ing. H.W. Reitsma, Royal HaskoningEnergiecentrales, afval- of slibverbrandingsinstallaties,rioolwaterzuiveringsinstallaties en gasimport- en export-terminals zijn alle projecten die tot de nutssector wordengerekend (foto 1). Centraal in deze projecten staat het pri-maire proces, de drager van de technologie; de andereafgeleide disciplines - noodzakelijk voor de projectonderde-len die niet direct behoren tot het primaire proces - zijn vol-gend en ondersteunend. De constructie is een voorbeeldvan zo'n afgeleide discipline.De investeringskosten voor dit type project zijn meestalaanzienlijk ( 100 miljoen tot 1 miljard of meer).Ontwikkelings- en realisatietijd zijn cruciaal voor het tref-fen van het juiste `window' in de tijd voor de levering vanhet beoogde product op de zeer competitieve markten bin-nen de grotendeels geprivatiseerde nutssector.Bij het ontwerp en de realisatie van grote complexeprojecten in de nutssector spelen enkele aspecten enkarakteristieken die men ook in de procesindustrietegenkomt. Kernbegrippen zijn:? eisen aan veiligheid, gezondheid en milieu con-form laatste eisen, wetgeving en voorschriften;? productkwaliteitseisen conform specificaties eind-klant;? operationeel rendement en onderhoudskosten inrelatie tot stichtingskosten;? beschikbaarheid en betrouwbaarheid duurzaamverzekeren.In dit artikel zal een introductie worden gegeven vanrecente inzichten ten aanzien van het kosteneffectiefontwikkelen, ontwerpen en realiseren van deze pro-jecten in een zo kort mogelijke doorlooptijd.De Nederlandse procesindustrie heeft verenigd bin-nen de Stichting NAP-Dace*) een studie uitgevoerdnaar de aanpak van grote en complexe projecten. Degeformuleerde `Best Practices' zijn ontwikkeld van-uit de doelstellingen de realisatietijd en de realisatie-kosten te halveren. De methodieken staan bekend alsde 2x2 methode: "Twice as cost effective, twice asfast".A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pO r g a n i s a t i ecement 2005 412*) De Stichting NAP is een ontmoetingsplatform voor bedrijven in degehele keten van de procesindustrieDe Stichting DACE is de Dutch Association of Cost Engineers2 |Matrix volgens KraljicEPC (M)AllianceConsortiumFramework contract CompetitionFinancial impactRisk1 |De technologie is lei-dend bij nutsprojecten.Hier de boosterpompenwaarmee rioolwaternaar de zuiveringsinstal-latie wordt gepomptfoto: BurobebOntwikkelings- en realisatietijd vaak belangrijker dan meest economische constructieTECHNOLOGIEALS RODEDRAADHet bereiken van deze doelstellingen levert naastrentewinst tijdens de uitvoering ook een hogere`internal rate of return' van het betrokken project endaarmee een grotere haalbaarheid van de investe-ring en een betere concurrentiepositie in de betrok-ken markt.De partijen die betrokken zijn bij dit type projectenkenmerken zich doordat ze naast de juiste kennisen technologie, beschikken over procesmanage-mentkennis en -ervaring voor de integrale ontwik-keling en realisatie van deze projecten.G a n g b a r e c o n t r a c t v o r m e nProjecten van deze afmeting en dit risicoprofielworden meestal uitgevoerd binnen projectketensmet een eindklantorganisatie, ondersteund door deeigen adviseurs, die een EPC-achtig contract(EPC = Engineer, Procure & Construct) of eenAlliantie/Consortiumcontract met andere partijenafsluit. Het gaat hierbij om zeer specifieke techno-logieleveranciers die zich omringen met de juisteadviseurs, leveranciers en aannemers.Men kan zich afvragen waarom er een verschuivingis opgetreden van de traditionele ontwerp- en reali-satievormen naar de huidige aanpak. Naar mijnmening komt dit door een veranderde insteek van-uit de eindklantomgeving en door een juridiseringvan de samenleving. Opdrachtgevers worden gedre-ven door kostenmanagement, leveringsgaranties