebeurt
doorgaans op basis van de Milieukosten Indicator (MKI), een
methode om op basis van de milieuprijzenmethodiek [13] het
resultaat van een LCA in één gewogen totaalscore te vertalen. Dit
systeem werkt nu al een aantal jaren naar behoren in Nederland
en wordt telkens verder verbeterd.
Prestatiebepaling grondstoffenefficiency
De vraag is nu of circulaire producten of bouwwerken ook
adequaat met deze methode kunnen worden berekend. Al in
2015 is deze vraag gesteld en is SBK als beheerder van de SBK-
bepalingsmethode een project gestart om te onderzoeken of de
methode geschikt is voor circulaire producten en waar nodig
kan worden verbeterd. Dit project heeft als titel meegekregen
'Ontwikkelen prestatiebepaling grondstoffenefficiency' [2],
omdat er destijds (nog niet eens zolang geleden) vanuit Euro-
pees beleid werd gesproken over grondstoffenefficiëntie en nog
niet zozeer over de circulaire economie.
1
1 Slimme betonbreker, waarmee niet alleen
zand en grind, maar ook gereageerd en
niet-gereageerd cement zijn vrij te maken
Meten aan circulariteit 4 2018
30Tabel 1
Ter illustratie de tabellen uit de EN 15804
Tabel 2 LCA en mLCA voor bruikbaar product
EN 15804
De ontwikkelingen in de SBK-bepalingsmethode [3] staan niet
op zichzelf, want ook de Europese norm EN 15804 ligt voor
aanpassing voor. Ook die norm wordt klaargemaakt voor het
beter en eenduidiger declareren van hergebruik, terugwinning
en recycling in module D. De Europese norm wordt tevens in
lijn gebracht met de in Europa ontwikkelde methode voor
berekening van de Product Environmental Footprint (PEF), die
zich tot nu toe vooral bezighield met andere sectoren dan de
bouw. De PEF is nadrukkelijk opgesteld met de circulaire
economie in gedachten en kent een uitgebreide 'Circular Foot-
print Formula' om de mogelijkheden voor hergebruik, terug-
winning en recycling te beschrijven.
Verkenning bruikbaarheid SBK-bepalingsmethode
Zijn circulaire producten nu al goed te berekenen volgens de
SBK-bepalingsmethode, dus nog voordat de methode en de
NMD zijn herzien? Eigenlijk wel. Er zijn nog niet zoveel echt
circulaire producten, maar recent is er een verkenning uitge-
voerd door NIBE in opdracht van Rijkswaterstaat [7] naar de
mogelijkheid om voor een circulair viaduct volgens de huidige
methode de milieuprestatie te berekenen. In deze studie is
gekeken of de huidige methode en instrumentarium voldoen en
waar deze mogelijk kunnen worden aangevuld of aangepast om
de milieuprestatie van circulaire producten goed te berekenen.
De conclusie van de studie is dat het mogelijk is ook voor een
circulair product voor verschillende opeenvolgende gebruikscy-
cli, volgens de huidige methode, de milieuprestatie adequaat te
berekenen in een LCA, waarbij de meerdere gebruikscycli dan
alle in de gebruiksfase van de LCA (module B) worden gemo-
delleerd. Hierbij is dan wel al gebruikgemaakt van de verduide-
lijkingen uit het project grondstoffenefficiency [2].
Multicyclus LCA
Een aspect uit de NIBE-studie dat wel nog aandacht vraagt, is
de toepassing van module D in een multicyclus LCA (mLCA).
Bij een mLCA [6] wordt elke gebruikscyclus opgesteld als een
aparte LCA (dus van module A t/m D). De NIBE-studie heeft
laten zien dat de werking van module D in een mLCA-bereke-
ning complex is. De mLCA-methode is geen onderdeel van de
SBK-bepalingsmethode en ook niet van EN 15804. Algemeen
gebruik van deze methodiek in de Nederlandse bouwpraktijk is
dan ook niet te verwachten op korte termijn. De mLCA-
methode wordt wel in het Landelijk Afval Plan (LAP3) [8]
aangemerkt als methode.
