23-241950CEMENTtijdschrift gewijd aancement en betonalgemeen-redacteur:ing. G. J. Hamer(verantwoordelijk voor de inhoud)redactie-secretaris:H. :M. Mosredactie-adres: .Herengracht 507, Amsterdam-Ctelefoonnummers: 34821 en 34552administratie-adres:Sarphatistraat 54, Amsterdam-Ctel. 57537, Postgiro 525812 t.n.v. N.V.Uitg. Mij ,,Met Couragie", A'damabonnementsprijzen:1. Nederlanda. gewoon abt: f 7,50 per jaarb. *studie-abt.: f 4,-- per jaar2. Indonesi? enWest-Indi? f 9,-- per jaar3. Belgi? enLuxemburg frs 125,-- per jaar4. Buitenland . f 10,--per jaar5. Collectieve abonnementen:prijs wordt op aanvraag verstrekt.*Studie-abonnementen alleen voor:T.H.-studenten, MTS'ers, militairenOverneming van artikelen en illus-traties na schriftelijke toestemminguitgave ENCI-CEMIJ n.vNaast de studie en de practijk vanhet voorgespannen beton in Neder-land geven de bestudering van dein het buitenland op dit gebied uit-gewerkte theorie?n en de beschrij-ving van de in deze landen uitge-voerde werken een belangrijkebijdrage tot de verdere vooruitgangin deze techniek. De beschrijvingenWelke van de werken, de methodenen de ondervonden moeilijkhedenworden gegeven, zijn echter nage-noeg nooit objectief; zij kunnen ditveelal ook niet zijn, daar de arti-kelen welke in het algemeen overwerken verschijnen, uit de aard derzaak geschreven worden door debest ge?nformeerde personen, dienagenoeg altijd debet zijn aan deuitvoering van het werk, hetzij alsaannemer, hetzij als directie. Aande ondervonden moeilijkheden zalslechts zeer sporadisch algemenebekendheid worden gegeven, het-geen wel begrijpelijk is. Het be-hoeft nauwelijks te worden opge-merkt, dat dit een gezonde en snelleontwikkeling van de techniek nietbevordert. Om na bestudering vanartikelen een juister beeld te krij-gen van de werkelijkheid, zal eenpersoonlijk contact, van kortere oflangere duur, met de werken daar-toe de mogelijkheid bieden.Vandaar dat acht leden van deStuvo een studiereis naar Belgi?hebben ondernomen met het doelvan de uitvoering van werken invoorgespannen beton volgens hetsysteem van Prof. Magnel per-soonlijke indrukken op te doen.Niettegenstaande het uitgebreideprogramma en de korte tijdsduurkonden toch vele waardevolle ge-gevens worden verzameld en koneen goed beeld worden verkregenvan uitgevoerde en in uitvoeringzijnde werken in voorgespannenbeton.Dat dit mogelijk was, is in nietfoto 1. moerbalk van houtloods teUrmond v??r het omstorten vande kabels met betonfoto 2. op de plaats gestorte moer-balken van dezelfde houtloodsgeringe mate te danken, aan de be-reidwilligheid van de fima Blaton,waarvan ingenieur Thon?, dieopenhartig alle gew?nste gegevensverstrekte, de reis meemaakte.Daar in Nederland door de firmaDura volgens het systeem Magnelwordt gebouwd, werden eerst enigein uitvoering zijnde werken in Lim-burg bezocht:1. een houtloods te Urmond. Bij dezeis voor de draagconstructie van deoverkapping gebruik gemaakt vanbalken in voorgespannen beton. Inafwijking van de gebruikelijke me-thode, de kabels door het sparenvan gaten in het lijf of in de onder-flens onder te brengen, zijn hier dekabels buiten het lijf gehouden; ver-stijvingen in het beton houden delater aangebrachte kabels op hunplaats (foto 1). Na het spannen wor-den de kabels met behulp van eenaparte bekisting ingebetbnneerd,waarbij het beton wordt getrilddoor het in