Verkeerd en goed in de betonbouw (IV)door Kol. b.d. P. W. ScharrooWij leren veel van onze successen,maar meer van ons falen.Henry FordZORGELOOSHEID BIJ GEBRUIK VAN ONVERPAKT CEMENTV e r k e e r dEen vloer van een betonwerk -- ge-lukkig niet in Nederland! -- wasbij het ontkisten niet voldoende ver-hard en stortte in. Bij het onderzoeknaar de oorzaak van dit ongevalwerd vastgesteld:dat de mengverhouding van de be-tonspecie goed was,dat bij de vervaardiging alle terzake nodige voorschriften warenin acht genomen endat zeker niet te vroeg tot ontkis-ting was overgegaan. Echterbleek, dat in de cementsilo op hetwerk niet alleen portlandcement,doch in hoofdzaak ook.... Tho-masslakkenmeel was gestort.GoedEen dergelijke ernstige zorgeloos-heid bij het verwerken van onver-pakt cement zal gelukkig wel nietveel voorkomen. Toch mag dit voor-beeld een aanwijzing zijn om nogeens met nadruk de aandacht tevestigen op het navolgende:1. Zowel voor de leverende fabriekals voor de cementhandelaar envoor de verbruiker, is het van hetgrootste belang, dat:a. de hoedanigheid van onver-pakt cement tijdens het ver-voer en bij de opslag op hetwerk niet achteruit gaat; enb. de identiteit van het onverpak-te cement afdoende wordt ge-waarborgd.2. Indien cement onverpakt wordtgeleverd, moeten de ruimten,waarin het cement wordt ver-voerd, door de fabriek van her-komst worden verzegeld, terwijlop deze transportmiddelen moe-ten worden vermeld: de soort vanhet cement, de kwaliteit, hetnetto gewicht, de naam van defabriek van herkomst en deplaats, waar deze laatste is ge-legen.Indien om redenen van practischeaard verzegeling van de trans-portmiddelen niet mogelijk is,moeten gelijkwaardige anderewaarborgen worden verlangd.3. Bij het verwerken van onverpaktcement is nauwgezette keuringvan het cement een vereiste.FOUTIEF VERWERKEN VAN WIT CEMENTV e r k e e r dEen betonplaat, afgedekt met eendunne laag mortel van wit cement,vertoonde verschillende gebreken,zoals netscheuren en enkele gro-tere scheuren, terwijl op sommigeplaatsen de deklaag los zat.Bij het onderzoek naar de oorzakenvan deze gebreken bleek, dat bijhet aanbrengen van de witte dek-laag op deze plaat verschillendefouten waren gemaakt:als toeslag was een zachte kalksteengebruikt, welke veel te veel fijnkalkmeel bevatte,in de mortel was een te groot wa-tergehalte toegepast enaan de nabehandeling was onvol-doende zorg besteed.GoedDeze fouten zijn geen uitzondering;zij kunnen worden waargenomen zo-wel bij het verwerken van wit ce-ment in betoneonstructies en in be-tonartikelen als bij de vervaardigingvan kunstgraniet. Het is dan ookniet overbodig te wijzen op de vol-gende punten:1. Vooral ook in verband met hettoe te passen watergehalte is bijhet verwerken van mortels vanwit cement de keuze van det o e s l a g m a t e r i a l e n vanoverwegende betekenis.Te veel fijn zand, steenmeel enporeuze toeslagmaterialen alsbijv. zachte kalksteen, eisen zeerveel water en cement, verhogendaardoor het krimpgevaar en dekans op het optreden van scheu-ren en verminderen de sterktevan de mortel of van het beton.Kalksteenzand bevat dikwijls tot30% fijn steenmeel.Zachte kalkgesteenten mogenniet meer dan 5% aan fijne deel-tjes met een korrelgrootte kleinerdan 0,5 mm bevatten en harderegesteenten niet meer dan 5% aanfijne deeltjes met een korrel-grootte kleiner dan 0,2 mm.Bij voorkeur te gebruiken zandof harde gesteenten met een goedgemengde korrelgroottenverhou-ding van 0,5 tot 7 mm. Een goedesamenstelling is:0 tot 0,5 mm .......................... 