LICHTBETONBLOKKENvoor m u r e n en v l o e r e nSedert de laatste wereldoorlog heb-ben velen gepoogd om het bestaandegrote woningtekort in ons land opte heffen door het toepassen van dezgn. systeembouw. Het probleem er-van schuilt in de eis om door ratio-nalisatie in zo kort mogelijke tijdeen goede en goedkope woning tekunnen bouwen.Gebleken was, dat het bij de bouwvan grote woningcomplexen nietmogelijk is, belangrijke besparingenvoor het bouwen te bereiken, alsmen is aangewezen op de traditio-nele bouwmaterialen. De oorzaakhiervoor moet in de eerste plaatsworden gezocht in de omstandigheid,dat de post arbeidsloon bij de ver-werking van die materialen moeilijkte verlagen valt.Bij de pogingen om dit bezwaar teondervangen werd teruggegrepen opde ervaringen kort na de eerste we-reldoorlog opgedaan met de toepas-sing van lichtbetonblokken, die inwezen bouwmuur-elementen warenmet afmetingen 90 ? 35 ? 15 cm.Het aantrekkelijke van deze ele-menten was, dat men in hoge matekon rationaliseren bij de vervaar-diging en dat de verwerking in debouw een snel optrekken van demuren toestond, mede door het ge-ringe aantal vrij dunne voegen.Voor de eerste na-oorlogse projectenin 1946 werd naar deze oude oplos-sing teruggegrepen, zij het datmoderne betontechnische inzichtenwerden toegepast. De productie wasechter tamelijk arbeidsintensief enalhoewel ongeschoolden kondenworden ingezet, was men met hetoog op kwaliteit en productiviteittoch te zeer afhankelijk van ge-oefende arbeiders, die de pneuma-tische stampers bedienden.Het was bekend, dat in Amerikalichtbetonblokken machinaal wer-den vervaardigd. Zodra de gelegen-heid zich voordeed, werd naar ditland een studiereis ondernomen, dieaanleiding gaf tot het aanschaffenvan een blokkenautomaat, typeVibrapac van de Besser-machine-fabriek Alpena (Mich.) U.S.A.Deze machine, die bewaakt wordtdoor ??n man, welke mede tot taakheeft de productie van de machineaf te zetten op rekken, vormt weleen uiterste contrast met het oor-spronkelijke loonintensieve stampenvan blokken. Immers niet alleenmoest worden overgeschakeld vanloonintensieve productie op een ka-pitaalintensieve productie, waarbijdus de loonfactor een minder be-langrijke rol speelt, maar ook hetproductiekwantum per tijdseenheidwas vele malen groter (ca 1,4 m2steensmuur per minuut). Dienten-gevolge moesten ook bijkomendewerkzaamheden, als het mengen,stomen, aftassen en transporteren,Cement 4 (1952) Nr 21-22 359met nieuwe technische en organi-satorische oplossingen worden aan-gepakt.Bovendien bleek deze machine zeergevoelig te zijn voor wijzigingen inde samenstelling van de specie,waardoor problemen van beton-technische aard ontstonden, die ten-slotte alleen te overwinnen bleken,als men bij de productie kan steu-nen op de ogenblikkelijke hulp vaneen goed geoutilleerd laboratorium.De machinale verwerking van demet lichte toeslagstoffen verkregenspecie stelt betontechnische eisen,waaraan slechts zeer ten dele metbehulp van de bestaande theorie?nvoor lichtbeton kan worden vol-daan. Sedert de inbedrijfstelling vande Besser-automaat in 1949 is veelervaring opgedaan en -- alhoewelmen op beton en zeker op de licht-betonblokkenproductie met dezemachine nimmer raakt uitgestudeerd-- is de situatie nu zo, dat de pro-ductiestaf zich in staat weet omaan eisen van kwaliteit en kwanti-teit te voldoen. Aangezien de licht-betonblokken bedoeld waren ter ver-vanging van traditionele bouwmate-rialen in gebruik voor het zgn. vuilwerk bij de woningbouw, werd