Stormvloed-bestendigbouwenmetbetondoor P. A. Rueck, Wassenaar1. De stormvloeden v??r 1953Ons land heeft door de eeuwen heen vele stormvloeden meternstige gevolgen gekend. De belangrijkste zijn: St. Elisabeths-vloed (1421), Allerheiligenvloed (1570), Kerstnachtvloed (1717)en 3/4 Februarivloed (1825).2. De ramp van I Februari 1953De mensen zochten hun toevlucht op de daken en zelfs in tele-foonpalen. Vele toevluchtsplaatsen waren echter niet bestandtegen de watermassa's. Onze vliegers en de Amerikanen blekenmachteloos te staan tegen dit geweld.Prof. ir P. Ph. Jansen, de droogmaker van Walcheren, zeide bijde afdichting van Ouwerkerk: Deze harde en gestage arbeid wilnog niet zeggen, dat men achter de herstelde dijken volkomengerust kan slapen. Wat weten wij van vloeden en stormen? Webeschikken slechts over waarnemingen van 200 jaar.Het springtij van 18 Januari 1953 gaf ten opzichte van de dag vande ramp een voordeel van 40-50 cm. Op het moment van destormvloed bedroeg de opperwaterafvoer van de Rijn 1600 m3/sectegen normaal 2 600 m3/sec. Normaal hoog opperwater geeft eenviervoudige afvoer en hoog opperwater een zesvoudige afvoerten opzichte van die op 1Februari 1953. Deze gunstige co?nciden-tie is voor Kil, Noord, Beneden Lek, Hollandse IJssel en NieuweMaas tot Rotterdam van betekenis geweest. De ramp had voor6 millioen Nederlanders een verschrikking kunnen zijn, indien inde rivieren op dat moment een grotere opperwaterafvoer wasgeweest. De stormvloed heeft de vorige stormvloeden met 50-70 cm overtroffen, ofschoon de maximale stormeffecten 3? uurvoor hoogwater in het rampgebied vielen. Op het moment vanhoogwater was de ,,opzet" 2,70 m en een paar uur vroeger I mmeer. Het water stond gedurende 3 uur 10 ? 20 cm beneden dedijkkruinen. Bij deze stormvloed hebben dus verschillende fac-toren gunstig resp. zeer gunstig gewerkt. Ongunstiger combina-ties van re?le mogelijkheden kunnen oorzaak zijn van hogerestormvloedstanden.Mochten er bij een nieuwe stormvloed weer veel slachtoffers tebetreuren zijn, dan krijgt onze wereld reputatie op het gebiedvan de waterbouwkunde een gevoelige knauw, want de kennisen de mogelijkheden bestaan, zodanige maatregelen te nemen,dat er --zelfs bij een hogere stormvloed-- weinig of geen slacht-offers behoeven te vallen.Op enkele plaatsen is de binnendijk op veilige hoogte gebracht enkan ze als ,,vluchtdijk" (terp) dienst doen.Conclusies: De dijken zijn gelukkig dicht; thans zijn nodig:voor een ieder bereikb are, veilige schuilplaatsen voor mens endier, waarvan sommige met plat dak voor helicopters.Oplossing : Ruim 2000 jaar geleden brachten onze vooroudersbij stormvloeden hun landbouwgewassen, het vee en zichzelf inveiligheid op opgeworpen terpen of wierden. Thans kunnen dezeeenvoudiger en goedkoper worden gemaakt van beton.3. Welke kunstwerken bleven in tact?Doordat er slecht werd gebouwd, ging veel onnodig verloren:a. door de ?-steens muren of 1-steens IJsselsteenmuren en slappemortel stortten vele huizen, schuren en boerderijen in of be-zweken ze bij de eerste wateraanval (een golf van 1,5 m),b. door slechte of onvoldoende fundatie werden de buitenmurenweggespoeld of ondermijnd.De vakkundig gebouwde, goed gefundeerde bouwwerken dedenwel als veilige toevlucht voor de bewoners en hun buren dienst.Op een boerderij werden 74 mensenlevens gered, doordat dezeboerderij door toevallige omstandigheden tegen ontgrondendoor het water was beschermd (foto 1) met behulp van betonnenplaten.De bouwwerken, die op palen waren gefundeerd, hebben alle deramp doorstaan, zoals:a. het gemaal te Schelphoek, dat tot 6 November 1953 alle ge-tijden 1,5 m onder water liep, aan de 10 m diepe Gemene Geulstond en op deze datum door de dijksluiting werd afgeslotenvan de zee:b. het landhuis in het dorp Moerdijk, dat het beste bewijs levert,hoe een goede betonpaal -fundering, waarop een betonvloer enbetonbalken, stand hield, als vluchtplaats dienst kon doen (foto2 en 3).4. De afsluiting van de zee-armenBinnenkort zullen de Kamers over de afsluiting van de zeearmenfoto 1. boerderij beschermd tegen ontgrondendoor betonplatenmoeten beslissen. De