enrisicomanagement; waren deze organisaties vroe-ger de kenniscentra voor de technologie, nu zijn hetveel meer inkooporganisaties die zich beperken tothet begeleiden van het uitvoeren van projecten meteen kern van projectleiders die - indien gewenst -wordt aangevuld met interne en externe technici enadviseurs.Bij de ontwerpende en realiserende partijen(Engineering Contractors) wordt een integrale pres-tatieverplichting neergelegd, afgedekt met contract-vormen die het mogelijk maken de eigen risico'svan de eindklant voor de betrokken installatie `backto back' af te zekeren. Het object wordt hierbijbenaderd als grote machine met input (energiedra-gers als kolen, gas, biomassa of afval), output (ener-gie, restproducten als assen, rookgassen en slak-ken) en ingekaderd in vergunningen en regels meteen integrale financi?le performance.Een aantal projecten wordt verdeeld in percelenaanbesteed en gerealiseerd; dit betekent dat de risi-co's per perceel afgezekerd zijn. Nadeel is dat hetintegrale risico en de onderlinge afstemming vande percelen bij de eindklant liggen. De eindklant zalhiervoor een zware begeleidingsorganisatie optui-gen die wordt ingevuld met eigen medewerkers eningehuurde adviseurs. Motieven voor deze con-structie zijn financieel voordeel en een grotereinvloed op zowel het eindresultaat als het procesvan ontwerp en uitvoering.In dit artikel gaat het specifiek om het procesver-loop voor een project uitgevoerd binnen een EPC-contractvorm.In figuur 2 is op basis van Kraljic weergegeven watde relatie is van het risicoprofiel van het project tenopzichte van de verschillende contractvormen. Degrote projecten in de nutssector kenmerken zichdoor een hoog investeringsniveau in combinatiemet complexiteit en het toepassen van de laatste`state of the art' technologie. Uit figuur 2 blijkt datvoor dergelijke projecten een EPC(M)- (M =Maintain) of Alliantiecontract het meest geschiktzijn om zowel technische als financi?le risico's tebeheersen.In figuur 3 is schematisch weergegeven welke par-tijen wanneer leidend zijn in de betrokken con-tractvorm. Hierbij geldt dat er variaties voorkomenop de gepresenteerde schema's.AlliantieDe alliantiepartners (fig. 3a) ontwikkelen een geza-menlijke doelstelling die bestaat uit:? specificatie van de te realiseren installatie opbasis van een Basic Design;A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pO r g a n i s a t i ecement 2005 4 133 |Leidende disciplines in:a. Alliantiemodelb. EPC(M)-contractc. Late Turn KeyResponsibilityEC + contractors for total OwnerOwnerConceptual Design Basic engineering Detail Engineering Procurement ConstructionCommissioningTest-runs OperateOwner Owner + EC Contractors OwnerExcecution Contracting contractors and formation Alliance with ownerContracting Engineering ConsultantOwnerOwner EPC(M) OwnerConceptual Design Basic engineering Detail Engineering Procurement ConstructionCommissioningTest-runs OperateOwner EPC(M) OwnerContracting constructioncontractorResponsibilityOwner Engineering consultant (EC) Multi-stage: EC => Consortium OwnerBusinesscase Conceptual Design Basic engineering Detail Engineering Procurement ConstructionCommissioningTest-runs OperateOwner Owner + EC Consortium OwnerTendering constructioncontractor, formation ConsortiumContracting Engineering ConsultantBusinesscaseResponsibilityResponsibilityResponsibilityExecutionExecutionExecutionBusinesscasea.b.c.? vastlegging van het totale tijdspad tot aan het ont-bindingsmoment van de Alliantie; dit kan derealisatie zijn, in- of exclusief operatie-/onder-houdsperiode;? definitie van het target-realisatiebedrag waartoealle partijen zich committeren;? gezamenlijke verrekening van winst en verliesbinnen een bepaalde bandbreedte.Het idee hierbij is dat alle partijen winnen bij opti-male inzet en samenwerking; de