B.Timmer, Ballast Nedam Beton en Waterbouw bvL.Leeuw, Bouwdienst RijkswaterstaatDe tweejaarlijkse buitenlandse excursie van Stubeco ging dit keer naar Denemarken.Twee Nederlandse aannemers zijn daar actief in evenzovele onderdelen van het Store-baeltproject.Ballast Nedam Beton en Waterbouw bv is deelnemer in het consortium dat verantwoorde-lijk is voor de aanleg van de gecombineerde auto-treinbrug in het westelijk gedeelte vande Grote Belt en Hollandsche Beton en Waterbouw bv is ??n van de leading partners bij debouw van de autobrug in het oosten.STUBECO-EXCURSIENAARSTOREBAELTHOLLANDS GLORIE OVERZEEDe nauwe relaties die Stubeco met de aan-nemerswereld onderhoudt, maakten hetmogelijk op de heenreis een snel bezoek tebrengen aan het in aanbouw zijnde hoofd-kantoor van de Gasunie in Groningen. Degroep werd ter plekke rondgeleid door deheer d'Hondt, die in amper een uur zijn ver-haal en een rondleiding moest verzorgen,terwijl hij minstens stof voor een dag had.Het meest opvallende aan dit gebouw, is hetorganische ontwerp. Geen rechte lijnen meeraan buiten- en binnenkant, maar gecompli-ceerde vormen in metselwerk en prefab en inhet werk gestort beton. Een voorbeeld vandit laatste is de 'stemvork' in de entree vanhet gebouw. Deze stemvork ondersteunt deopgaande trappartij.Op het moment van bezoek was het nog eenwirwar van ondersteuningen en steigers enkonden de zichtbare betonvormen slechtsvanaf de begane grond aanschouwd wor-den. De heer d'Hondt deelde mee, dat de ei-genaar besloten had na de ingebruiknamehet gebouw ook voor het publiek open te stel-len. Bij het zien van de betonvormen kan menzich de complexiteit van de bekistingstech-nieken goed voorstellen.Informatiecentrum OostbrugEen bezoek aan het informatiecentrum inHalsskov is voor iedere in het Storebaeltpro-ject ge?nteresseerde een verplichting. De ex-positieruimte bevat maquettes, video's enfoto's. Het schaalmodel van de tunnelmachi-ne en een ware-grootte-opstelling van detreintunnelconstructie roepen associatiesop met onze eigen Betuwelijnproblematiek.De aan het informatiecentrum verbondenvoorlichter, de heer Petersen, gaf een inlei-ding over het project, dat voor Denemarkenvan groot belang is. Hij vertelde dat het bud-get voor het totale project is begroot op circa18 miljard Deense Kronen (circa 5 miljardgulden). De Deense staat is de enige aan-deelhouder van de A/S Storebaeltforbindel-sen.Het project wordt gefinancierd middels lenin-gen in verschillende valuta om zowel de kos-ten van de leningen als de koersrisico's laagte houden. De betaling van de leningen enrente zal gebeuren door de gebruikers van deverbinding, te weten het wegverkeer en deDeense spoorwegen. De heer Bazuin, ChiefEngineer bij het Oostbrugproject, hield eeninleiding over dit onderdeel. De stalen brug-delen voor de bovenbouw komen uit Itali?,worden deels in Portugal geassembleerd enin Denemarken tot grote brugdekken sa-mengesteld.In de boot genomenMet twee vissersboten bracht de groep ver-volgens een bezoek aan zowel de West- alsde Oostbrug ( foto 1). De heer Regtop vanBNEngineering gaf een rondleiding op de in deafbouwfase verkerende Westbrug. Bussenvervoerden de bezoekers naar verschillendepijlers, alwaar via luiken de steunpunten enhet binnenste van de liggers konden wordenbekeken (foto 2). Imponerend waren vooralde enorme afmetingen van de kokerliggersen de voorspanankers. Ook kreeg men eengoed overzicht van de voegconstructies ophet dek.46Op het midden in de Grote Belt gelegen ei-landje Sprog? wordt de bezoeker een blik ge-gund op de betonnen aanzet van de spoortunnel en de prefab betonnen tunnelele-menten. De aanleg van de spoortunnel heeftgrote vertraging opgelopen, doordat bij hetboren een waterader is geraakt, waardoor detunnel geheel is ondergelopen (zie Cement1992,1).Tot gescheiden aanleg van trein- en ver-keerstraject in het oostelijk deel van de GroteBelt is overgegaan onder meer vanwege dedynamische treinbelasting op de relatiefslanke hangbrug en de vereiste maximalehellingshoek die voor het treintraject zoumogen gelden.De OostbrugNa opnieuw te zijn ingescheept, werd degroep door de heer de Buijzer van HBW mee-genomen naar de beide pylonen. Naast elkepyloon ligt een werkponton, waarop zich con-tainers, betonpompen, materiaal en een op-haalbrug bevinden. Veerboten vervoerenmaximaal zes betonmixers per keer van debetoncentrale op het eiland Sjaelland naarde werkpontons (foto's 3 en 4).Het caisson van een pyloonpijler is omgevendoor een hoge stalen kofferdamconstructie.Zo kan aan de eis van het bestek worden vol-daan, dat ter plaatse van de waterlijn geenhorizontale stortnaden mogen voorkomen.Het stort voor dit gedeelte, in ??n keer van--3m tot + 5.5 m, was enkele dagen voor hetbezoek uitgevoerd. Bekistings- en vlecht-werkzaamheden voor het aansluitende deelwaren in volle gang ( foto 5).Ten behoeve van het horizontaal en verticaaltransport van wapening en bekisting zijn opelk caisson twee torenkranen geplaatst. Depylonen worden gemaakt met een klimkisten het beton wordt aangebracht met behulpvan betonpompen.De te maken betonsterkteklasse is 45. Alstoeslagstoffen worden silica fume en vliegasaan de betonspecie toegevoegd. Hettempe-ratuurverschil tussen kern en buitenhuidmag maximaal 20 ?C bedragen. De tempera-tuur tussen oud en jong beton verschiltmaximaal 12 ?C. Dit wordt bereikt door in dereeds geladen betonmixers stikstof te spui-ten. Ten gevolge van de verdamping hiervanwordt de betonspecietemperatuur met en-kele graden verlaagd. Voor de kwaliteitsbe-waking heeft de aannemer een externegroep van circa 20 medewerkers aange-steld.Spin-offDe bouwvan de prefab caissons in bouwput-ten. het verslepen naar de juiste locaties, hetafzinken en het vullen met zand, doen sterkdenken aan de bouw van de Oosterschelde-dam. Van de ervaringen die door de Neder-landse aannemers in dat project zijn opge-daan, profiteert nu ook het Storebaeltpro-ject.47