voorbereiding zal enige jaren nemen en deuitvoering kan 20 tot 25 jaar vragen. Thans dienen echter dehulpwerken (huisvesting van directie, aannemers en arbeiders) inbeton en steen te worden uitgevoerd, zodat de mensen goed enveilig zijn gehuisvest. Deze bouwwerken dienen zo spoedigmogelijk te worden gemaakt, zodat zij:1. direct ook voor de bevolking als veilige schuilplaats kunnendienen;2. hetzelfde kunnen doen gedurende de 20-25 jaar afsluitwerk-zaamheden; en3. na de afsluiting der zeegaten door inwendige verbouwingkunnen dienen voor:a. centraal punt voor dijk-, polder- en/of landbeheer;b. bergplaats voor kunstmest, veldgewassen, voorkiem -ruimten, fruitkoelcellen, graansilo's;c. bescherming B.B., brandweer, politie, reddingwezen;d. woningen voor opzichters, tehuis voor bejaarden, scholen,jeugdherbergen, vergaderruimten, badhuizen;e. telefooncentrales, radio, radar, bergplaatsen voor kunst-schatten en archieven;f. kazernes, kazematten met scherfvrije kelders, enz.Deze combinatie van hulpwerken en noodzakelijke bouwwerkenis een oplossing voor: Hoe geven we de bevolking en de arbeidersveiligheid gedurende de eerste 25 jaar.foto 3. betonpaal -fundering met betonvloer en -balkenCement 6 (1954) Nr 21-22 3675. Welke maatregelen zijn noodzakelijk?De Minister van Waterstaat, mr J. Algera, heeft in de Kamersgewezen op de noodzakelijkheid van ,,overbruggingsmaatrege-len". Zijne Excellentie bedoelt hiermee ,,terpen"; de SchouwseDijk doet als zodanig dienst.Vluchtterpen gemaakt van grond zijn economisch niet verant-woord, omdat ze all??n in tijden van nood worden gebruikt.Noodzakelijk en economisch zijn kunstwerken, die de funetie vanvluchtterp kunnen vervullen.Elk kunstwerk met een goede fundatie (of dit nu een woning,boerderij, gemeentehuis of een eenvoudige gras- of voedersilo is)kan hiertoe dienst doen. Bij nieuwbouw is dit met weinig extrakosten te verwezenlijken. Ook reeds bestaande kunstwerken zijngeheel of gedeeltelijk veelal stormvloedbestendig te maken.De wederopbouw van een nagenoeg verwoest dorp kan als volgtgebeuren:Wordt het op dezelfde plaats herbouwd, dan dienen er een ruimaantal stormvloedbestendige huizen gebouwd te worden; het -zelfde geldt voor de openbare werken. In tijden van nood kan debevolking hier haar toevlucht tegen stormvloed en oorlogs-gevaren vinden.In een dorp met minder schade moet worden gezorgd, dat erterpgebouwen komen, of dat bestaande bouwwerken wordenversterkt om als vluchtterp te kunnen dienen.Vanuit de terpgebouwen kan het herstel van een eventuele ,,bres"uitstekend worden georganiseerd. Het grote voordeel van dezeterpen is, dat de autoriteiten weten, waar de bevolking zich be-vindt, zodat een snelle evacuatie mogelijk wordt. Voor het vee ende land bouwwerktuigen zijn ook wijkplaatsen te maken.Omdat nieuwbouw interessanter is dan het stormvloedbestendigmaken van bestaande bouwwerken, zal met het eerste hier wordenbegonnen. Voorop dient nog te worden gesteld, dat de rondevorm, vooral voor gevels, het sterkste is met het oog op hetwater en wegens drijvende obstakels.a. Dorpskern met betonterpEen gebouw met een straal van 10 m, gefundeerd op betonpalen(tek. 4), of op een betonnen kuip met meskantvoet, waarvan debeganegrond op normale hoogte komt. De eerste verdieping ligttek. 4. rond gebouw op betonpalen en plat dak voor helicopterfoto 2. landhuis beschermd tegen wegspoelen door betonnen fundering368 Cement 6 (1954) Nr 21-22boven het stormvloedpeil, de tweede verdieping komt ca 3 mhoger; op elke 3 m bevindt zich dus een platte betonnen schijf. Debuitenmuren zijn te maken van prefab-betonplaten, of van 2x?steenswerk. Een dergelijke bouw leentzich uitstekend voor prefab-uitvoering. Er wordt rationeel gewerkt, als ??n aannemer de ver-schillende skelets bouwt en de architect en een plaatselijke aan-nemer de afbouw verzorgen, daar de plattegrond en de gevel-indeling onafhankelijk zijn van de constructie.Per verdieping kunnen 500 mensen een vluchtplaats vinden en ophet platte dak kan een helicopter landen.Bij rand- of lintbebouwing kunnen ??n of meer stormvloed-bestendige woningen met wijkplaats op de eerste verdieping enplat dak voor 100 tot 300 mensen worden gebouwd (tek. 4 ?n 5).b. Eenzame woningenVoor stormvloedbestendig bouwen toont tek. 6 de plattegrondvan een woning. Tek. 7 geeft een betonnen ooievaarsnest, d.i. eenbetonpaal gemaakt van losse elementen, die ter plaatse wordt ge-monteerd. Deze paal is voorzien van een betonnen platform vanca 2 m middellijn en heeft een leuning. De paal heeft klimsporten.Op de wadden heeft een soortgelijke paal 2 mensen het levengered tijdens de Februari-ramp.tek. 7. betonnenooievaarsnesttek. 