sleutel hiervoor isnatuurlijk gelegen in het formuleren van de juisterandvoorwaarden met een gezonde spanning.Allianties komen vooralsnog in de industrie hetmeest voor in de petrochemie.EPC(M)Bij de variant EPC(M) (fig. 3b) ligt de verantwoor-delijkheid voor ontwerp en uitvoering en soms ookvoor onderhoud en operatie bij de EPC-Contractor.De opdrachtgever produceert een conceptueel ont-werp, specificaties en prestatie-eisen tezamen metde overige aanvraagstukken, de zogenoemde FEED-Documents. Op basis van deze stukken doet deEPC-Contractor een technische en financi?le aan-bieding. Voorbeelden van bovenstaande aanpakzijn o.a. HVC Noord-Holland en AVI Moerdijk.Late Turn-KeyIngeval van Late Turn-Key (fig. 3c) wordt het aan-vraagontwerp inclusief Basic Engineering uitge-werkt en wordt hiermee de aanbiedingsvrijheid vande aanbieders verkleind en de verantwoordelijkheidvan de eindklant voor ontwerpkeuzes vergroot.Deze methodiek wordt vooral toegepast in combi-natie met verdelen van het project in percelen en bijuitbreiding van bestaande installaties. Een recentvoorbeeld van een project dat in een groot aantalpercelen volgens dit schema is uitgevoerd is de uit-breiding van AVI-West te Amsterdam.V o o r b e e l d E P C - c o n t r a c t v o r mIn figuur 4 is de projectorganisatie voor een projectmet EPC-contractvorm verbeeld. Binnen dit projectzijn de partijen: Eindklant (owner), Consultant (EC)en het Consortium.In deze fase wordt de keuze gemaakt voor de toe tepassen technologie en wordt de haalbaarheid van hetproject getoetst, zowel technisch als financieel. Nagebleken haalbaarheid wordt het project juridisch entechnisch verder uitgewerkt in de zogenoemdeFEED-documenten, die als uitgangspunt gelden voorhet uitwerken van aanbiedingen door geselecteerdeconsortia. Deze consortia stellen in een aantal maan-den een aanbiedingsontwerp op inclusief financi?leaanbieding.De projectorganisatie evalueert de ingediende aan-biedingen en maakt deze door het stellen van vragenen het laten indienen van aanvullingen en wijzigin-gen vergelijkbaar, zodat een keuze gemaakt kan wor-den voor de `Preferred Bidder'. Met deze partij heb-ben de afrondende contractonderhandelingen plaats,waarna een formele opdracht volgt, soms gefaseerden soms direct voor het gehele project.In figuur 5 is de fasering geschetst waarin het ont-werpproces plaatsheeft en de grote componentenworden ingekocht. Het consortium produceert ont-werpdocumenten en aankoopspecificaties die doorhet team van de klant worden getoetst, becommenta-A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pO r g a n i s a t i ecement 2005 414ConsortiumProject archiveManagement teamSteeringCommittee ownerReview teamowner and ECProjectmanagerECProject teamowner and ECDocument control Administration SecretarySafety, Health &EnvironmentPlanning &ProgressCost controlQuality AssurancesupplierssupplierssuppliersUtilitiesCivil & InfraInterfacing &Lay-outElectrical &InstrumentationProcessMechanicalTechologymanager5 |Basic Engineering,Detailed Engineering &ProcurementProject archiveManagement teamSteeringCommittee ownerReview teamowner and ECProjectmanagerECTechnologyManager ownerDocument control AdministrationUtilitiesCivil & InfraInterfacing &Lay-outElectrical &InstrumentationProcessMechanicalSecretarySafety, Health &EnvironmentPlanning &ProgressCost controlQuality Assurance4 |Fase Projectdefinitie enproductie aanvraagdo-cumenten (FEED)rieerd en vrijgegeven. In veel gevallen wordt tijdenshet inkoopproces van de componenten voor het pri-maire proces al gestart met de uitvoering van deciviele werken. Het ontwerp en de engineering vande civiele werken worden in die situatie gebaseerd opvoorlopige gegevens van potenti?le leveranciers.Figuur 6 toont de fase waarin de civieltechnischewerken worden uitgevoerd, parallel