Gebruik in DuboCalc
Hoewel de studie van NIBE [7] heeft laten zien dat een LCA-
berekening goed is op te stellen voor een circulair product,
heeft het ook laten zien dat een instrument als DuboCalc (tool
waarmee de totale milieukosten van een bouwwerk worden
Het project bevindt zich nu in de implementatiefase en zal in
de 2e helft van 2018 leiden tot een herziening van de SBK-
bepalingsmethode en de NMD. Hierbij zullen indicatoren, die
te maken hebben met recycling en hergebruik, in productver
-
klaringen nadrukkelijk worden gedeclareerd. Denk bijvoor -
beeld aan het percentage gerecyclede grondstoffen, hoeveelheid
afval, materialen voor hergebruik, recycling en energieterug-
winning. Door deze indicatoren expliciet te declareren
(verplicht in aparte tabellen, zie tabel 1) in de productverkla-
ring, ontstaat er meer duidelijkheid over hoe de milieuprestatie
van een product tot stand is gekomen. Ook zullen de regels
voor het bepalen van de in- en outputstromen voor het bereke-
nen van de milieulasten en -baten in module D uit de SBK-
bepalingsmethode (hergebruik, terugwinning en recycling, zie
kader 'Levenscyclusanalyse') beter worden uitgewerkt en toege -
licht. Dit leidt er naar verwachting toe dat module D vaker zal
worden gebruikt en op een meer geharmoniseerde manier.
Tabel 1 Overzicht van de parameters voor hergebruik, recycling en energie-
terugwinning, die nu in de EN 15804 worden genoemd, en mogelijk expliciet
gedeclareerd gaan worden in productverklaringen voor bouwproducten.
parameter eenheid
gebruik van secundaire materialen kg
gevaarlijk afval kg
niet-gevaarlijk afval kg
materialen voor hergebruik kg
materialen voor recycling kg
materialen voor energie kg
geëxporteerde energie MJ per energiedrager
Levenscyclusanalyse
Levenscyclusanalyse (LCA) van een product is een methode om
de totale milieubelasting te bepalen van een product gedurende
de hele levenscyclus, dat wil zeggen: winning van de benodigde
grondstoffen, productie, transport, gebruik en afvalverwerking/
recycling/hergebruik. Om de transparantie te vergroten en ook
verdere verwerking van de resultaten in rekeninstrumenten
mogelijk te maken, worden LCA-resultaten modulair opgebouwd
en gedeclareerd. Dit gebeurt volgens de SBK-bepalingsmethode
in de volgende modules:
? Module A: productie
? Module B: gebruiksfase
? Module C: afvalfase
? Module D: hergebruik, recycling en energieterugwinning
2
thema
Meten aan circulariteit 4 2018
31
Urban Mining Collective
Een andere ontwikkeling rond circulariteit, waar nu al enige
ervaring wordt opgedaan met LCA's van circulaire producten,
is het Urban Mining Collective (www.urbanminingcollective.
nl). Hier worden producten en grondstoffen, gewonnen uit
demontage van bestaande bouw, gebruikt voor productie van
nieuwe producten of na refurbishment of remanufacturing
direct opnieuw toegepast als product. Voor producten van het
Urban Mining Collective zijn al diverse LCA's uitgevoerd
volgens de SBK-bepalingsmethode [10]. Ook in deze bereke-
ningen deden zich geen moeilijkheden voor. De eerste LCA's
zullen naar verwachting in de 2e helft van 2018 in de NMD
worden opgenomen. Tabel 2 geeft een overzicht van de bere-
kende producten, zoals gepresenteerd tijdens de lancering van
berekend, www.DuboCalc.nl) nog niet adequaat is uitgerust
met mogelijkheden voor de gebruiker om projectanalyses met
circulaire ambities op te bouwen. Een recente studie uitgevoerd
door Witteveen+Bos en NIBE [9] in opdracht van Rijkswater
-
staat heeft een reeks aanbevelingen opgeleverd om DuboCalc
voor te bereiden op de circulaire economie. Hier is ook weer
een grote correlatie met de ontwikkelingen van de SBK-bepa-
lingsmethode en de NMD, maar er zijn ook enkele aanpassin-
gen voorgesteld die direct in DuboCalc kunnen worden
doorgevoerd. Dit geeft de gebruiker meer mogelijkheden circu-
laire ambities in de projecten te realiseren en in DuboCalc te
berekenen. Het rapport komt uit rond de publicatiedatum van
dit nummer van Cement. De aanbevelingen zullen in Dubo-
Calc worden doorgevoerd in de 2e helft van 2018.