trilling brengen van dedraden. De maximum toegelatenbetondrukspannmg .bedraagt 150kg/cm2en de max. toelaatbaretrekspanning 15 kg/cm2, bij eenmin. kubusvastheid Van 450 kg/cm2(kubus 20/20/20). De max. primairestaalspanning bedraagt 100 kg/mm2en het geraamde spanningsverlies12 %.Bij de toegepaste balken zijn deoverspanningen resp. 35 m en21,37 m, zij hebben een asymme-trisch I-profiel en zijn in houtenbekistingen gestort. De balken meteen lengte van 35,00 m en een hoog-te van 1,55 m (foto 2), zijn op deplaats gestort. Van deze balken isde max. belasting 515 kg/m1.De lijfdikte is 12 cm, de flensbreedte42 cm, terwijl de boven- resp. de on-derf lens gemiddeld 13 en 5,5 cmdik zijn. De voorspanning wordtgegeven door 96 draden ? 5 mm. De5072Studiereisdoor Limburg en Belgi? naarwerken in voorgespannen betondoor Ir. J. A. H. Hartmann en Ir. A. S. G. Bruggelingfoto 5. Chevrolet garage te Brusselfoto 6. fabriekshal van de firmaBlaton-Aubert te Machelendwarsdoorsnede over de brugbalken met een lengte van 21,37 men een hoogte van 1,10 m zijn opde grond gestort en later na hetaanspannen en het inbetonnerenvan de draden op de kolommen ge-legd. De max. belasting is 710 kg/m1.De lijfdikte bedraagt 10 cm, deflensbreedte 42 cm; de boven- resp.de onderflens zijn gemiddeld 11 cmen 6,5 cm dik, terwijl de voorspan-ning wordt gegeven door 48 draden? 5 mm. Dit systeem biedt de vol-gende voordelen: Er is geen durebekisting nodig voor het sparen vangaten in het beton, met de werk-zaamheden daaraan verbonden. Delij f dikte kan klein gehouden wor-den, waardoor het gewicht geringerkan zijn. Het spannen van de dradenkan beter worden gecontroleerd.Een nadeel zal zijn, dat het laterom de draden gestorte beton nietgoed aan het goed getrilde betonvan de balk zal hechten. Aesthetisehvoldeed het geheel beter dan oor-spronkelijk werd verwacht; het iswat men een eerlijke constructiezou kunnen noemen;2. het gebouw van Vroom en Drees-mann; zie ,,Cement" 5-6, (1949) en13-14, (1950);3. de in aanbouw zijnde ondergrond-se garage bij het hoofdkantoor derStaatsmijn. Balken van 20 m over-spannen de garage; zij liggen 2,15 mhart op hart. Tussen de in het werkgestorte balken zijn glastegels in-gestort.De balken hebben een T-vorm,waarvan de hoogte 1,14 m, de lijf-dikte 16 cm, de flensbreedte 0,80 men de flensdikte 9 cm bedraagt. Devoorspanning wordt gegeven door2 kabels van elk 32 draden ? 5 mm.Deze kabels zijn voor het storten indunne plaatstalen kokers in delen,met een lengte van 2. m, gesteld.Voor het verdichten van het betonwerden trilnaalden toegepast. Bijhet aanspannen bleek, dat de aan-sluiting tussen de kokers niet z?geweest was, dat lekkage was uit-gesloten, zodat met het aanspannenmoeilijkheden werden ondervonden.De volgende twee dagen werdenwerken in Belgi? bezocht, welkegebouwd werden door de S.A.Entreprises Blaton-Aubert. Op deeerste dag waren dit:4. de brug over de Maas te Sclayn ?)Deze brug is in 1949 gebouwd enheeft B.frs. 8 022 430 gekost. Zijbestaat uit een balk op drie steun-punten, heeft 2 overspanningen van62,70 m en een korte aanbrug van16 m; de laatste bestaat uit 16 naastelkaar gelegen I-profielen hoog1,00 m, breed 47 em en is voorzienvan 24 draden ? 