? het geheel in een plastic folie verpakkenteneinde uitdroging tegen te gaan (er isgeen curing compound gebruikt in ver-band met een eventuele latere coating/impregnering);? aanbrengen van nieuwe leuningen en ba-lustrades;? de steiger- en stempelconstructies verwij-deren.Het spuitbeton bevatte circa 560 kg/m3portlandcement, zand plus grind met eenmaximale korreldiameter van 4 mm en mi-crosilica. De water-cementfactor was circa0,4. De vereiste betonsterkte na 28 dagenwas minimaal B 45.Het beton werd tijdens de werkzaamhedengetransporteerd over een afstand van maxi-maal 75 m. Hiervoor werd een 7 m3com-pressor gebruikt, werkend op een 380 Voltsaggregaat.KarakterDoor de toren te versterken met nieuwe wa-pening (fig. 4) en spuitbeton heeft zij ietsvan haar spectaculaire slanke karaktermoeten prijsgeven, terwijl ook de oorspron-kelijke textuur van het oppervlak verloren isgegaan. Hetisderhalve de vraag ofreparatieen restauratie hier hand in hand zijn gegaan.Daar staat echter tegenover dat de torenhaar oorspronkelijke functie weer kan ver-vuilen met behoud van de oorspronkelijkemanier van belastingafdracht en het openkarakter. Ondanks de grotere stijfheid vande toren ligt de eigenfrequentie toch nog ineen gebied waarin de versnellingen terplaatse van het topbordes wel degelijk voel-baar zijn. Met een eindige-elementenpro-gramma is de krachtsverdelingin de torenvoor, tijdens en na de restauratie geanaly-seerd (fig. 5). De berekende eigenfrequen-tie bedraagt circa 0,8 Hz bij een totaal ge-wicht na restauratie van circa 67 ton, waar-van 14 ton in het topbordes.Intussen is de toren alweer driejaartot volletevredenheid van hetpubliek in gebruik.Projectgegevensopdrachtgever: Stichting Belv?d?re Oran-jewoudconstructie en projectbegeleiding: Inge-nieursbureau Oranjewoud BVaannemer: VanWijnen BV, Gorredijkbetonreparatiewerkzaamheden:Kreeftlm-pregneerbedrijfBV, Hoogeveen ? Toekomst voor de Belv?d?re veiliggesteld'Zonnige periodes methier en daar een bui'De levensverwachting voor uw betonconstructieRationeel onderhoud rukt op; dat was eertijds beperkt tot uw - al dannietgesaneerde -gebit, maar L.C.C. (Life CycleCosting voor de inge-wijden) noopt ons tot uitspraken over de verwachte resterende le-vensduur van onze betonconstructies. Het venijn zit in het woordje'verwachte'. Verwachte? Door wie verwachte? Niet door ons, maardoor de door ons in de arm genomen, duurbetaalde expert. 'Duurbe-taalde' is een overbodige toevoeging. Een expert is namelijk iemanddie evenveel weet als ieder ander die een tijdje heeft meegelopen ineen bepaald vakgebied. Hij onderscheidtzich, doorzich voor het wei"nige dat hij weet - er is ook niet meer bekend - duurder te laten beta-len dan die anderen. Wanneer zijn rapport komt, bestaat dat uit eengedetailleerde beschrijving van het verleden van de constructie; dewater-cementfactor; de cementsoort, het aantal regenbuien in de af-gelopen dertigjaar ... enz. Deze terugblik wordt gevolgd door een ge-detailleerde beschrijving van de huidige toestand; het aantal scheu-ren, de standaardafwijking van de gemiddelde dekking, de porosi-teit. Bij elkaar zijn dit al dik 25 pagina's exclusief de bijlagen met deresultaten van het laboratoriumonderzoek.Nu weten wij nog niets, behalve dat wij met een echte expert te ma-ken hebben. Het gaat ons echter om de prognose: hoe lang za/deconstructie het nog uithouden? Wat gaat er gebeuren? Dat vindenwe in het dunste gedeelte van het rapport. Misschien vijf pagina's.Ook de uitspraken zijn 'dun': 'Alsalles meezit is de resterende levens-duur nog dertigjaar'; 'Dit kan ook vijftien jaar worden, maar daar isnaderonderzoek voor nodig'; 'Misschien helpt een coating, maar diekan ook een averechtse uitwerking hebben'. Het beste is om de ex-pert over vijfjaar nogmaals te raadplegen.CEMENT1996/6Deze gang van zaken hoeft niemand te verbazen, die de weersver-wachtingen op TVoplettend volgt. Die bestaan ook voor veertig pro-cent uit een terugblik op de afgelopen weken en dagen. Met kaartenen satellietfoto's van schuivende regenfronten en diepgravendeana-lyses van weersystemen. Daar wordt aan toegevoegd de mededelingdat zo'n interessante toestand voor het laatst in november 1934 op-trad. Daama volgen de satellietbeelden van de huidige toestand: zonop Terschelling (bijna altijd), wat hagel in Drenthe, een onweersbuiboven Maastricht en zo door. Ons is het te doen om de verwachtingvoor morgen. Die beslaat ongeveer tien procent van het programmaen is met veel 'misschien' en 'mits' doorspekt. Zo weten we dat wevoor onze kijk- en luist?rbijdrage een echte expertzagen optreden.De toekomst voorspellen blijft moeilijk, al is die vrucht van verledenen heden.Wat te doen? Hetzelfde als met het weer: immers, we kijken s mor-gens naar de lucht en concluderen: 'hetzelfde weer als gisteren'. Datis bijna altijd goed!! Vertaald naar de duurzaamheid van een beton-constructie kunnen wede expert laten praten en concluderen dat deconstructie zeker nog eens dertigjaar - dan gaan we met pensioen -mee zal gaan. Voorde goede orde laten we een paarplekken bijwer-ken en wanneer ons budget overloopt geven we het hele boeltje eenschilderbeurt. Direct nodig is het niet, maar dan ziet de zaak er ten-minste weer fris uit. Dus het soort van overweging, waar beauty-farms het van moeten hebben. Voorlopig zijn we uit de zorgen.de Sitter?53