Tabel 2 Overzicht van de milieuprestatie van producten geleverd door het Urban Mining Collective en berekend met een LCA, zoals gepresenteerd bij de lancering
van de Urban Mining Community in CIRCL 17 mei 2018.
Urban Mining Collective eenheidSchaduwkosten
UMC product Primair
alternatief Verschil
Reductie %
Herso fineervloer 1m2 1m2 ? 2,15 ? 2,40 ? 0,25 10,24%
Kozijnen Stiho 1 kozijn ? 3,68 ? 9,07 ? 5,39 59,41%
Systeemwand Knauf 1 m2 systeemwand ? 1,41 ? 1,85 ? 0,44 23,78%
Baksteen Van Douveren (A1-A3) 1 ton ? 16,06 ? 24,60 ? 8,54 34,71%
Kling Brandhaspel 9 stuks brandhaspel ? 5,83 ? 45,50 ? 39,67 87,19%
Sloten Stiho 1 slot ? 0,01 ? 0,03 ? 0,02 77,66%
Kabelgoot Rexel 1000 kg ? 5,86 ? 84,70 ? 78,84 93,08%
Elektrokabel Rexel 100 m1 ? 0,11 ? 12,80 ? 12,69 99,16%
Rutte groep: Freement prefab beton (vergeleken met CEM IIIB) 1 m3 ? 7,00 ? 14,50 ? 7,50 51,69%
Rutte groep: Freement prefab beton (vergeleken met CEM I) 1 m3 ? 7,00 ? 27,80 ? 20,80 74,80%
3
Meten aan circulariteit 4 2018
32
FR = % recycled feedstoc k
F
U = % r eused feedstoc k
V = massa
virgin mat eriaal M = mas
sa product
V = M(1 - F
R - FU)
X = utiliteitsfactor
L = levensduu r
L
av = bran chegem iddelde
levensduu r
U = bru ikbaarheid
U
av = bran chegem iddelde
bruikba arhed
X = (L/L
av)*(U/U av)
C
R = % c
ollected
for r ecycling
C
U = % c ollected
for r euse W = W
aste (afval)
W
0 = afval dir ect na einde
levensduu r.
W 0 =
M(1 - C R - C U) W = W
0 +
W F + W C 2
W
C = onher
winbaar afval dat ontstaat
bij r ecyclen aan de achterkant
W
F = onher
winbaar afval dat ontstaat
bij r ecyclen aan de voorkant
W C = M(1
-E C)*C R
WF = M(1 -
E F)*FR EF
EF = efciëntie r ecycling voorkant
E
C = e fciëntie r ecycling achterkant
V F
R*M
C R*M
F
U*M C U*MW
C
W 0
W F
Manufacture
Mater
iaal Cir culariteitsI ndicator:
MCI = 1 - LFI*F (X)
F(X) = 0,9/X
LFI = V + W 2M + WF - WC 2
Mate circulariteit van een product
De milieu-impact van circulaire producten kan dus adequaat
worden berekend met de huidige methode en dit wordt later dit
jaar nog beter, als ook de uitgangspunten goed gedeclareerd
gaan worden. Maar wat we daarmee nog niet hebben, is een
indicator om de mate van circulariteit van een product of
bouwwerk aan te geven. Hiervoor zijn een aantal ontwikkelin-
gen van belang.
Circulariteitsindicator MCI
Allereerst is er het werk van de Ellen MacArthur Foundation
(EMF), een van de eerste instanties die inhoudelijk heeft
gewerkt aan het ontwikkelen van een circulariteitsindicator.