7 mm. De brug zelfheeft een gebogen vorm met eengrootste hoogte van 4,70 m bovenhet middensteunpunt. De breedtevan het wegdek is 7,00 m, waar-naast aan beide zijden een trottoirvan 1,80 m (foto 3). De lijnen vande brug zijn prachtig, waarbij deschitterende achtergrond, waarinhet beeld van de brug volkomenpast, een fraai geheel geeft. Dedoorgaande kabelgroepen bestaanuit 1 728 draden van ? 7 mm, dietezamen 6 000 t voorspanning geven.De kabels zijn vrij aangebracht inhet kokerprofiel van de brug en nahet spannen ingestort. Naast dezekabels zijn nog 48 draden extravoor contr?le aangebracht; deze?) Zie: 1. Ir. A. Birguer, Travaux, Mei 1950(ontwerper van de brug);2. Annales des Travaux Publiques de Belgique,^pril 1950 (proefnemingen).doorsnede over het middensteunpuntfoto 7. rubber mandrin van debrug te Baerledraden zijn niet ingestort en zo-doende vrij voor contr?le en me-tingen (tek. 4).Uit deze metingen is gebleken, dateen der belangrijkste punten waar-op moet worden gelet is: het opjuiste spanning brengen van dedraden, waarop dus de nauwkeurig-heid van de vijzelapparatuur en decontr?le-apparaten berekend moetenzijn. De gebruikte hoeveelhedenmateriaal zijn 920 m3beton voor deeigenlijke brug, 135 m3beton voorleuningen en kabelomstorting, 66ton hoogwaardig staal, sandwich-platen, enz. 8,4 ton, roosters enzachtstaal 54 ton. De brug is gestortin een houten bekisting op steigers.Aan de overspanning aan de EiveGauche (aan brugzijde) is -de be-kisting geheel op buissteigermateri-aal gesteld, terwijl aan de R.D. debekisting op DIN 100 steunend oppaaljukken is geplaatst, waardooreen vrije doorvaart van 20 m1werdgewaarborgd.Door verzakking van enige palentijdens het storten heeft de brugeen duidelijke knik gekregen, ter-wijl tevens een deel van het trot-toir ongelijkmatig is gezet, waar-door het strakke aanzicht verlorenis gegaan;5. een tweetal garages te Brussel.Beide garages zijn gelegen in de rueVanderkinderen.De Chevrolet-garage (foto 5) heefteen oppervlak van 4 000 m2; demoerbalken en kinderbalken zijnvan voorgespannen beton. Demoerbalken zijn als cantilever uit-gevoerd in lengten van 17,60 m,terwijl de overspanning van detravee?n resp. 15,30 m, 18,50 m en15,30 m is; de hoogte bedraagt1,50 m, de boven- en onderflens-breedten zijn resp. 60 cm en 50 cmen de lijfdikte is 15 cm. In de buiten-travee?n zijn 104 draden ? 5 mmaangebracht en in het middendeel160 draden ? 5 mm. De kinderbin-ten, welke op een onderlinge af-foto 11. garage Licht en Lucht te Gentstand (h.o.h.) van 3,52 m liggen, zijnopgelegd op consoles, welke aanweerszijden van de moerbalk uit-steken. De lengte bedraagt rond20 m. De hoogte is 1,00 m, de boven-en onderflens zijn 38 cm en 20 cmbreed, de lij f dikte is 8 cm. In dekinder binten van 20 m zijn 48 dra-den ? 5 mm aangebracht ?n in deoverspanning van 13,30 m, welkebalken aan een zijde van de garagezijn gelegen, aan de zijkant 24 dra-den ? 5 mm.De garage Pisart van Oldsmobileheeft dakbalken in ??n richting, meteen overspanning van 21,2 m, ter-wijl de balkhoogte 1,20 m bedraagt.In de balk zijn 72 draden ? 