6. voorbeeld van enkele woning of in groepenc. Eenzame boerderijenHiervoor zijn velerlei oplossingen mogelijk.Bij nieuwbouw kan stormvloed bestendig bouwen rationeelworden verricht:gelijkvloers: garage; bergplaats voor machines, meststoffen;gierkelders, enz.;le verdieping: veestallen met voedersilo's erboven, woongele-genheid voor de boer met gezin.Bij oude boerderijen is de hooischelf geschikt te maken als vlucht-plaats. Beter is het, een gras- of voedersilo in beton uit te voeren,zodat deze als veilige, tijdelijke vluchtterp voor de mensen dienstkan doen.d. Bestaande boerderijen en woningenDoor het aanbrengen van betonnen platen rondom (foto I) zijnze tegen ontgronden van de fundamenten beschermd. Op eenandere goede methode zal hier thans niet worden ingegaan.LitteratuurDs Ingenieur, I4.8.'53De Nederl. Gemeente, 28,10.'53tek. 5. grondplan boven het vrije maaiveldRechten voorbehouden voor de bovenomschreven principen.Flood-resisting concrete structuresby P. A. RueckThe fact that all the dikes have been reconstructeddoes not diminish the necessity to build shelters bothfor men and livestock within easy range, some ofthemwith flat roofs for the use of hellcopters. Simple andcheap concrete structures, instead of costly earthenmoulds could give shelter to people and cattle andenable the storage of machinery and crops duringflooding. A good foundation or a concrete slab shouldprevent erosion.Well-built walls should withstand the first onslaughtof the water.Constructions en b?ton r?sistant aux inon-dationspar P. A. RueckLes digues sont de nouveau en bon ?tat, mais ce faitne diminue pas la n?cessit? de construire des abriss?rs pour les hommes et pour le b?tail en cas d'inon-dation. Certains de ces abris devraient ?tre munis detoits plats pour servir aux h?licopt? res. Des plates-formes en b?ton abritant des hommes, du b?tail etdes cultures en cas de catastrophe seraient moinson?reuses que des monticules de terre.Une bonne fondation ou un radier en b?ton sauve-garderaient ces constructions contre la d?rive. Desmurs doment batis pourraient tenir t?te ? une pre-mi?re attaque des eaux.Sturmflutbest?ndiges Bauen im Betonvon P. A. RueckObwohl die Seedeiche nun geschlossen sind, muss dochf?r sichere und von jedermann erreichbare Zuflucht-st?tten f?r Mensch und Tier gesorgt werden, vondenen ein?ge mit flachen D?chern als Landungsstellenf?r Helicopters versehen sein mussen. Fluchth?gel ausErde kommen zu teuer. Billiger und einfacher sindFluchth?gei aus Beton, wo bei Sturmflut Menschen,das Vieh und die Ernte untergebracht werden k?nnen.Eine guts Fundierung und -beziehungsweise oder-eine Betonplatte verhindern das Wegsp?len undUntersp?len. Fachgerecht ausgef?hrte Mauern leistendem ersten Wasserangriff Widerstand.Digest p. 376-377Good and bad practices in reinforced con-crete constructionby P. W. ScharrooThe article gives some examples of always recurringerrors in the execution of concrete structures, due tocarelessness and insufficient skill.Sommaire p. 376-377Erreurs courantes dans la pratique du b?tonarm?par P. W. ScharrooToujours encore des erreurs sont commises dansl'ex?cution d'ouvrages en b?ton arm?, erreurs doessurtout ? la n?gligence et ? l'ignorance. L'article endonne quelques exemples.Zusammenfassung S. 376-377Schlecht und gut im Betonbauvon P. W. ScharrooBe/ der Ausf?hrung von Betonarbeiten werden immernoch viele Fehler als die Folgen einer nicht genug zuverurteilenden Sorglosigkeit und ungen?gender Fach-kenntnis derer festgestellt, die mit der Ausf?hrungbetraut sind. Der Artikel behandelt einige Beispiele.Cement 6 (1954) Nr 21-22 369