C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwtechniekcement 2002 866Sinds1994schrijftStubeco,destu-dievereniging uitvoering beton-constructies, haar tweejaarlijkseUitvoeringsprijs uit. Eerdere win-naars waren de `stappende' bekis-ting zoals toegepast bij de spoor-tunnel in Rijswijk (1994), de uit-voeringsmethode van de tuibrugbij Zaltbommel (1996), de ont-wikkeling van een lagesterkte-mortel voor het dichtblok van deTweedeHeinenoordtunnel(1998)en de Rolmat (2000).Dit jaar zijn veertien inzendingenbeoordeeld die voor de StubecoUitvoeringsprijs 2002 in aanmer-king kwamen. De ingediende on-derwerpenbenadrukkendebreed-heid van het uitvoeringsgebied,namelijk toeleveringsindustrie,werkmethoden, materieel, mate-riaal,betontechnologie,bekisting-systemen, bekistingmaterialen enuitvoeringstechnieken.W i n n a a r :B e k i s t i n g s y s t e e mU t r e c h t b o o gBouwcombinatie Utrechtboog v.o.f.Om Utrecht een rechtstreeksespoorverbinding met Schiphol tebezorgen, wordt in de nabijheidvan de Amsterdam Arena ge-bouwd aan de Utrechtboog; tweeenkelsporige, in het werk gestortebetonnen trogbruggen van 1,4 en1,7 km lengte, op een hoogte bo-ven maaiveld die varieert van 7 tot17 m [1]. De trogbruggen wordenvervaardigd met behulp van eenverrijdbaar stalen bekistingsys-teem(foto1),hetzogenoemdeMSS(Movable Scaffolding System).De jury was eensgezind in detoekenning van de Stubeco Uit-voeringsprijs 2002 aan de MSS.Hoewel dit verplaatsbare en zelf-dragende bekistingsysteem opzichzelf geen nieuwe technischeontwikkeling is en reeds in velevormen is toegepast, heeft de jurygrotewaarderingvoordeverdoor-gevoerde ontwikkeling en tech-nische hoogstandjes die in hetsysteem zijn toegepast. De groot-schaligheid ervan en de vele er-in verwerkte technieken wordenals zeer innovatief bestempeld.Te noemen zijn de hydraulischeinstallatie voor de bediening vande hefinstallatie en het verplaat-singsmechanisme, het besturenvan vloerkisten en randkisten enhet verhoogd kunnen bouwenboven spoor.Detrogliggerconstructieenhetver-plaatsbare bekistingsysteem zijneen voorbeeld van integratie vanontwerp en uitvoering en vanindustrieel denken over bouwen.Het heeft een bijna fabrieksmatigproces opgeleverd.De jury complimenteert de ont-werpers van de ligger en bewon-dert de bouwcombinatie voor degedurfde en grootschalige uitvoe-ringsmethodiek.`Zwevende' bekisting Utrechtboog grote winnaarStubeco Uitvoeringsprijs 2002Voor de vijfde keer in successie is tijdens de Betondag 2002, 21 november j.l.,de Stubeco Uitvoeringsprijs uitgereikt. Winnaar werd het bekistingsysteemdat wordt gebruikt bij de realisatie van de Utrechtboog; eervolle vermeldingenwaren er voor het verwarmingsplan voor het Naviduct te Enkhuizen en voorde ontwikkeling van voegenbeton voor kanaalplaatvloeren. Maar er warenmeer interessante inzendingen.1 | De MSS: een voorbeeldvan industrieel denkenover het bouwprocesfoto: Rob Glastra, SchoonhovenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwtechniekcement 2002 8 67E e r v o l l e V e r m e l d i n g :V e r w a r m i n g s p l a nN a v i d u c tINTRON B.V.Bij het verhardingsproces van be-ton komt warmte vrij, waardooreen betonconstructie aanvanke-lijkuitzetennaderhand,bijafkoe-ling, weer krimpt. Waar onderde-len van een constructie tegenreeds verharde constructiedelenmoeten worden aangestort, geeftdat zonder maatregelen aanlei-ding tot scheurvorming. De be-kendste manieren om warmte-ontwikkeling te beheersen