5 mmaangebracht. Bij deze balken zijn dedraden ook buiten de balken ge-legen, terwijl zij in delen op defabriek zijn vervaardigd en op debouwplaats zijn samengevoegd envoorgespannen. In deze garage zijnoud en nieuw met elkaar verbon-den. De stijl van de voorgevel isOud-Engels, terwijl voor de dak-constructie gebruik werd gemaaktvan het modernste materiaal, hetvoorgespannen beton;6. de fabriekshal van Blaton teMachelen. Hier zijn de bovenbalkenvan de portaalspanten ook in voor-gespannen beton uitgevoerd. Hetgebouw heeft ??n verdieping. Debalken zijn vervaardigd in stukkenmet een lengte van ongeveer 4 m,welke met voegen van 2 cm achterelkaar worden gelegd. De kolom-men zijn in ??n stuk uitgevoerd ende balken zijn door de voorspan-ning tussen de kolommen geklemd;daartoe is de voorsp ankabel doorde kolom gebracht en aangespan-nen. De vloer bestaat uit U-vormigeprofielen ? met zeer dunne randen,welke op de balken van voorge-spannen beton zijn opgelegd. Ookbij deze balken zijn de kabels buitenhet lijf toegepast (foto 6).De daarop volgende dag werdenbezocht:7. de weg- en de spoorbrug teBaerle. Het weggedeelte van dezebrug is 13 m breed, waarnaast despoorbrug nog een breedte heeft van3 m. De overspanning van de brug-gen bedraagt 28 m. De wegbrugheeft 17 naast elkaar gelegen I-balken met een hoogte van 1,46 men een flensbreedte van 50 cm, deboven- en onderflensdikten zijn20 cm en 36 cm. In elke balk is eenrechtlijnig lopende kabel van 64draden ? 5 mm gelegd en een para-bolisch verlopende kabel van 32draden ? 5 mm.Voor het sparen van de gaten, die-nende voor het aanbrengen van dekabels, is gebruik gemaakt vanmandrins van rubber (foto 7) van5?5 cm en 5 ? 7 cm, waardoor,door verschillende combinaties,verschillende kokergrootten kun-nen worden gemaakt.Na voldoende verharding wordendeze rubberstaven uit het betongetrokken; hiermede kunnen dusFoto 5, 6 en 11 zijn vanRemy Bauters, Brussel509foto 8. stalen bekistingvan de brug te Baerlefoto 9. kopwapening van een balkvan de brug te Baerlefoto 10. overzicht van de balkenvan de brug te Baerlefoto 12. paddestoel vloeren in de fabriekvan de General Motorste Antwerpenook sparingen van gebogen vormworden verkregen: Deze mandrinsmoeten echter niet te lang in hetbeton blijven zitten, wil men ten-minste niet teveel moeilijkhedenmet het uithalen hebben. Tevensmoet het beton eerst onder demandrins worden aangebracht; ditom het ontstaan van holle ruimtente voorkomen.De balken zijn om de 3,00 m onder-ling door een' dwarsvo-orspanninggekoppeld en wel door een kabelvan 8 draden ? 5 mm in de boven-flens en 16 draden ? 5 mm in deonderfl?ns.Om dit mogelijk te maken zijn lood-recht op de balk in onder- en boven-flens sparingen gemaakt. Voor debalken is gebruik gemaakt van sta-len bekistingen (foto 8). Op dezefoto is de strook beton te zien, welkeeerst onder de plaats wordt gestort,waarop de rubber mandrin zalworden gesteld; dit beton wordtdoor beugelt] es met de ?p te stortenbeton verbonden. In de kop is eenlangswapening aangebracht-(foto 9).Voor het verdichten van het betonis gebruik gemaakt van kisttrillers.De spoorbrug bestaat uit 5 balkenvan hetzelfde profiel als de hier-boven omschreven wegbrug. In dezebalken zijn 2 rechte kabels van elk40 draden ? 5 mm en een gebogenkabel van 56 draden ? 