deverwerking van goedkope en lichtetoeslagstoffen gedicteerd, om naastde belangrijke loonbesparing bij debouw door toepassing van groterebouwmuurelemcnten, ook het volleprofijt van zo laag mogelijke mate-riaalkosten te kunnen trekken.Na verscheidene proefnemingen isde optimale verhouding tussen deafmetingen der blokken, in verbandmet verwerkbaarheid tijdens debouw en de meest rendabele ma-chincbezetting, gevonden.Zo wordt thans geproduceerd voormuurdikten van 10 en 20 cm --spouw- en steensmuur --, met strek-lengten voor een moduul van 11 cm,terwijl de hoogte der lagen op 25 cmis ontworpen, overeenkomend met4 lagen bij de traditionele bouw.Aldus ontstaan blokmaten volgensbovenstaande schetsen (Tek. 1--4).Met het oog op het in verbandstapelen der blokken, waarbij on-onderbroken stootvoegen ongewenstzijn, is het nodig om over halveblokken alsmede klezoren en drie-klezoren te kunnen beschikken. Al-hoewel het technisch zeer wel mo-gelijk is, deze bijzondere vormen tefabriceren met de Besser-Vibrapac,is dit economisch niet verantwoord;op het tasveld, bij de verzending enop de werken zou men dan steedsdeze afwijkende blokken afzonder-lijk moeten behandelen. Daarom zijnde sparingen in de blokken zo ge-profileerd, dat zij op eenvoudigewijze met een kaphamer of eenguillotine deelbaar zijn; blijkens deervaringen zijn de spleetvormigegroefjes daarvoor voldoende.Sedert enige tijd worden ook blok-ken vervaardigd voor gevels. Hierbijworden grind en zand als toeslaggebruikt bij een vrij hoog cement-aandeel, om het ,,doorslaan" vanvocht tegen te gaan. De vormgevingvan deze blokken is nagenoeg over-eenkomstig met die, welke in Ame-rika gebruikelijk is. Indien archi-tecten bij hun projecten op de eigenfoto 1 schip met cementin bulkvoor de walfoto 2 cementpompin scheepsruimin werkingaard van deze betonnen stenenrekenen, zijn er inderdaad -- envooral bij gebouwen met grote af-metingen -- zeer fraaie resultatente verkrijgen. Immers de blokkenzijn niet geheel glad, doch hebbeneen enigszins korrelig relief, terwijldoor hun grotere afmetingen deperspectiefwerking van stoot- enlintvoegen niet verloren gaat.Bij het ontwerpen van de lay-outvoor de productie van blokken metde Besser-Vibrapac is men uitge-gaan van de gedachte, dat in wezenmaar weinig bewerkingen nodigzijn, doch dat de rentabiliteit be-heerst wordt door de manier, waar-op men transporteert. De overslagvan grondstoffen uit hel schip (foto1 en 2) op of in de silo, het vervoervan de toe te voeren grondstof(foto 3) via de verbruikssilo's bovende batterij van Planeta-tegenstroom-mengers (foto 4), het vervoeren vande specie naar de machine, het af-voeren van de juist gevormde blok-ken, het vervoer van door stomenverharde blokken, enz., het is allestransport.Feitelijk zijn de zuiver creatievebewerkingen beperkt tot het men-gen, het vormen en het stomen.Voor het mengen is naar het voor-beeld van de Amerikaanse ready-mixed concrete methode maar ??narbeider nodig. De Besser-Vjbrapacvraagt als gemeld slechts ??n manvoor bediening, al met al was hetdus een zware opgave om met detransporten in verhouding te blijven.Voor het aanvoeren van de toeslag-stoffen wordt een, met een diesel-motor aangedreven, laadschop ge-bruikt met een schopinhoud van1 m3; deze oplossing is afdoende.Voor het stomen is ??n stoker vol-doende, die tevens een compressor-installatie bewaakt, die de nodigelucht levert voor een Fuller-cement-pomp en voor de luchtvork waar-tek? 4. 