aan het inkoop-traject van de procescomponenten. Dit heeft totgevolg dat het interface-management tussen alledisciplines van doorslaggevend belang is voor hetbeheersen van tijd en kosten. Er hebben, ondankseen zo goed mogelijke voorbereiding, voortdurendaanpassing en fine-tuning plaats. Het succes vandeze fase hangt af van het installeren van juiste pro-jectprocedures om dit te faciliteren. Klantteam, ont-werpteam en uitvoeringsteam moeten binnen dezeprocedures flexibel maar beheerst kunnen samen-werken vanuit een positieve grondhouding.Terugkijkend op een dergelijk proces is het altijdweer een topprestatie als alle betrokkenen, iedervanuit de eigen belangen, het gezamenlijk tot eengoed einde brengen.D e 2 x 2 m e t h o d eDe 2x2 methode beschrijft in heldere stappen hoede hierboven beschreven projectprocessen kunnenworden vormgegeven, opgeknipt en georganiseerd.Hierbij worden richtlijnen en aandachtspuntengegeven die bepalend zijn voor het vergroten van desucceskans van het project.Als illustratie worden drie plannen binnen dezemethode in het kort beschreven (fig. 7).Project Execution Strategy (PES)Dit plan wordt gemaakt in de definitiefase, wanneerde businesscase wordt geformuleerd. Het planbevat:? de te bereiken business-doelstellingen;? financi?le randvoorwaarden;? tijdspad;? gewenst kwaliteitsniveau.Dit resulteert in een functionele beschrijving vande installatie; onder meer input, doorzet en output.De toe te passen 2x2 technieken worden in grote lij-nen aangegeven.Het rapport geeft de voorlopige uitvoeringsstrategievoor de projectontwikkeling in de voorfase.Project Execution Plan (PEP)Het PEP beschrijft de activiteiten, strategie?n enprocedures die nodig zijn voor de realisatie van hetconceptual en basic design. De op basis van dit plangeproduceerde documenten bevatten een op 10%nauwkeurige budgetraming voor de realisatie.Het plan bevat ook informatie over te ontwikkelentoekomstige allianties, innovatieve methoden,management van de mensinzet en het monitorenvan de projectvoortgang en -resultaten.Project Implementation Plan (PIP)Het PIP beschrijft de activiteiten, strategie?n enprocedures die gevolgd moeten worden en de nood-zakelijke organisatie voor het implementeren vanhet project.Het PIP dekt alle activiteiten van financi?le goed-keuring tot aan mechanical completion en opstar-ten van de installatie. Het plan wordt meestal indeelplannen opgesplitst.In een notendop gaat de 2x2 filosofie uit van de vol-gende uitgangspunten voor succes:? zuivere formulering van de businesscase;? optimale procesbeheersing;? de juiste mensen op de juiste plaats en geen wis-selingen;? de laatste stand van de techniek;? topspelers in de markt samen brengen in het pro-ject;? formuleren van een gezamenlijke doelstellingwaarbij alle partijen voordeel hebben bij een suc-cesvol project.Ge?nteresseerden die echt het naadje van de kouswillen weten, kunnen op de internetsite van NAPDace (www.napdace.nl) het 2x2 rapport opvragen. A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pO r g a n i s a t i ecement 2005 4 15ConsortiumBuildingsite organisationProject archiveManagement teamSteeringCommittee ownerReview teamowner and ECProjectmanagerEC(Building)siteManager ECDocument control AdministrationConstructionmanagerQuality AssuranceSupervisor(s)(all disciplines)InspectionWorking permitsSafety, health &EnvironmentTechnologymanagerCommissioningmanagerSecretarySafety, Health &EnvironmentPlanning &ProgressCost controlsupplierssupplierssuppliersUtilitiesCivil & InfraInterfacing &Lay-outElectrical &InstrumentationProcessMechanicalProjectteamowner and EC6 |Uitvoering &Levering/MontagePES PEP PIPBusinesscaseConceptualDesignBasicEngineeringDetailEngineeringProcurement ConstructionCommissioningTest-runsMaintain7 |Procesvolgorde bij 2x2methode
Reacties