5%0,5 tot 1 mm ........................... 25%1 tot 3 mm............................35%3 tot 7 mm............................ 35%2. Een goede en niet vette meng-v e r h o u d i n g in maatdelen witcement en toeslag is 1 : 3,5 tot 4of in gewichtsdelen 1 : 4 tot 5(foto 1). Watercementfactor tenhoogste 0,35 bij toeslag van zachtegesteenten en 0,25 tot 0,3 bij toe-slag van harde gesteenten enzand 1).3. Zorvuldige n a b e h a n d e l i n gdoor mortels en betonspecie vanwit cement tijdens de verhardinggedurende 12 tot 14 dagen goedvochtig te houden en hen daarnagedurende ongeveer 4 wekenlangzaam te laten drogen, goedbeschermd tegen zon, wind entocht.4. Met het oog op het verschillendbindings- en verhardingsprocesvan beide cementen wit cementn o o i t d o o r e e nm e g enmet n o r m a a l p o r t l a n d -c e m e n t .5. Een eventuele w a p e n i n g nietlaten bestaan uit enkele dikkestaven, doch uit meerdere dunnestaven of uit draadgaas ?waardooroptredende krimp spanningenkunnen worden verdeeld en op-genomen.1) Foto's 1--4 zijn van Dyckerhoff --Portland-Zementwerke A.G. te Wiesba-den -Am?netourg.6. Bij het aanbrengen van eenb e p l e i s t e r i n g of eend u n n e d e k l a a g van wit ce-ment op een onderlaag van betonvan portlandcement, zand engrind, het volgende in acht ne-men:a. Oud beton bij voorkeur nietbepleisteren met een mortelvan wit cement.b. Bevorderen, dat in het onder-beton en in de deklaag een zo-veel mogelijk gelijke mengv?r-houding wordt toegepast ende betonspecie van het onder-beton met minder water aan-maken dan de deklaag.c. De dikte van de deklaag bijvoorkeur niet kleiner nemendan 2 cm.d. Teneinde scheuren in de dek-laag te voorkomen, betonarti-kelen, betonplaten, e.d., waar-bij dit mogelijk is, vervaardi-gen met de deklaag naar bene-foto I. goede mortelsamenstelling met water-cement factor 0,3 bij harde en 0,35 bijzachte toeslag132 Cement 5 (1953) Nr 9-10foto 2. De in de bekisting gestorte witte dek-laag wordt verdicht.foto 3. De verdichte witte deklaag wordtenigszins ruw gemaakt.foto 4. De op de witte deklaag gestorte beton-specie van de onderlaag wordt verdicht.den. De witte betonspecie vande deklaag aardvochtig in debekisting brengen en verdich-ten (foto 2); het oppervlakenigszins ruw maken (foto 3)en hierop de iets drogere be-tonspecie- van de onderlaagstorten en verdichten (foto 4).Wanneer eerst de betonspecievan het onderbeten wordt ge-stort en hierop de deklaag vanwit cement wordt uitgestreken,dan worden cementlijm enme?lachtige bestanddelen doorhet uitstrijken naar boven gedrukt en wordt hierdoor aanhet oppervlak een laag meteen vette samenstelling ge-vormd, waarin het optredenvan netscheuren niet is uit-gesloten .FOUTIEVE KOLOMWAPENINGV e r k e e r dEen merkwaardig voorbeeld vaneen foutieve wapening van een be-tonkolom kon worden waargenomenbij het instorten van