Tijdens de conferentie Veiligheid in de Bouw op 25 januari 2023 werd het Manifest Structureel Veiliger gepresenteerd en ondertekend door VNconstructeurs, Bouwend Nederland, Het Opdrachtgeversforum in de bouw, Governance Code Veiligheid in de Bouw, NLingenieurs, het Constructeursregister, Kennisportaal Constructieve Veiligheid en vele aanwezigen. In de tijd die volgde, hebben nog eens tientallen ingenieursbureaus, opdrachtgevers en bouwbedrijven hun handtekening gezet. Drie programmalijnen komen in het manifest aan bod: regie op veiligheid, borgen constructieve veiligheid en versterken lerend vermogen.

Voor VNconstructeurs is het borgen van constructieve veiligheid de belangrijkste. Het is en blijft het belangrijkste speerpunt van onze vereniging. Het meest cruciale onderdeel van deze programmalijn is dat er in projecten in elke fase van het bouwproces één constructeur eindverantwoordelijk wordt gesteld voor de constructieve veiligheid. Zeg maar de Eindbaas Constructieve Veiligheid. Nu is de bouw veel te versnipperd, met als gevolg dat áls er wat misgaat niemand de verantwoordelijkheid had. Iedereen in de keten, van opdrachtgever, architect, constructeur, (onder)aannemer, adviseur tot leverancier, wijst naar elkaar en dekt zichzelf in. Dat is niet alleen gevaarlijk, we blijven daardoor stilstaan. We leren niet van fouten uit het verleden. Want hoewel we in Nederland heel goed bouwen, gebeuren er jaarlijks toch ongelukken. Het volgende incident komt er een keer aan, hoe vervelend ook. Om dat te voorkomen, is het hoog tijd voor actie!

Een grote stap is dus het verhelderen van het bouwproces en het per fase aanstellen van één partij die de eindverantwoordelijkheid draagt voor de constructieve veiligheid van het bouwwerk. In de ontwerpfase alleen de ontwerpend constructeur en in de uitvoeringsfase alleen de coördinerend constructeur. Samen hebben zij de helikopterview op het project, ook tijdens de overdracht van ontwerp naar uitvoering. Deze belangrijke rol voor de ontwerpend en coördinerend constructeur past overigens perfect bij het stereotype constructeur, die intrinsiek gemotiveerd is om zaken goed uit te zoeken en door te rekenen. Meer verantwoordelijkheid betekent overigens ook meer mandaat. Dat vergt bepaalde competenties en bijbehorend gedrag. Hoe claim je op natuurlijke wijze autoriteit en zorg je dat er naar je wordt geluisterd? Hoe geef je professionele tegenspraak als dat nodig is? Deze herverdeling van rollen en verantwoordelijkheden betekent wel een cultuuromslag in de bouw. Daar moeten we allemaal in investeren.

We zijn nu een jaar verder met het ondertekende manifest. VNconstructeurs zit in de landelijke Stuurgroep Veiligheid in de Bouw om de verdere implementatie van het programma aan te sturen en te begeleiden. We zijn er nog niet, er moeten nog een aantal zaken worden geconcretiseerd. Zo is er bijvoorbeeld nog uitwerking nodig van het mandaat van de coördinerend constructeur in relatie tot deelconstructeurs. Ook over verzekeringstechnische uitgangspunten is het laatste woord nog niet gezegd. Verder moeten opdrachtgevers overtuigd raken van de meerwaarde van meer zekerheid over de constructieve veiligheid, een vrij abstract begrip, totdat het misgaat…. En we moeten ons bewust zijn van de noodzaak van een gelijk speelveld. Daarin speelt de beschikbaarheid van een goede set breed toegepaste (contract)voorwaarden een grote rol. Ik vind daarom een actualisatie van de DNR (De Nieuwe Regeling) met veiligheidsaspecten van groot belang. Hierin worden immers de voorwaarden voor contractering van adviseurs in de bouw, waaronder constructeurs en architecten, vastgesteld. Dat is ook in belang voor de heldere verdeling van verantwoordelijkheden tijdens de uitvoeringsfase.

Mijn pleidooi is: laten we niet afwachten, laten we ook met de gehele sector de belangrijke volgende stap maken en het gewoon doen. En wat is dat ‘het’ dan? Waar kun jij als constructeur vandaag al mee aan de slag?

Ten eerste, weet dat er een manifest is met daarin een goeddoordacht en breed gedragen plan. Draag dit plan uit in jouw projecten. Vraag je opdrachtgever of deze bekend is met de inhoud van het manifest en openstaat om diens (volgende) project in lijn met het programma Veiligheid in de Bouw te organiseren en vast te leggen in contracten. En als deze vraagt ‘what’s in it for me?’, zeg je: een helder proces, duidelijk kader voor de rolverdeling, optimale kennisoverdracht tussen ontwerp en uitvoering, betere samenwerking in de hele keten en daarmee een grotere zekerheid op een constructief veilig bouwwerk. Met steeds meer ervaringen uit concrete projecten krijgen we het samen voor elkaar om de laatste plooien glad te strijken, constructieve veiligheid écht aan te pakken en voor de constructeur een prominente rol in het project te claimen.

Ten tweede, zorg dat je als ontwerpend of coördinerend constructeur toetreedt tot het Constructeursregister. Hiervoor laat je je beoordelen op je technisch inhoudelijke competenties en softskills. Eenmaal toegetreden, claim jij je autoriteit en zien opdrachtgevers dat je een (ter)echte Eindbaas Constructieve Veiligheid bent. Toetreding tot het Constructeursregister is bovendien waardevol met het oog op de Wet Kwaliteitsborging Bouw, nu opdrachtgevers zelf een private partij moeten inschakelen om de constructieve kwaliteit van hun werk te laten controleren. Doen dus!

Ten derde, deel deze blog, evenals de vele nuttige activiteiten die VNconstructeurs organiseert rondom constructieve veiligheid, met je collega’s en overig netwerk. Zo kunnen we samen met onze projectpartners de handschoen oppakken en werken aan het oplossen van de nog missende puzzelstukjes, waaronder mandaat, verzekering en DNR. Ik ben ervan overtuigd dat we in 2024 samen grote stappen gaan zetten!