zijnkoelen en isoleren. Beide metho-den zijn onder meer toegepast bijde realisatie van het Naviduct.Even simpel als doeltreffendbleek het voorstel om het tempe-ratuurverschil tussen het te stor-ten dek en de eerder gestortewanden niet te verkleinen doorkoeling van het dek, maar doorverwarming van de eerder ge-storte wanden (foto 2). Dat werdmogelijk door gebruik te makenvan de reeds in die wanden aan-wezige koelbuizen. Het feitelijkomdraaien van het bekende koel-proces leidde tot een grote mate-riaalbesparing ? minder koelbui-zen en koelmateriaal ? en tot eenbeter gecontroleerd verhardings-proces. Bovendien kon energieworden bespaard, want in plaatsvan 1600 m3betondek te koelen,behoefdenuslechts160m3beton-wand te worden verwarmd.Door af te wijken van de gebaandepaden kon aldus op eenvoudigewijzeeenkwalitatiefhoogwaardigverwarmingsplan worden opge-steld.In het komende nummer vanCement volgt een uitvoerige bij-drage over dit verwarmingsplan.E e r v o l l e V e r m e l d i n g :V o e g e n b e t o nBeamix Nederland B.V.Om aan een kanaalplaatvloer on-der meer horizontale schijfwer-king voor de stabiliteit te kunnenontlenen, werd tot voor kort altijdeen druklaag toegepast (zie ookhetartikelopblz.32inditnummervan Cement). Diverse onderzoe-ken hebben inmiddels uitgewe-zen dat in veel gevallen ook zon-der druklaag voldoende samen-werking van afzonderlijke vloer-delen te bereiken is, bijvoorbeelddoor een specifieke vulling in delangsvoegen toe te passen (foto 3).Speciaal hiervoor is het productVoegenbeton ontwikkeld.In haar oordeel heeft de juryzwaar laten meewegen dat vanuithet laboratorium een nieuw pro-duct is ontwikkeld dat op eeneffectieve manier op de bouw-plaats kan worden toegepast. Deconsistente samenstelling en uit-gebalanceerde viscositeit van dit`voegvullingsbeton' zorgen ervoordat zelfs bij vrij brede en gapendevoegen geen materiaal doorlekt,waardoor een schonere en veili-gere werkomgeving kan wordengecre?erd.2 | Naviduct: koelen doorverwarmen, je moetmaar op het idee komen!foto: Klaas Laan, Hoorn3 | Voegenbeton: stap voor-waarts naar IFD-bouwenmet kanaalplatenDe toepassing van dit product iseen verdere stap naar een een-voudiger en optimaler bouwpro-ces; het voorkomt verstoringenvan het bouwproces en onge-wenste, arbeidsintensieve hande-lingen. Met de toepassing van ditproduct en het daarvoor ontwik-keldematerieelindevormvanhetmeng- en pompsysteem kan deinzet van de bij elk bouwwerkvaak overbelaste bouwkraan wor-den teruggebracht.N o m i n a t i e sBij het maken van haar beoorde-lingen heeft de jury gekozenuit alle ingediende onderwerpen.Naast de drie bekroonde projec-ten, trok ook een aantal andereinzendingen de aandacht. Aanenkele daarvan besteden we kortaandacht.BekistingenStubeco is ooit opgericht als stu-dievereniging voor bekistingscon-structies. Nog altijd neemt diebekisting bij de vereniging eencentraleplaatsin.Datwasookaande inzendingen bij deze Uitvoe-ringsprijs te merken (foto's 4 t.m.6). Voor de projectgebonden be-kistingen bij de spoortunnelZevenaar [2], de HSL-baan tussenHoofddorp en Leiderdorp en detuibrug bij Kampen [3] was bredewaardering. Alledrie de inzendin-gen bevatten veel toegevoegdetechnologie, waardoor een noggecontroleerder en betrouwbaar-der bouwproces mogelijk werd.De bekistingen zijn bovendienstuk voor stuk het resultaat vaneen nauwe samenwerking tussende specialisten van zowel aanne-mers als toeleveranciers.Prefab betonDe prefab-betonindustrie