C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 858De eerste generatie betrof eencasco met lasverbindingen inclu-sief kozijnen zonder glas. Dezestandaard-lasverbindingen warenook in de hoogbouw toepasbaar.In de wanden zat voornamelijktraditionele wapening. De derdegeneratie heeft minder verbindin-gen dan de vorige twee generatiesenwordtwind-enwaterdichtafge-leverd. De lasverbindingen zijnvereenvoudigd en eenduidiger ge-worden. De wanden zijn voorge-spannen en specifiek voor laag-bouw. In de praktijk geeft hetminder afwerking. Het casco inEindhoven is wind- en waterdichtin vijf dagen gerealiseerd (foto 1).V o o r u i t z i e n /v o o r u i t w e r k e nDoorlooptijdDefabriekinLelystadissindskortuitgebreid met een nieuwe pro-ductielijn, die meer flexibiliteit inseriegrootte en een hoogwaardi-ger product garandeert. Vooropstaat dat de productie effici?nterverloopt en dat het `9-4-9' ruw-bouwcasco op de bouwplaats snelen eenvoudig in elkaar gezet kanworden.FlexibiliteitRecent is ook baan 2 in de fabriekin Lelystad gemoderniseerd. Indeze productielijn wordt de malopgebouwd met magneetlijstenen via laserprojectie worden dewensen van de klant op de mal-tafel geprojecteerd. Wijzigingenzijn nu tot op het laatste momentmogelijk.Binnenkortkunnenookelementtekeningen tot kort voorproductie nog worden gewijzigd.Elke maltafel produceert als hetware een uniek element, waar-door de seriegrootte 1 wordt.Maatfouten komen dan bijna nietmeer voor. De flexibiliteit van hetproduct zelf is een ander verhaal.In studie is de vraag of drager eninbouw nu wel of niet moetenworden gescheiden. Oplossingenworden gezocht voor zowel:? scheiding drager-inbouw,zowel voor vloer als voor wanden gevel, door standaard-sparingen aan te brengen;? niet-scheiding drager-inbouwvoor vloer en wand, doormultifunctionele systemen toete passen.VerwerkingHet laagbouwcasco ontleent zijnconstructieve stabiliteit ondermeer aan de gelaste verbindin-gen.Doordeontwikkelingvanhet9-4-9 systeem is het mogelijk ge-worden de constructieve lasver-binding te vervangen door min-der en eenvoudiger lasverbin-dingen, aangevuld met een aan-gepast voegdetail.In de meeste gevallen zijn de ver-bindingen aan de binnenzijdeniet zichtbaar geplaatst. Afwer-king achteraf is dus niet nodig.Bekeken wordt in hoeverre eenflexibele ploegbezetting in com-binatie met flexibele kraaninzetkan leiden tot bijvoorbeeld eeneffici?ntere montagevorm. Hetop een andere wijze aanbrengenvan de onderstopmortel heefthierbij de speciale aandacht. Ooklopen er onderzoeken naar hetmonteren van de dragende wand-elementen zonder onderstop-mortel.Toegevoegde waardeIntegratie van de verschillendetoeleveranciers in ontwerp-, uit-werkings- en productiefase is eenDerde generatie HeembetoncascoVan schets tot wind- enwaterdichting. J.W. Ro?l, HeembetonHet Heembetoncasco is de afgelopen jaren diverse keren in Cement aan deorde geweest. Niet zonder reden, want de ontwikkelingen hebben nooit stil-gestaan bij, wat bepaalde tijd zelfs 's lands enige prefab-betoncascobouwerwas. Sinds kort is een derdegeneratiecasco op de markt. Het eerste projectmet dit systeem, twaalf woningen in Eindhoven, is inmiddels opgeleverd.1 | Casco in Eindhoven in vijfdagen wind- en water-dichtC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 8 59veel geuite wens. Heembetonspeelt hierop in door bijvoorbeeldhet