2-vloerconstructieCemenl 4 (1952) Nr 21-22360foto 5. Besser VIBRAPAC-automaat met luchtvork en stalen stapelrekkenfoto 4. Planeta-tegenstroommengersmee de productie van de Vibrapac(foto 5) in rekken wordt afgezet.De pomp is van het mobiele type,waardoor zij zowel kan dienen omhet cement van de opslagsilo naarde verbruiksilo te blazen als omhet bulkschip te lossen. In het laat-ste geval is het mogelijk, het cementnaar believen in een van beide silo'ste pompen. E?n man is voor bedie-ning voldoende.foto 3. laadschop voor aanvoervan de toeslagstoffen 361foto 6. inrijden van stape!wagens in de stoomverhardingskamers foto 8. beladen van auto met heftruckfoto 7. het formeren van de verhardeblokken tot kubendoor twee manDe stalen rekken, waarop de ge-produceerde blokken gezet zijn,worden met ??n Clark-heftruckrond gebracht tussen Besser, stoom-kamers (foto 6) en tasveld, zodatook dit transport evenredig met deandere bewerkingen door man-kracht bezet is. Het formeren vande verharde blokken tot kubenvindt plaats met 2 man (foto 7).Tenslotte geschiedt het stapelen dertaskuben wederom met een hef-truck (foto 8).Als men rekening houdt met hetfeit, dat per minuut 12 blokken van43,5 ? 20 ? 24 cm worden geprodu-ceerd, dan is er bij deze productiewel degelijk sprake van een zeergrote productiviteit per betonarbei-der.Van de huidige outillage mogen debijgaande afbeeldingen een indrukgeven. Hierbij zij opgemerkt, datalhoewel deze outillage goed vol-doet, met het oog op de voortgaan-de ontwikkelingen en mede in ver-band met het vervaardigen vanandere bouwelementen, zoals o.a.vloerblokken, te eniger tijd nietonbelangrijke wijzigingen aange-bracht kunnen worden in de lay-outvan deze fabriek.Hierbij gaat het niet zo? zeer om dewerkelijke productieve bewerkin-gen, maar wel om de transporten,nodig voor de productie.In het algemeen is het zo, dat dekosten van werken in beton in be-langrijke mate worden bepaald doorde transporten. Bij de vervaardi-ging van blokken komt dit feit welin zeer sterke mate tot uiting.De daarbij optredende problemenzijn opmerkelijk verwant aan dievan staalgieterijen en andere tak-ken van metaalnijverheid. Aange-zien overigens deze problemenslechts zijdelings met cement enbeton te maken hebben, mogen zij,hoe belangrijk zij ook zijn, hierverder onbesproken blijven.Ir. S. J. M.(vervolg van blz. 363)t.o.v. de as van de trap, welke volgde uit de richting van de reac-ties onder aan de trap (zie tek. 4).De inklemming in de vloer van de bovenverdieping was enigszinslastig, omdat de vloer bestond uit stalen moerbinten met houtenvloerbalken. De oplossing is gevonden in het maken van een ge-deelte betonvloer tussen de stalen balken en de muur, waarin hetboveneinde van de trap werd ingeklemd (zie tek. 5).Over de uitvoering, kan nog worden gezegd, dat een dubbel trom-melgeraamte, bekist met asbestcement platen, waarin de zijkantenvan de trap werden afgeschreven, een goede werkwijze opleverde.De bodem werd uit lamellen triplex gemaakt, daar de asbest-cementplaten niet goed in twee richtingen te buigen bleken. Hetbuigen van het wapeningsstaal was een moeilijk werkje, maarbleek geen bijzondere bezwaren te geven. Het beton is trede natrede gestort en zag er na het weghalen van de bekisting zodaniguit, dat bepleistering onnodig bleek.Het sierlijke hekwerk en de houten dektreden geven de trap eenvoornaam en toch speels karakter, waarmede de architecten deeigen aard van de spilloze wenteltrap naar mijn mening zeer Juisthebben benaderd.Cement 4 (1952) Nr 21-22362
Reacties