Het EMF heeft een modelmatige beschrijving opgesteld [5],
gebaseerd op een aantal principes van circulair ontwerpen:
levensduurverlenging, gebruik van secundaire grondstoffen,
efficiënte recycling en geen afval creëren. Op basis van deze
principes is er een model opgesteld dat de massastroom van
materialen door een product(keten) analyseert en de mate van
circulariteit van deze materiaalstromen uitdrukt in de Material
Circularity Indicator (MCI). De MCI heeft altijd een waarde
tussen 0,1 (geheel lineair) en 1 (geheel circulair).
het Urban Mining Collective op 17 mei 2018 in CIRCL. Het
lijkt erop dat alle circulaire principes die gericht zijn op opti-
maal hergebruik van bestaande producten en constructies in
een LCA goed te modelleren zijn. Dit is ook wel logisch, want
hergebruik en recycling is niets nieuws. Het zal vooral zaak zijn
om duidelijk de uitgangspunten te declareren, zodat het voor
anderen ook duidelijk is welke principes zijn toegepast en hoe
deze in de LCA-modellering zijn opgenomen.
Circulaire producten met huidige LCA-methodiek
Op de vraag of circulaire producten met de huidige LCA-
methodiek effectief kunnen worden berekend, kan nu dus al
positief worden geantwoord. Wanneer de aanpassingen aan de
SBK-bepalingsmethode, de NMD en de rekeninstrumenten in
de 2e helft van dit jaar zijn doorgevoerd, worden ook de decla-
raties transparanter en krijgt de gebruiker van instrumenten,
zoals DuboCalc, meer mogelijkheden circulaire ambities in de
projectberekeningen door te voeren en zichtbaar te maken.
Ook ligt verdere harmonisatie binnen Europa in de lijn der
verwachting.
4
Materiaal Ciruculariteits-
indicator MCI
4
thema
Meten aan circulariteit 4 2018
33
indicator voor circulariteit zou zijn en wat we ermee zouden
willen bereiken. Tot die tijd zou gebruik van de Material
Circularity Indicator kunnen worden overwogen, als
aanvulling op een LCA.
?
? LITERATUUR
1 Transitieagenda circulaire bouweconomie 2018
(onderdeel van de transitieagenda circulaire
economie), transitieteam bouw, met begeleiding van
RVO, 15 januari 2018.
2 Ontwikkelen prestatiebepaling grondstoffenefficiency,
LBP|Sight en SGS Search, in opdracht van Stichting
Bouwkwaliteit, 8 november 2017.
3 Bepalingsmethode milieuprestatie gebouwen en
GWW-werken, versie 2.0 November 2014, waarin is
opgenomen wijzigingsbladen van 1 juni 2017 en 1
augustus 2017, deze versie van de bepalingsmethode
is te vinden op www.milieudatabase.nl, Stichting
Bouwkwaliteit.
4 Horizontale PCR voor bouwproducten, NEN-EN
15804:2012, verkrijgbaar via www.nen.nl
5 Circularity indicators, An approach to measuring
circularity, methodology, Ellen MacArthur Foundation,
may 2015.
6 Hoogwaardige recycling, Gevat in een beleidsformule en
een multicyclus-LCA-methodiek, CE Delft, Rebel groep
en IVAM, 2 februari 2016, verkrijgbaar via www.ce.nl
7 Toetsen van Circulariteit in InnovA58, NIBE BV in
opdracht van Rijkswaterstaat, 3 april 2018.
8 Landelijk Afvalbeheerplan, LAP 3. Te vinden op
https://lap3.nl/
9 DuboCalc en Circulaire Economie, Witteveen+Bos en
NIBE in opdracht van Rijkswaterstaat, publicatie
verwacht in juni 2018.
10 Urban Mining Collective LCA resultaten, NIBE BV,
gepresenteerd tijdens de Lancering van het Urban
Mining Collective in CIRCL op 17 mei 2018.