aanbrengen van isolatie op deelementen, en/of het assemble-ren van afgelakte raam- en deur-kozijnen inclusief glas.De contacten met producentenvan prefab funderingen en dake-lementen zijn gelegd. In de toe-komst wordt bekeken of prefabfundering en dakelement con-structief en bouwtechnisch beterop het casco kunnen worden afge-stemd. Dit kan aanzienlijke be-sparingen opleveren in zowelafmeting als hoeveelheid.Het uiteindelijke resultaat zoudan moeten zijn: het integraalaanbieden en monteren van zo-wel het casco als fundering endakelement.P r e f a b / d u u r z a a mEcobuild ResearchEen andere uitdagende ontwikke-ling is het onderzoeks- c.q. test-project Ecobuild, een unieksamenwerkingsverband tussenWilma Bouw, ECN, Aedes,Unidek, Econosto, Limburg Ko-zijnen en Heembeton. In ditproject zijn twee 9-4-9-ruwbouw-casco's geplaatst bij de ECN inPetten. De wanden zijn voorzienvanverwarmingselementenendeverdiepingsvloer van leidingwerkom de woning te verwarmen/koelen. De woningen worden ge-durende vier jaar getest op deonderzoeksthema's `comfort' en`toepasbaarheid'.Op weg naar duurzaamwooncomfortDoel van het project is het ont-wikkelen van betaalbare woon-concepten, die geschikt zijn omgrootschalig in de (sociale) wo-ningbouwtewordentoegepast.Ineerste instantie wordt gekekennaar een zeer laag energiegebruik(EPC-waarde van 0,5), een sterkgereduceerde milieulast en degoede eigenschappen van het bin-nenklimaat, zoals comfort engezondheid.Het thema `comfort' wordt voor-namelijk onderzocht aan de handvan metingen en beoordelingsas-pecten. De EPC van een woningwordt verlaagd door de verbete-ring van de schil van de woning(meer isolatie, minder koude-bruggen) en energiezuiniger in-stallatie en duurzame energie tenbehoeve van verwarming, ventila-tie, warm water, verlichting en(eventueel) koeling. Daardoorverandert het binnenklimaat vande betreffende woning, wat weerconsequenties heeft voor de com-fortbeleving en de gezondheids-aspectenIn het thema `toepasbaarheid'worden de materiaalaspecten, detechnische toepasbaarheid en detoepasbaarheid in zowel nieuw-bouw als bestaande bouw onder-zocht. Alle concepten worden on-derzocht op eventuele negatieveen positieve aspecten in relatie totdenieuweregelgevingvanVROMmet betrekking tot het materiaal-gebruik in de woningbouw.TestvragenWaarom doet Heembeton aan dittestproject mee? Om antwoord tekrijgen op de vraag waaraan eenruwbouwcasco in de toekomstmoet voldoen op het gebied vanbijvoorbeeld de energieprestatie-normen. Nieuw in de woning-bouw is de ontwikkeling vanwandverwarming, met de zoge-noemde `knuffelmuren'. Om ditdeelgebied te onderzoeken zijn inEcobuild verwarmingselementenge?ntegreerdinhetplafondvandebenedenverdieping (foto 2). Deverschillende warmte- en koude-afgiftesystemen worden beproefd.Het plafond is zo ontworpen datdemeestewarmtetengoedekomtaandebenedenverdieping,terwijlook de eerste verdieping wordtverwarmd.Daarnaast zullen de eigen ont-wikkelingen op het gebied vaneen gunstige luchtdichtheid vanhet casco (kozijnen, wand- c.q.gevelaansluitingen) worden getest.Kortom, het casco als product isnog lang niet uitontwikkeld.Zowel bouwtechnisch als bouw-fysisch zal het casco zich door-ontwikkelen tot een product datminimaal voldoet aan de gel-dende regelgeving, en eventueeleen stapje meer. 2 | Experiment met dewarmtewand; verwar-mingselementen wordeningestort