5 mm aan-gebracht.De balken worden op de dijk ge-maakt en overgerold op een mon-tagestelling. Na de montage wordteen betondek van 16 cm dikte opde balken gestort. Om een goedeaanhechting tussen de balken enhet opgestorte beton te verkrijgenis het bovenvlak geribd. Op foto 10wordt nog een overzicht gegevenvan het aantal gereed liggende bal-ken, waarbij duidelijk het boven-vlak te zien is.8. In Gent hield Prof. Magnel eenboeiend betoog-over de economischemogelijkheid van het toepassen vanhet principe van de voorspanningop stalen vakwerkliggers. Proevenop dit gebied werden reeds doorhem genomen*); de verdere ont-wikkeling hiervan zal moeten wor-den afgewacht. Zoals in de meestegevallen, zal naast de denkbeeldenover veiligheid, eenvoud, enz. deprijs de belangrijkste factor uit-maken.Ten slotte werden bezichtigd:9. de garage Licht en Lucht in Gent.Een mooi voorbeeld van een garagemet een dakconstructie in voorge-spannen beton (foto 11). De hiertoegepaste balken hebben een over-spanning van 20 m; zij liggen 1,53cm h.o.h. De hoogte van de balkenbedraagt 70 cm, de bovenflens-breedte is 40 cm en de onderflens-breedte 30 cm. Deze balken zijn uitfabriekmatige elementen opge-bouwd en zijn voorgespannen doormiddel van 2 kabels met elk 16draden ? 5 mm. Het geheel is eentypisch voorbeeld van montagebouw.De constructie geeft een rustig enmooi effect;10. het gebouw van de GeneralMotors te Antwerpen. In dit ge-bouw zijn paddestoelvloeren toege-past van zeer interessante vorm,namelijk als wafelvloer. De kolom-men staan op afstanden van 15,50 men 11,50 m. De ribdikte is 25 cm;de totale hoogte bedraagt 51 cm bijeen vloerdikte van 10 cm. De af-stand van de ribben is h.o.h. 1,00 m.De wafels zijn dus 75 ? 75 cm. Bijde kolommen zijn de vakken over4,5 ? 6,5 m vol uitgevoerd om demomenten en dwarskrachten op tekunnen nemen (foto 12).Overigens zijn de kolomkoppen nietin afmetingen verzwaard; wel is inde volle vloer ter plaatse van dekolomkop een kruis van U-pro-fielen ingestort om de ponskrachtop te kunnen nemen en om tevenseen goede overdracht van de aan-wezige belasting op het beton teverzekeren. De vloerbelasting be-draagt circa 850 kg/m2.*) Zie l'Ossature m?tallique, no 6 (1950).Ir. A. S. G. Bruggeling, Ir. J. A. Hartmann en Ir. j. c. MelscbkeVOORGESPANNEN BETONHet eerste boek in de Nederlandse taa! over voorgespannen betonIs van stapel gelopen! Velen zullen dit met mij" toejuichen, want totop heden was men bij de studie van voorgespannen beton aangewezenop de bestaande buitenlandse boeken of op de? vele tijdschrift-artikelen. De laatste zijn meestal uittreksels van gehouden voor-drachten, zodat deze slechts een bepaald gebied bestrijken en nietalle vraagstukken, die zich voordoen, belichten.De schrijver van Voorgespannen Beton heeft zijn eerste praktijk metdit nieuwe materiaal opgedaan bij een grote aannemersfirma, diehier te lande met enige anderen de- eerste toepassingen op hunnaam hebben staan. De auteur ondervond 'hierbij de moeilijkheid, dater bij het ontwerpen van voorgespannen betonconstructies geen een-voudige ontwerpmethoden bestonden. Ais resultaat van deze praktijken de studie heeft hij een nieuwe methode ontwikkeld voor het ont-werpen van voorgespannen betonconstrucies, waarbij gebruik is ge-maakt van dimensioneringsco?ff?cienten, die in een 15-tal tabellenals aanhangsel in dit boek zijn verenigd. Hierdoor is het mogelijkgeworden, berekeningen van voorgespannen betonconstructies opeenvoudige en snelle wijze uit te voeren.Nadat in het boek een. geschiedkundig overzicht is gegeven en hetprincipe is behandeld, waarop voorgespannen beton berust, passerende verschillende thans bestaande systemen van voorspannen derevue.'Een belangrijk hoofdstuk vormt de bespreking van de materialenbeton en hoogwaardig staal. Bij de beschouwing van het eerste isvooral de nadruk gelegd