11 https://www.gprsoftware.nl/nieuws/circulair-bouwen-
cpg-hoe-circulariteit-eenvoudig-meetbaar-is-
geworden/
12 Roadmap Circulaire Gronduitgifte, SGS Search en
Metabolic, in opdracht van de gemeente Amsterdam,
beschikbaar op https://www.amsterdam.nl/wonen-
leefomgeving/duurzaam-amsterdam/publicaties-
duurzaam/roadmap-circulaire/
13 Handboek Milieuprijzen 2017, CE Delft, beschikbaar op
www.ce.nl
In de eerdergenoemde NIBE-studie [7] staat beschreven hoe de
MCI wordt berekend voor een conventioneel en een circulair
viaduct. De berekening in deze studie laat zien dat een conven-
tioneel viaduct een MCI van 0,58 heeft en een circulair viaduct
een MCI van 0,82.
De MCI heeft als voordeel dat het een eenvoudige berekening
is, waarvan de werking snel duidelijk is. De waarden die nodig
zijn om de berekening te maken [7], zijn doorgaans goed
bekend en vormen ook een onderdeel van een LCA-analyse. Er
is dus een overlap in datacollectie voor de MCI en LCA, wat
implementatie in de huidige instrumenten snel mogelijk zou
moeten maken. De MCI is ook door Madaster in gebruik
genomen en in hun platform opgenomen als indicator voor
materiaalcirculariteit.
Circulariteitsprestatie Gebouw en Roadmap
Circulaire Gronduitgifte
Een beperking van de MCI-methode is dat het nog niets zegt
over bijvoorbeeld demonteerbaarheid van een product in een
bouwwerk (is het wel effectief te oogsten en weer te hergebrui-
ken of recyclen?) en uitsluitend gaat over de materialenstroom.
In veel studies over circulariteit wordt aangegeven dat er ook
aandacht wordt gevraagd voor uitputting van andere hulp-
bronnen (bijv. water, natuurlijk kapitaal, biodiversiteit) en voor
thema's in het domein van sociaal kapitaal. Als het thema
circulariteit breder wordt beschouwd dan alleen materialen, is
er ook een indicator nodig die breder gaat. Pogingen hiertoe
zijn gedaan door W/E adviseurs met de indicator Circulariteit-
sprestatie Gebouw CPG [11] en door SGS Search en Metabolic
met de Roadmap Circulaire Gronduitgifte voor de gemeente
Amsterdam [12]. De methoden zijn complex om toe te passen
en het is op een aantal vlakken ook subjectief hoe de waarde-
ring voor bepaalde thema's zich verhouden. Beide methoden
zijn opgesteld om een beoordeling tussen verschillende circu-
laire ontwerpen of producten te kunnen maken. Hiermee
komt onvermijdelijk de discussie naar voren hoe verschillende
principes onderling moeten worden gewogen. Bijvoorbeeld
weging voor opstellen van een materialenpaspoort ten
opzichte van de score voor het toepassen van stadslandbouw
op het project. Hier is op dit moment geen eenduidige weten-
schappelijke grondslag voor bekend, zoals bij de éénpuntswe-
ging voor de milieuprestatie is gevonden in de
milieuprijzenmethodiek [13].
Op dit moment lijkt het nog niet eenvoudig een (brede)
indicator voor de mate van circulariteit van een bouwpro-
duct of bouwwerk op te stellen. Dit komt met name doordat
de definitie van circulariteit niet duidelijk is. Als deze duide-
lijk zou worden afgebakend, lijkt het mogelijk een indicator
op te stellen die recht doet aan alle principes die binnen de
afbakening vallen. De vraag is wel hoe waardevol een aparte
Meten aan circulariteit 4 2018
Met alle aandacht voor de transitie van een lineaire naar een circulaire economie, ontstaat automatisch de behoefte de mate van circulariteit van een product, ontwerp of dienst te kunnen bepalen. Want ook hier geldt: meten is weten. Als we voor een project tussen verschillende aanbiedingen willen kiezen en circulariteit één van de selectiecriteria is, willen we graag de mate van circulariteit van een aanbieding kwantitatief kunnen vaststellen. Op die manier is de keuze zo objectief mogelijk te maken en is toepassing in selectieprocedures (bijvoorbeeld bij een aanbesteding) zo betrouwbaar, eerlijk en robuust mogelijk. Zie daar de roep om een kwantitatieve bepaling van circulariteit voor (bouw)producten. Critici stellen dat circulariteit geen doel op zich is, maar dat het ons zou moeten gaan om de impact van circulaire producten op vermindering van grondstoffen, fossiele brandstoffen en schadelijke emissies naar het milieu. Daar is zeker iets voor te zeggen. Voor het vaststellen van milieu-impact, als emissies en uitputting van natuurlijke hulpbronnen, is er een werkend systeem gebaseerd op levenscyclusanalyse (LCA) en uitgewerkt voor bouwproducten in de Bepalingsmethode Milieuprestatie gebouwen en GWW-werken van Stichting Bouwkwaliteit [3] (hierna te noemen de ‘SBK-bepalingsmethode’). De vraag is of het huidige systeem – ooit gebouwd met als uitgangspunt vooral lineaire ketens – voor circulaire producten en ketens een adequate methode is om de milieu-impact te bepalen. Daar is onderzoek naar gedaan en dit artikel geeft daar een overzicht van.
