ir.H.P.M.KoenenC.V. Raadgevend Ingenieursbureauir.E.J.A.Corsmit c.i., 's-GravenhageWerk in massa-betonU.D.C. 693.54:69.022:69.025.21-2Doorsneden van de dakplaat van 2,50 mdikte; na de onderste (constructieve) laagvolgen de 50 cm dikke stortlagen.Enkele ruimten van de laboratoriumuitbreidingvoor het Radiobiologisch Instituut T.N.O. teRijswijk moesten worden omsloten doorbetrekkelijk zware betonnen wanden en dek(fig-1-2).De vraag rees of er geen ontoelaatbarekrimpscheuren zouden ontstaan tijdens deverharding van het beton, ten gevolge van tegrote inwendige temperatuurverschillen.Omdat met eenvoudige maatregelen goederesultaten werden bereikt, lijkt het ons nuttighieraan bekendheid te geven.Per m3betonmortel werd 300 kg hoogoven-cement klasse A gebruikt. De water-cement-factor bedroeg 0,51, inclusief het vocht in hetzand en grind.De betonspecie werd in lagen gestort. De duurvan het storten bedroeg 16 uur. Om tevoorkomen dat de voorgaande lagen reedsgebonden zouden zijn voordat de volgendegestort werden, is een vertragingsmiddel(Vertrager TM) toegevoegd. De verwerkbaar-heid van de mortel werd verhoogd door middelvan een plastificeerder (Plastificeerder TM),omdat de aannemer, de N.V. IBC te Best,betonpompen wenste te gebruiken. Dedosering van deze toevoegingen werd tijdenshet storten verzorgd door de leverancier,Tillman N.V., Mechgelen (Gld.).In de figuren 1 en 2 zijn de stortlagen ter diktevan 50 cm van het dak aangegeven. Deonderste laag is een constructieve laag, uit-gevoerd in normaal beton zonder specialetoevoegingen. Deze had inmiddels de vereistesterkte bereikt.Cement XXI (1969) nr. 10446Hieronder volgt een overzicht van de percen-tages vertragingsmiddel en de kubussterktenvan de genummerde lagen.De hoeveelheid plastificeerder was voor allelagen 0,1 gewichtsprocent van de hoeveelheidcement.laagnr . en vertragings- vertragings- kubussterkte kubussterktehoeveelheid beton middel duur na 7 dagen na 29 dagenlaag 5laag 4laag 3laag 2laag 1kubus70 m370 m370 m358 m312 m31 m30,10%0,15%0,20%0,30%0,30%2 uur 4uur 6uur 8uur 8uur204 kgf/cm2221 kgf/cm2247 kgf/cm2231 kgf/cm2217 kgf/cm2231 kgf/cm2317 kgf/cm2334 kgf/cm2345 kgf/cm2315 kgf/cm2324 kgf/cm2328 kgf/cm23Thermokoppels geplaatst in het dakDoor het IBBC-TNO te Rijswijk werden tem-peratuurmetingen verricht, waarvoor ondermeer in de punten A1 t/m 5 en B1 t/m 5 ther-mokoppels werden geplaatst. Ter vergelijkingvan het temperatuursverloop in de punten C1en C2 aan de rand van de 2,00 m dikke laag{fig. 3) werd halverwege de stort-duur eenbetonnen kubus met ribben van 1,00 mgemaakt, waarin de thermokoppels 1 en 2waren aangebracht (fig. 4). Bij de sa-menstelling van deze kubus was geen vertra-gingsmiddel toegevoegd. Overigens was desamenstelling hetzelfde als die van de lagen 1t/m 5. Aan het desbetreffende rapport van hetIBBC-TNO is de grafiek (fig. 5) van hettemperatuursverloop ontleend. De tempera-turen in de punten A1 t/m 5 vertoonden prak-tisch geen verschil met die van de overeen-komstige punten BI t/m 5.Nu het betreffende onderdeel van het werkreeds enige tijd gereed is, kon worden vast-gesteld, dat er geen scheuren zijn opgetreden.4Thermokoppels geplaatst in de proefkubus5Grafische voorstelling van het tempera-tuursverloop bij de gegeven meetplaatsen infig. 7 en 2, en de proefkubusvervolg van blz. 457(Mededelingen Betonvereniging)Amsterdam dinsdag 28 oktober 1969, 5eTechnische School,Meeuwenlaan 132(docent: C.Souwerbren)Amsterdam donderdag 30 oktober 1969,5e Technische School,Meeuwenlaan 132(docent: ir.J.R.van der Laan)Arnhem woensdag 29 oktober 1969,Cultureel Centrum deCoehoorn,Coehoornstraat 11(diverse docenten) Eindhovenwoensdag 29 oktober 1969,Gebouw 'De Ark',Strijpsestraat 133(docent: ir.A.P.van Vugt)Geleen maandag 27 oktober 1969,Groen van Prinstererschool,Dr. Nolenslaan 5(docent: P.M.Debie)Leeuwarden dinsdag 28 oktober 1969.Nadere gegevens wordentijdig aan inschrijvers bekendgemaakt(docent: G.Schuring)Rotterdam dinsdag 28 oktober 1969,Bouwcentrum, IngangKruisplein (docent:P.B.C.D.Tol, ing.)Terneuzen donderdag 30 oktober 1969,Cantine N.V. De Hoop,Kerkhoflaan 41 (docent:C.C.Bakker)Utrecht donderdag 30 oktober 1969,Jaarbeursrestaurant,Vredenburg 41 (docent:D.W.E.Smit)Zwolle dinsdag 28 oktober 1969,Hotel van Gijtenbeek,Stationsplein 13 (docent:J.J.van der Plas)Cement XXI (1969) nr. 10 447