een trappen-huis (niet in ons land).Zoals tek. 5a laat zien, was in dezekolom de vertikale wapening, welkebestond uit te dunne staven, niet opde juiste plaatsen aangebracht.Voorts waren deze staven niet om-sloten door * horizontale beugels,doch door enkele ringen van dunrondstaal, welke gedurende het stor-ten van de betonspecie los over devertikale wapening waren gescho-ven. Op vele plaatsen hadden dezeringen zelfs geen enkele aanrakingmet de vertikale staven. Er was danook allerminst een behoorlijke be-veiliging tegen uitknikken van dezestaven.Bovendien was het beton van dezekolom van slechte hoedanigheid enblijkens aanwezige grindnesten, nietbehoorlijk verdicht.GoedRekening moet worden gehoudenmet de bepalingen in de artikelen13 en 22 der G.B.V. 1950 (tek. 5b):1. De middellijn van de staven vande hoofdwapening mag niet klei-ner zijn dan 1,2 cm en niet groterdan 5 cm.2. De afstanden tussen de kolomsta- ek. 5. kolomdoorsneden :a,waargenomen wapeningb.wapening en dekking volgens deG.B.V. i ?50ven onderling mogen niet groterzijn dan 30 cm en niet kleinerdan 3 cm of dan de dikte van destaaf.3. De kolomstaven moeten wordenomsloten door beugels, welke eenbehoorlijke beveiliging geven te-gen uitknikken.4. De beugels, welke een middellijnvan 0,8 cm of meer moeten heb-ben, moeten aan beide eindenworden voorzien van ronde ofschuine haken, welke de hoofd-staaf nauw omsluiten en die eenrecht gedeelte hebben van tenminste 5 cm lengte.5. De onderlinge afstanden tussende beugels mogen niet groter zijndan de kleinste kolomdikte, nietgroter dan 12 maal de dikte vande dunste staaf van de hoofdwa-pening en niet groter dan 35 cmzijn.Wanneer gevaar bestaat voorblootstelling aan zeer hoge tem--peraturen bij brand, is het ge-wenst de afstand van de beugelshart op hart te beperken tot15 cm.6. De betondekking van de beugelsmoet ten minste 3 cm bedragen,bij kolommen, blootgesteld aanweer en wind ten minste 3,5 cmen bij gevaar voor blootstellingaan zeer hoge temperaturen bijbrand ten minste 4,5 cm.OctrooinieuwsNo. 156 037 Ned. dd. 15-9-1950Aanvulling bij octrooiaanvrage 151 562, inmiddels octrooi 70 252.Verbetering van een L-vormig draagstuk voor plaatsing in eenopening van een raatvormig bouwelement van beton, waarvan deopeningen aan tenminste ??n zijde door tegels of platen zijn af-gesloten.N.V..SCHOKBETON, te KampenNo. 145 825 Ned. dd. 6-4-1949Voorrang 6-4-1948 FrankrijkWerkwijze voor het vervaardigen van een betonnen voorwerp,dat voorgespannen wordt door wapeningen in de vorm van lang-werpige lussen, alsmede voorwerp volgens deze werkwijze ver-vaardigd.S.A. Soc. Technique pour l'Utilisation de la Pr?contrainte(S.T.U.P.) (Proc?d?s Freyssinet), te ParijsNo. 145 858 Ned. dd. 8-4-1949Inrichting voor het maken van stenen uit schuimbaton of derge-lijke luchtige plastische massa.WILLEM PRONK, te VeendamNo. 152 539 Ned. dd. 25-3-1950Betonmenginrichting met een van twee armen voorzien hef-mechanisme voor het laden.COMPAGNIE PARISIENNE D'OUTILLAGE AIR COMPRIM?,te Parijs en AIM? COLLY, te Modane, FrankrijkNo. 148 570 Ned. dd. 8-9-1949Werkwijze voor het vormen van een betonnen voorwerp.N.V. BETONFABRIEK DE METEOOR, te D? SteegCement 5 (1953) Nr 9-10 133