ken-merkt zich steeds meer als eenbelangrijke toeleverancier mettoegevoegde waarde. De ontwik-keling van de polyester bekistingvoor het project Rib Cage [4] isvoor een aanzienlijk deel toe teschrijven aan de ontwerpafdelingvan de prefab-betonleverancier.Binnen het project heeft dit geleidtot seriematige productie van eenbijzondere en op het eerstegezicht complexe vormgeving.Het ontwerp was overigens eenontwikkeling waarbij architect,constructeur, aannemer ?n toele-verancier gezamenlijk optrokken.HulpconstructiesOok in de categorie van de tijde-lijke constructies waren er enkelebijzondere inzendingen. Zo be-dacht de ontwerpafdeling van deCombinatie Hemboog een lan-ceersysteem van stalen kokerlig-C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwtechniekcement 2002 8684 | Spoortunnel Zevenaar:tunnelbekisting metinklapbare zijschottenfoto: Frans Tak, Veenendaal5 | Met deze `BetonbaanBekistingmachine' zijn inhoog tempo circa 400betonplaten voor de HSLvervaardigd6 | Zelfklimmende bekistingbij tuibrug Kampen: deschoorstand als nieuwedimensie foto: ing. A. ToetersC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwtechniekcement 2002 8 69gers om een bestaande spoorlijnte kunnen kruisen op een plekwaar omwille van de veiligheidniet met grote kranen mochtworden gehesen. Na het lancerenkonden de betondekken eenvou-dig worden gestort.Aannemerscombinatie Tramkomhad de ondankbare taak een op-lossing te vinden voor het kunnendoorbouwen binnen de bouwputvan de tramtunnel in Den Haag.Die bouwput was geconfronteerdmet grote waterdichtheidsproble-men. Besloten werd de betreffen-de bouwdelen af te bouwen metbehulp van verhoogde luchtdruken stalen vakwerken als tijdelijkeverstijvingsconstructie.B e s c h e i d e n h e i dDe civiele betonbouw draait alsgevolg van de grote infrastruc-tuurprojecten HSL en Betuwe-route alweer enkele jaren op volletoeren. Dit gegeven heeft intus-sen menig technisch hoogstandjeopgeleverd. Toch was dat in hetaandeel in de inzendingen voordeze Uitvoeringsprijs niet echt temerken. Echte innovatie wordt inde branche zelf misschien nau-welijks opgemerkt. Ook de vak-jury concludeert dat er enerzijdssoms meer sprake is van door-ontwikkelen van systemen ofvindingen, of van toepassen van`oude' systemen en werkmetho-des bij nieuwe situaties, dan vaninnovatie. Maar is het eigenlijkniet eerder een soort van valsebescheidenheid die de branchekenmerkt? sHenk WapperomL i t e r a t u u r1. Hoegen, Rob, Utrechtboog:Logistiek hoogstandje.Cement 2002 nr. 3.2. Lobbezoo, B.T.A., Een tun-nelbekisting doet het elkeweek. Cement 2002 nr. 3.3. Baars, D. en L. Gielbert,Projectgebonden bekistingenessentieel voor bouwproces.Cement 2002 nr. 3.4. Brug, E. van de, S.J. de Boeren H. Grasmayer, Polyesterbekisting voor bruggenLeidschenveen. Cement 2000nr. 3.7 | Polyester mal voor RibCage-bruggen: glasvezel-versterkt kunststofbewijst zich als betrouw-baar bekistingsmateriaalfoto: Gert Gort, HarlingenS a m e n s t e l l i n g J u r y U i t v o e r i n g s p r i j s 2 0 0 2prof.ir. G.J. Maas (voorzitter) TU Eindhoven, Faculteit Bouwkunde/ Koninklijke BAM NBM NVir. W. Colenbrander Bouwdienst Rijkswaterstaatdrs. P.J. Damen VocBETONBOUWing. M. van Straten Oud-directeur Van Hattum & Blankevoortir. H.J.C. Oud Bouwdienst Rijkswaterstaat/Centrum Ondergronds Bouwenprof. dr.ir. H.A.J. de Ridder TU Delft, Faculteit Civiele Technieking. J.P.C. Wagemaker Adviesgroep Wagemaker BVing. H.H. Wapperom Vakblad Cement