IUTILITEITSBOUW IALGEMEENONTWERP IVERKEERSTORENSCHIPHOLir.S.Weersma. Visser & Smit BouwDe verkeersleiders op de Luchthaven Schiphol moeten vanuit hun toren te allentijde de vliegtuigen kunnen zien over alle aanwezige bebouwing heen. De huidigeuitbreiding van de luchthaven maakte dat vanuit de bestaande verkeerstorenonmogelijk, vandaar dat een bijna tweemaal zo hoge toren is gebouwd met eenhoogte van 100 m.Het zenuwcentrum van de toren ligt in de koepel op 85 meter hoogte waar deverkeersleiders werken. Bovenop de koepel bevindt zich de radarbol waarin degrondradar is geplaatst. De gondel, het gedeelte onder de koepel, omvat vierverdiepingen waarin ruimten voor technische installaties en kantoren voor deverkeersleiders.Met de bouw is begonnen op9januari 1989 ende offici?le ingebruikneming isgepland in april 1991.foto's: NV Luchthaven SchipholDeonderbouwbestaatuit twee bouwla-gen, waarvan de begane grond is inge-deeld met ruimten voor nutsvoorzie-ningen,noodstroom, no-break, bluswa-ter en warmtewisselaars. De eerste ver-dieping heeft een driehoekige vorm enbestaat uit technische ruimten voorkoelmachines, luchtbehandeling encomputers. De buitenzijde is met ge?so-leerde antracietkleurige steenachtige I----------~-__--~elementen bekleed.Omschrijving van het ontwerpDe fundering bestaat uit 85 in de grondgevormde palen (diameter 0,55 m, lang16 m) met daarop een voetplaat met eendiametervan 26 m. Dezevoetplaat heeftaan de rand een dikte van 1,5 m verlo-pend naar2,5 tn onderde schacht.Totaalwerd in de fundering 1060 m3beton en130 ton wapening verwerkt (f?to 1).De kelderverdieping is traditioneel be-kist en heeft een overwegend rondevorm.GebruikseisenDe toren is tevens kantoorgebouw. Nietalleen de luchtverkeersleiders zullen ergebruik van maken, maar ook diverseandere afdelingen van de Rijkslucht-vaartdienst (RLD) zullen in de torenworden gehuisvest. Elke groep steldezijn eigen wensen op ten aanzien van detoekomstige werkplek.bij elkaar passen. Vanzelfsprekend be-paalden deze eisen de detaillering in deafbouwen de indeling van de schachtenen gondelvloeren.Architectonische eisenAlle bebouwing op de luchthaven moetGeluidseisenGeluidsisolatie zowel in de toren zelfalsvan buitenaf moest aan bepaalde eisenvoldoen.Dezeeisenhebbenveelinvloedgehad op de detaillering van koepel engondel.ZichteisenDeze bepaalden de hoogte van de torenen de hoeveelheid glas die in de koepelen de gondel verwerkt moest worden.De gestelde eisen waren een ooghoogtevan 87,70 m en een minimale zichthoekvan 30?.StijfheidseisenDeze hadden alles te maken met hetfunctionerenvande radar. De radar ori-?nteert zich ten opzichte van de vastehorizon en om nauwkeurig te blijvenmag hetvlakvan de radar maximaal 0,1?verdraaien. Deze eis bepaalde de door-snede van de toren, het palenplan, defundering en de dikte van de wanden.In 1988 zijn in opdracht van de NVLuchthaven Schiphol (NVLS) deNACO (Netherlands Airport Con-sultants) als architectenBureauDe We-ger als constructeur begonnen met hetontwerpvooreennieuweverkeerstoren.Het programma van eisen en wensenwerd opgesteld als onderleggervoor hetontwerp. Uit dit programma werden devolgende eisen gedestilleerd, die voor deconstructie belangrijk waren.48 Cement 1991 nr. 2Storten van de funderingsplaatLangsdoorsnede over de torenDe schacht heeft een hoogte van 80 m(fig. 2). De doorsnede van de schacht(fig. Ja) laat alle tussenwanden zien. Defiguren 3b en 3c tonen doorsneden overde eersteverdieping en de grootste vloerin de koepel. De schacht is met een glij-bekisting gestort waarbij alle tussen-wanden zijn meegegleden, terwijl 90%van de sparingeninhet proces zijn mee-genomen. De schachtwand verandertdriemaal van dikte: na de onderbouwvan 450 mm naar 300 mm, op 63 m+van 300 naar 450 mm en boven 73 m+van 450 naar 600 mm.De schachtwand aan de buitenzijde isgeverfd. Over de gehele hoogte is zowelaan de oost- als aan de westkant eenlichtstrook aanwezig.In de bovenbouw worden onderschei-den de ronde gondel en de achthoekigekoepel (foto 4). De gondel bestaat uitvierbouwlagen die buiten de schacht uit-kragen. De grootste vloer heeft een dia-meter van 26 m. De onderste bouwlaagis een technische laag die volledig is in-gericht met luchtbehandelingsappara-tuur. Deze laag is aan de buitenzijde be-kleed met een gecoate beplating. Ver-volgenszijn er tweelagendie aande bui-tenzijde zijn voorzien van glas en wor-----------------~_____iden gebruiktals kantoor enreserve-ver-keersleidersruimte. De bovenste laag,Cement 1991 nr. 2e6~IO'8'Sl10'U110'73010'566)0027S10'eveneens een technische laag, is inhoofdzaak uitgerust met computerap-paratuur en aan de buitenzijde bekleedmet gecoate platen.De koepel, de diamant van het werk,heeft een 'voetstuk' dat is ingericht alsliftmachinekamer. Daarboven is dewerkruimte van de luchtverkeerslei-ders. Het dak van de koepel, de schedel,is een ruimte die als isolatievoorde koe-pel dient.Op de koepel staatdewitte bol, de rado-me, een beschermende constructie voorde radar.Laatste onderdeel van het werk is deloopbrug, 93,5 m lang en 12 m boven deweg gelegen.Dezeverbindtdeverkeers-toren met het gebouw van de Rijks-luchtvaartdienst. Twee portalen onder-steunene mede de brug.Organisatie en OnderstenningNACO enDe Wegerwerken samen on-der de naam Bouw StationsgebouwSchiphol(BSS) envoeren de bouwdirec-tie. De directie over de installateurswerd gevoerd door Deerns (fig. 5).Als hoofdaannemerheeftVisserenSmitBouw het contract getekend met deNVLS. Het lag in de bedoeling dat deopdracht zou worden overgenomendoor de Kombinatie LuchthavenSchip-4923.1S.n~,1Pr~t~."l/p(ll.lH!t.i$o/pol.bet...32.3110-