Een monumentale, betonnen graansilo in het havengebied van Kaapstad in Zuid-Afrika is getransformeerd van een kozijnloos pakhuis naar een spectaculair museum voor moderne Afrikaanse kunst, Zeitz MOCAA. De binnenzijde van het gebouw was gevuld met betonnen opslagkokers. Uit deze kokers is een fabelachtig, bolvormig atrium gehakt, dat nu aansluit op negen verdiepingen galerieruimte (foto 1 en 2).
54
beton in beeld
1
Van graansilo tot museum 3 2018
55
Van graansilo
tot museum
Een monumentale, betonnen graansilo in het havengebied van Kaapstad in Zuid-
Afrika is getransformeerd van een kozijnloos pakhuis naar een spectaculair museum
voor moderne Afrikaanse kunst, Zeitz MOCAA. De binnenzijde van het gebouw was
gevuld met betonnen opslagkokers. Uit deze kokers is een fabelachtig, bolvormig
atrium gehakt, dat nu aansluit op negen verdiepingen galerieruimte (foto 1, 2 en 3).
Barbara Heijl
WijS architectuur
1 Zeitz MOCAA was gevuld met betonnen opslagkokers, deze zijn tot een atrium gehakt en sluiten op fabelachtige wijze aan op de negen verdiepingen in het museum.Bron: Heatherwick Studio, Iwan Baan
Spectaculair atrium gehakt uit de oude betonnen constructie
Van graansilo tot museum 3 2018
56
beton in beeld
2, 3 Uit de kokers is een bolvormig atrium gehakt. Bron: Heatherwick Studio, Iwan Baan 4 Plattegrond derde verdiepingBron: Heatherwick Studio, Iwan Baan 5 Doorsnede van het nieuwe museum. Bron: Heatherwick Studio 6 Het complex bestaat uit twee delen. Bron: Heatherwick Studio, Iwan Baan
2 3
4
Van graansilo tot museum 3 2018
57
Van opslag naar expo
Het oorspronkelijke complex uit 1920 bestond uit twee bouw -
delen; de sorteertoren enerzijds en anderzijds een ruimte met
42 betonnen kokers. Het atrium van 27 m hoog, tot circa 4 m
onder het hoogste punt, is gehakt uit een deel van de kokers.
Om 6500 m² tentoonstellingsruimte te maken, zijn de overige
kokers binnenin verwijderd (fig. 4).
Op de zes bovenste verdiepingen in de toren is een hotel geves -
tigd (fig. 5). Hier is de gevel gestript tot op het raster van stalen
liggers en kolommen bekleed met beton (foto 6).
Gevelrondingen
Het was technisch gezien zeer uitdagend om het ontwerp te
realiseren. Veel van de betonnen kokers waren in slechte staat.
Bovendien verleenden de kokers hun stabiliteit aan de onder -
linge aaneenschakeling. Er kon dus niet lukraak worden gestart
met slopen, zonder het risico dat het geheel als een kaartenhuis
in elkaar zou zakken. Daarom is ervoor gekozen beide bouwde -
len een nieuwe hoofddraagconstructie te geven. Nieuwe trap -
penhuizen en liftschachten zijn uitgevoerd als betonnen kernen
voor de stabiliteit van het gebouw. De historische draagcon -
structie is nu slechts zelfdragend.
Aan de binnenzijde van de gevel is een tweede laag gewapend
beton toegevoegd, verbonden met stalen ankers aan de histori -
sche gevel. Het nieuwe betonnen binnenspouwblad volgt de
curves van de buitenwand (fig. 7). Met de kokers nog intact, is
eerst purschuim aangebracht. Vervolgens is vlechtwerk van
stalen wapening, verankerd aan het bestaande beton, aange -
bracht. Daarna is de bekisting gebouwd, van gebogen multi -
plex, gefixeerd met stalen beugels en staven. De bekisting werd
meerdere malen hergebruikt.
Er is gekozen voor een traditionele betonsamenstelling. Het
betonmengsel werd tien verdiepingen omhoog gepompt, om
het te kunnen storten in de kokers. Het is gegoten in lagen van
3 m en is verdicht met een trilnaald. Na het uitharden zijn
delen van de oude kokers gesloopt.
Atrium
Het maken van het atrium vormde de grootste uitdaging. Het
broze beton van de bestaande kokers had maar een dikte van
170 mm. Voordat zij gedeeltelijk zijn gesloopt, zijn verstevi -
gende binnenkokers aangebracht. In een aantal kokers werd de
Tektoniek
Het project Zeitz MOCAA Kaapstad, staat uitgebreid beschreven
en geïllustreerd op www.tektoniek.nl .
Tektoniek is het kennisnetwerk voor architectuur in beton. Via
lezingen, projectbezoeken, workshops, expert meetings en
online communicatie wordt informatie, inspiratie en ondersteu -
ning geboden aan (toekomstige) architecten, constructief
ontwerpers, bouwkundig adviseurs en producenten. Daarbij gaat
het altijd om de relatie tussen vormgeving, constructie en maak -
baarheid.
Het gebouw heeft onlangs de prestigieuze prijs
'Best Cultural Building Of The Year 2017' gewon -
nen van de Arch Daily Building Of The Year Award.
5
6
Van graansilo tot museum 3 2018
58
beton in beeld
Na het uitharden van de binnenkokers zijn de oude kokers
gedeeltelijk verwijderd. Het nieuwe beton bakende de snijlijn
af. Het is nu onzichtbaar, maar het nieuwe beton in het atrium
vormt een geheel. Het werkt daarom constructief gezien als een
gewelfde boog. Met de binnenkoker samen is de doorsnede van
een kokerwand in het atrium nu 420 mm.
Door onconventioneel gebruik van de historische structuur is
een buitengewoon gebouw ontstaan. ?
? PROJECTGEGEVENS
project: Zeitz MOCAA Kaapstad, Zuid Afrika
opdrachtgever: Victoria & Alfred Waterfront Holdings (Pty)
gebruiker: Zeitz MOCAA, Museum of Contemporary Art Africa
architect: Heatherwick Studio, Londen, lokale architect VDMMA, RBA
en JPA, Kaapstad
constructeur: Arup Londen en Sutherland, Kaapstad
aannemer: WBHO, Johannesburg
uitvoering beton: Afrisam, Kaapstad
totaal vloeroppervlak: 9500m²
periode: ontwerp: 2012; start bouw: 2014; oplevering: 2017
bekisting vanaf de bodem opgebouwd. Echter, bij vier kokers
moest de bekisting bovenin worden gebouwd. Boven het
hoogste punt in het atrium zit namelijk nog maar ongeveer 4 m
beton. Voor deze vier binnenkokers was ook een bodembekis -
ting nodig. Omdat het atrium organisch is van vorm, was het
bodemvlak van de kist meervoudig gekromd. De bekisting
bestaat uit gelamineerd hout, verstevigd met houten ribben,
stalen beugels en stangen (foto 8).
Voordat het betonmengsel werd gegoten, zijn sparingen
gemaakt in de bestaande kokers, zodat het beton doorvloeide
naar de aanpalende kokers.
7 De bekisting van een binnenkoker van het atrium Bron: Arup & Sutherland8 Doorsnede van de bekisting Bron: Navigator Films
40mminsulation
250 mm RCre-sleeve walls
40mminsulation
Y12 rebar(typical)
existing bin walls existing bin walls
wall ties providing out of plane restraint only
wall ties providing out of plane restraint only
40 mmsaw cut joint
8
7
Van graansilo tot museum 3 2018
Reacties