? ? onderzoek ? duurzaamheiddr.R.B.Polder, dr.ir.B.Th.J.Stoop, ir.H.Borsje,TNO Bouw, R?swijk, afdeling BouwtechnologieEnkele jaren geleden werd bij aanpassingswerkzaamheden in een flatgebouw in Gronin-gen wapeningscorrosie ontdekt in de betonnen prefab vloerplaten in de woningen. Ditriep de vraag op, waardoor deze corrosie tot stand was gekomen. In het algemeen wordtnamelijkgedacht dat het (binnen)milieu in woningen in Nederland zo droog is, dat daaringeen merkbare wapeningscorrosie optreedt. In hetbetreffende flatgebouw was in hetbe-ton ingemengd chloride aanwezig, evenals mogelijk in een aantal andere flatgebouwenvan hetzelfdetype. Zowel voor de eigenaren hiervan als voor beheerders in het algemeen,is het van groot belang na te gaan of daadwerkelijk schade kan optreden en zo ja, of diedan een incidenteel danwel een meer algemeen karakter heeft. Voor een groep woning-corporaties in Groningen en voor een betonreparatiebedrijf (zie kader) is hiernaar doorTNO Bouw een collectief onderzoek uitgevoerd.WAPENINGSCORROSIE INBINNENMILIEUINWONINGEN48Het doel van het onderzoek was een beeldtekr?gen van de kans op corrosie van wape"ning en eventuele daardoor veroorzaakteschade aan beton met ingemengd chloridein binnenmilieu, in relatie tot de heersendevochtomstandigheden.De opzet van het onderzoek was het metenvan de corrosiesnelheid van de wapening,waarb? door natuurl?ke en kunstmatige oor-zaken de vochtbelasting werd gevarieerd.Tevens werd de aanwezigheid van corrosie-bevorderende factoren bepaald.Het onderzoek werd geconcentreerd op flat-gebouwen van het type 'Parelstraat': achtstuks, gebouwd aan het einde van de jarenzestig. Hierin z?n de vloeren opgebouwd uitprefab betonplaten met hoogovencement,circa 50 mm dik, met daarop een in het werkgestorte druklaag met portlandcement, cir-ca 150 mm dik. In het prefab beton is in som-mige flatgebouwen chloride ingemengd. Inenkele flatgebouwen is in de bergingen (be-gane grond) in de vloerelementen zoveelschade door corrosie opgetreden, dat ka"thodische bescherming nodig Was.METINGENMetingen in de uitgangstoestandMetingen in de uitgangstoestand werdenuitgevoerd in woningen in de flatgebouwendie gedurende maximaal enkele weken leegstonden in verband met verhuizing van debewoners. Het onderzoek werd uitgevoerddoor op verschillende plaatsen in de pla-fonds van de woningen (de onderkanten vande prefab vloerplaten) systematisch te me-ten:? de dekking op de wapening (dekkingsme-ter);? de carbonatatiediepte van het beton (fe-nolftale?ne);? de elektrische weerstand van het beton;? de corrosiesnelheid van de wapening in deuitgangstoestand;en monsters te nemen voor de bepaling vanhet chloridegehalte van het beton (stofmon-sters van ?tot30mmdiepte en boorkernenvoor profielen in plakken van 10 mm).Deze metingen werden in woonkamers,slaapkamers, keukens en doucheruimtesuitgevoerd. Hierb? werd per ruimte op tweeplaatsen eerstde op de plafonds aanwezigecirca 2 mm dikke stuclaag verw?derd (permeetplaats circa 0,5 x 0,5 m2 ). In totaal Z?nop 64 plaatsen metingen uitgevoerd.De elektrische weerstand werd niet-destruc-tief gemeten met behulp van vier elektrodenop het betonoppervlak, met een tussen~afstand van 50 mm [1].De corrosiesnelheid werd gemeten met eenCEMENT1997/1geautomatiseerd apparaat, waarvan hetprincipe berust op het meten van de polari-satieweerstand van een nauwkeurigafgeba-kend gedeelte van de wapen?ng (zie GECORin afzonderl?k kader).De chloridegehalten werden (na eventueelbreken en malen van het rnonster) bepaalddoor oplossen in kokend salpeterzuur envervolgens titreren volgens de methode vanVolhard. B? de berekening van het chloride-gehalte op de cementmassa werd rekeninggehouden met de aanwezigheid van 20%(m/m) hydraatwater in het in zuuroplosbaregedeelte [2].T?dens de metingen in deze fase was het b?-zonder warm en droog, met ternperaturenruim boven 20?C (26-28 ?C). De resultatenkunnen als volgt kort worden weergegeven.Er is slechts op drie van de 64 meetplaatsenschade in het betonoppervlak aanwezig, na-mel?k scheurvorming door corrosie van wa-pening. De betondekking op de buitenstewapening varieertvoor alle woningen tussen10 en 15 mmo De carbonatatiedieptein hetbeton van de woningen 1 t.m. 6 is groter dan20 mmo De carbonatatiediepte in het betonvan de woningen 7 en 8 is op enkele meet-plaatsen na kleiner dan 10mm. De corrosie"snelheid is alleen gemeten in de woningen 1t.m.5. In de woningen 6 t.m. 8 was het betonals gevolg van de hoge ternperaturen testerk uitgedroogd om de meting te kunnenuitvoeren.CD GECOR 6, meetapparaat voor corrosiesnelheid van staal in betonILLPotentiostaatRE TE WE Voltage-? ? .,,- regelaarIL~c::====,,{"TE = Tegen-elektrodeWE = Werk-elektrodeRE '= Referentie-elektrodeLJI I I I 1\1 1 1 \ \ \1 I 1 \ \ \1 1 \. \ \ \1 1 1 \ \ \1 I \ \ \ ',,-\ \ \I I I II I I II I I II I I II I I II I I II j i JI I , I I I I I I II I I I I I I I I II I I I I I I I I II I I , I I I I I I" I I I I 1 I I,," / I I I I: I I I :_ " ( I , 1 , t . , 1 1 I.--- ,...JrV '""''-----lr
Reacties