op het feit, dat bij toepassing van mecha-nisch verdichten (met trilapparaten) de samenstelling van een beton-mengsel daaraan moet worden aangepast. Aangezien in ons landnog geen voorschriften bestaan voor het hoogwaardig staal, dat Invoorgespannen beton wordt toegepast, heeft de schrijver de inFrankrijk" geldende voorschriften vertaald en in zijn boek opgenomen,zodat in bestekken naar deze kan worden verwezen.De theoretische afleiding van de formules voor het ontwerpen zijngegeven voor balken met rechthoekige doorsnede en bovendienzowel- voor balken met symmetrische en asymmetrische l-vormigedoorsnede als voor T-profielen.De vraagstukken^ die zich voordoen bij het bepalen van het verloopvan de kabels en de vormgeving- van de balken in lengterichting,evenals de verankering van de draden zijn aan een beschouwingonderworpen. Voorbeelden van de berekening van rechthoekigebalken verduidelijken de toepassing van de afgeleide formules enhet gebruik van de dimensioneringsco?ff?cienten.Het in-een apart hoofdstuk behandelde voorbeeld van de berekeningvan de dakbalken voor een loods met een overspanning van 30 mis vooral van belang, omdat hieruit blijkt,- op welke wijze de vormen de afmetingen van deze baiken als functie van de max. en min.belasting moeten worden bepaald.Uit de korte beschrijving van enige uitgevoerde werken en die vanenkele fabrieken welke vooraf gereedgemaakte voorgespannen on-derdelen vervaardigen, krijgt men een beeld welke mogelijkhedenhet voorgespannen beton biedt.Zeker, men zou nog op vele vraagstukken op het gebied van hetvoorgespannen beton in dit boek een antwoord willen zien, doch talvan problemen zijn nog in ontwikkeling, zodat het door de auteurgoed is ingezien, deze nog niet te behandelen.Wel zou het zeer gewenst zijn, in de volgende druk een hoofdstukop te nemen over de uitvoering van-het voorgespannen beton, waarindan de opzichter het ABC kan vinden, waarop bij de uitvoering moetworden gelet! Nog meer dan bij gewoon beton speelt de opzichtereen belangrijke rol, omdat hij invloed kan uitoefenen op de duurzaam-heid van de constructie.Misschien kunnen de schrijver en zijn medewerkers zich ook eensberaden, of de begrippen ,,posttensioned" en ,,pretensioned" voor-gespannen beton niet door goede Nederlandse woorden kunnen wor-den vervangen (b.v. door: na-harding voorgespannen beton en voor-hardig voorgespannen beton)?De auteur heeft de hulp gehad van twee deskundige medewerkersIr. J. A. H. Hartmann en Ir. J. Meischke, welke laatste op uit-muntende wijze het tekenwerk heeft verzorgd.Voor wie dit boek nu bestemd is?In de eerste plaats voor de voorgespannen-betonconstructeurs, diebij gebruik van dit boek veel tijd kunnen uitsparen door de genoemdetabellen te gebruiken. Dan kunnen de studerenden voor civiel- ofbouwkundig ingenieur uit dit boek hun kennis verzamelen omtrentde nieuwe constructiemethode, die zeer terecht door F r e y s s i n e tin een van zijn geschriften is genoemd ,,Une revolution dans l'artde b?tir".En onze afgestudeerde bouw- en waterbouwkundige MTS'ers, kunnenzij het boek aanschaffen? Ik kan hen verzekeren, er komen geenintegraaltekens In voor. Er zullen natuurlijk wel enkele problemenaan de ,,zware" kant zijn, doch met enige moeite zullen ook dezewel kunnen worden genomen.Goede vaart met dit boek toegewenst! Ir. W. VAN DER SCHRIER510
Reacties