Wanneer de genoemde bepalingsmethode niet afdoende zou zijn en we naast de milieu-impact ook een getal willen hebben voor de mate van circulariteit van een product, zijn er nieuwe methoden nodig om dat te bepalen. Ook hier is al enig onderzoek naar gedaan en ook dit zal in dit artikel worden behandeld.
Reacties
Michiel Visscher - Royal HaskoningDHV 30 juli 2018 11:12
Goed dat er steeds meer aandacht komt voor circulariteit van materialen. wat ik echter niet begrijp is dat men dit in een getal wil kunnen vatten. Ik zie het nut wel van een materiaal circulariteits indicator, maar een score zet je ook op het verkeerde been. Een score is een momentopname, en geeft niet weer op welke terreinen van hergebruik nog vooruitgang geboekt kan worden, die je met je ontwerpteam kunt oppakken. Ik kan me voorstellen dat op het gebied van LCA en grondstoffen hergebruik een MCI goed werkt. Maar daarhoudt het ook echt op. De mate van herbruikbaarheid strekt zich uit van hele gebouwen, bouwdelen, elementen, componenten tot grondstoffen. Er zijn vele hergebruik circels denkbaar, die allemaal goed zijn. Ellen MacArthur Foundation heeft ook hierover vele graphics en literatuur beschikbaar. Hebruikbaarheid is een andere vorm van maakbaarheid. Er is nog nooit iemand geweest die maakbaarheid van gebouwen of producten in een getal heeft willen vangen. Daar komt altijd een stuk ervaring bij kijken van ontwerpers, bouwers en producenten. Dat is bij herbruikbaarheid niet anders, dus laten we dit aspect meenemen in de ontwikkeling van herbruikbaarheid. We hebben geen meetinstrumenten nodig; we hebben kennis en ervaring nodig en uitwisseling van kennis en ervaring. Waar maakbaarheid zich nog beperkt tot 1 project (en de samenwerking tussen partijen te overzien is) is herbruikbaarheid verspreid over meerdere projecten. Het is niet zo ingewikkeld om voor te stellen hoe een 100% circulair gebouw gemaakt en ontmanteld wordt. Niet alles zal meteen kunnen omdat productietechnieken en/of economische modellen nog ontoereikend zijn. Wat in zo'n geval essentieel is, is dat dat je 'no-regret' keuzes kunt maken, wat betekent dat als iets vandaag nog niet circulair kan zijn dit op termijn nog wel kan worden. Ik pleit ervoor om een circulariteits indicator te creeren die je feedback geeft over de impact van ontwerpkeuzes en je daarbij laat zien wat je kunt doen om verbetering aan te brengen en te voorkomen dat je toekomst potentieel belemmert. In 2010 heb ik Eva Starmans begeleid in haar afstuderen aan de TU Eindhoven. Zij heeft een goede basis neergezet voor het gedachtengoed zoals hierboven beschreven. Je krijgt een score (want dat willen sommige mensen graag) maar je krijgt ook uitgebreide feedback d.m.v. spider-plots over circulariteit op diverse thema's als ook op onderdelen van gebouwen (fundering, constructie, gevels, installaties en inbouw) en hun onderlinge aansluitingen.