Tabel!Cetnentanalyse overhaal Broekerhavenelement %(m/m)S?02 3,6Al20 3 38,7CaO 38,2MgO 3,0Fe20 3 15,2totaal 98,7verloopvantijdsterkinsamenhangach-teruitgaat.Momenteel is dat goed te zien bij deoverhaal: op nogal wat plaatsen zijn erstukken van de bassinwanden en van deom1oopvloeren afgebrokkeld of zittenerdelenbetonlos. Omdeze redenzijn erin hetverledenplaatselijkreparaties uit-gevoerd. Uit beproevingen blijkt datook de sterkte van het reparatiebetondat wat dieper onder het oppervlak ligt,vaak aan de geringe kant is.RestauratieBij de restauratie zal een grootdeel vanhet reparatiebeton worden verwijderden worden vervangen met behulp vanspuitbeton.Debassinszullentenbehoe-ve hiervan tijdelijk worden drooggezet.De wapening in het beton is overigensnog goed, zodat deze kan worden ge-handhaafd.De kosten voor de restauratie zijn aan~zienlijk. Zij zullen worden gedragendoor Gemeente Stede Broec, die eige-naar is, en door de Rijksdienst voor deMonumentenzorg (de overhaal staatopde lijstvan deze dienst als technisch mo-nument). Daarnaast is er een bijdragevan het elektriciteitsbedrijf PEN enworden erenige bijdragenverwachtvaneen aantal particuliere bedrijven. Opdeze wijze blijft een voor Nederlanduniek bouwwerkbehouden, datvoor deregio bovendien een zeer speciale histo-rische waarde heeftEvenals destijds bij de nieuwbouw is debouwkundige begeleiding van de res~tauratie in handen van DHV BouwBV.De aannemer van het werk is VBK,Hoorn. Het spuitbetonwerk zal wordenuitgevoerd door Balm, Amstelveen.UNIEKE BETONCONSTRUCTIEUIT 1896 BLIJFT BEHOUDENOnlangs is het sportgebouw aan de Theresiastraat in Den Haag gerenoveerd. Hetbijna 100 jaar oude gebouw bezit een unieke betonconstructie. Voor hun scriptie'geschiedenis van de bouwtechniek' hebben A.Feenstra en G.Leltz, studerend .aan deTU Delft faculteit Bouwkunde, de constructie van het gebouw geanalyseerd.Het sportgebouw aan de Theresiastraat, Den Haag1Het sportgebouw aan de There- steund door tussenkolommen met doorsnede van 25 x 40 cm, zijn gemaaktsiastraatindeBezuidenhoutin daartussen spitsbooggewelven; de ove- van beton, met daarin opgenomen eenDen Haag is ontworpen door rige spanten zijn voorzien van gietijze- samengesteld profiel van gietijzer. Tus-Joh. Mutters jr. en gebouwd in 1896- ren trekstangen (foto 4-5). sen deze spanten zijn betonnen schalen1897 door aannemer]. van den Elshout De ribben van .de spanten, met een gemaakt, volgens het Monier-systeem,Gzn. uitScheveningen. Het gebouwbe- ,....--"-------~--"-~~-----:::--~--~=-----~---=--~--,zit een voor die tijd uniekedraagcon-structievangewapend beton. Onlangsishet gebouwofficieelvoorgedragenvoorde monumentenlijst, voornamelijkvanwege de belangwekkende bouw-techniek (foto 1).De grote zaal van het gebouw is 20 mbreed en 30 m lang, met in het middeneen vrije hoogte van 11,5 m. De ruimtewordt overspannen met een korfboog-gewelf van beton, een zeer vroege envakkundige toepassing van het Mo-nier-systeem in Nederland. Aan weers-zijden van de zaal zijn galerijen ge-bouwd die bijdragenaan de stabiliteitindwars- en langsrichting (fig. 2-3).Het gewelfmet daarbovenop de houtenkap wordt gedragen door 6 boogspan-ten, hart-op-hart 6 m. De boogspantenin de twee kopgevels worden onder-32 Cement 1992 nr. 6meentelijke dienst voor monumenten-zorg. Bij de opvulling van de grote zaalmet squashbanen is ernaar gestreefd deruimtelijke werking zo veel mogelijk intact te houden. De unieke betoncon-structie is in z'n oorspronkelijke vormbewaard gebleven.RedactieBron: Sportgebouw te 's-Gravenhage1896/'97, scriptie van A.Feenstra enG.Leltz, TU Delft, faculteit Bouwkun-de, oktober 1991.?HerbestemmingReeds in hetjaar van de oplevering vanhet sportgebouw wijzigde de gemeenteDen Haag het stedebouwkundig planvoor deBezuidenhout. Op het geplandesportterrein moestenwoningenwordengebouwd. In 1901 werd het sportge-bouw verkocht en in gebruik genomenals manege. Daarna heeft het lange tijdgediend als opslagplaats voor een groot-handel. In 1990 is het gebouw opnieuwverkocht en zijn plannen gemaakt voorde vestiging van een squash- en fitness-centrum.Vanwegehetvoornemen hetgebouwopde monumentenlijst te plaatsen, heeftarchitect KJ.Regtop de renovatieplan-nen ontwikkeld in overleg met de ge-met een verlopende dikte van 15 cm bijde spanten tot 10 cm in het midden vanhet veld.Ook voor de troggewelfjes van de ver-diepingvloeren in de galerijen terweerszijdenvan de grote zaal is het Mo-nier-systeem toegepast.Op deze betonnen draagconstructie isde houten kap gebouwd. De poten vande vakwerken zijn door middel van in-gestorte ijzeren strippen verankerd aande betonconstructie ?f?to 6).?.--I!F6 Detail van de houtenkapconstructie op het betonnen gewelf:;i ..}C\I+ ~..~l--- Itil.t :~oo~mI~ce"Cement 1992 nr. 6 33