C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater b ou wcement 2003 742TenoostenvanAmsterdamwordtin het IJmeer een nieuwe woon-wijkgerealiseerd,genaamdIJburg.De wijk bestaat uit zes opgespo-ten eilanden van wisselend for-maat en karakter. Het Havenei-land en de Rieteilanden zijn deeerstegerealiseerdeeilanden.Hetgrote Haveneiland heeft een ste-delijkkarakterendekleinereRiet-eilanden hebben een groenerkarakter.TussenhetHaveneilanden het Rieteiland loopt een water-gang,deGroeneTunnelgenaamd(fig. 1). Ten westen van dezewatergangligt`Sluis131'.Deover-gang van het stedelijke Havenei-land naar de groene Rieteilandenkomt in de vormgeving van dezesluis terug: een harde oevercon-structie (kademuur) aan de zijdevan het Haveneiland en een zachtgrastalud aan de zijde van hetRieteiland.In de planfase krijgen alle brug-gen en sluizen die gerealiseerdkunnenwordeneennummercon-form de `Amsterdamsche telling'.Zodoende kreeg deze sluis als tij-delijk nummer 2008, wat nietconform de offici?le telling is. Bijde oplevering (najaar 2003) zal deengineeringnaam`sluis2008'wor-den omgedoopt tot sluis 131.A r c h i t e c t o n i s c h o n t w e r pHet architectonisch ontwerp vanbureau Meyer en Van SchootenArchitecten voorziet in een sluismet schuifdeuren en twee sluis-hoofden, die zich respectievelijkin het talud en onder de kadebevinden. Het gedeelte van hetsluishoofd in het talud bestaat uiteen betonnen `mes' met een tapsevorm, dat diep in het groene, op-lopende talud snijdt (fig. 2).De groene oever met de slanke,betonnen `messen' vormt eensterk contrast met de tegenover-liggendebetonnenkademuurmetgemetselde bekleding. De sluis-deurenzijnnietbeloopbaar,waar-door een hekwerk niet nodig is.Door de minimale vormkenmer-ken van de sluis is deze in har-monie met de omgeving.D i m e n s i e sDe sluis heeft een gegarandeerdedoorvaartbreedte van 6 m en eeneffectieve lengte van 27,5 m. Denoordelijke kade ligt op NAP + 2,0m en de zuidelijke oever ligt opNAP + 1,50 m. De onderhouds-diepte (bovenkant kolkvloer) vande sluiskolk is gelegen op NAP? 2,25 m.Bijzondere vormgeving sluis IJburgStadssluis met groene wanding. R. Koot, IBA AmsterdamHet bouwen van een schutsluis in de stedelijke omgeving van IJburg betekentmeer dan het ontwerpen van een kolk en twee hoofden. Het karakter van debeide eilanden waartussen de sluis ligt, komt tot uiting in de vormgeving.Opvallend is dat de kolk aan ??n zijde een harde stenen wand heeft en aan deandere zijde een grastalud. Mede daarom kent de sluis geen puntdeuren,maar schuifdeuren. Al met al een bijzondere schutsluis.1 | Overzicht eilanden-structuur IJburg2 | Artist impression Sluis2008C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater bou wcement 2003 7 43De sluis is berekend op eenkerende hoogte van 2 m, uit-gaande van het peil op het IJmeerdatkanfluctuerenvanNAP+1,45m tot NAP ? 2,25 m door resp.opwaaiing en afwaaiing en degelijkblijvende hoogte van hetbinnenwater, die een hoogte vanNAP ? 0,40 m zal hebben.P r i m a i r e w a t e r k e r i n gRond elk eiland van IJburg wordteendijkringgerealiseerd.Volgensde Wet op de Waterkering is dezedijkring een primaire waterke-ring. De sluis is onderdeel van de-ze primaire waterkering en moetdaarom dezelfde veiligheid tegenoverstroming bieden.Het veiligheidscriterium voor eenwaterkering is gelijk voor de ge-hele waterstaatkundige eenheidwaarvan de betreffende waterke-ring deel uitmaakt: het dijkring-gebied. Voor IJburg is de toelaat-bare overschrijdingsfrequentievastgesteld op 1/4000 per jaar.Dit betekent dat de hoogte ende sterkte van de keringen wor-den berekend, uitgaande vaneen maximale overschrijdingsfre-quentie van de hydraulische be-lasting (waterstanden en golven)van 1/4000 per jaar.Door de ligging aan de zuidzijdevan het Haveneiland West is desluis niet aan golfaanval onderhe-vig. De kruinhoogte is bepaaldaan de hand van het waterstand-criterium (maatgevend hoogwa-ter `MHW' vermeerderd met 0,50m waakhoogte). In verband metmogelijke gevolgen van toekom-stige zeespiegelrijzing zijn dewaterkeringen van IJburg ont-worpen rekening houdend meteen potenti?le kruinverhogingvan 0,5 m.Voor de sluis is de maatgevendhoogwaterstand bepaald op NAP+0,75m.Daarbijwordendewaak-hoogte opgeteld, alsmede demodelmarge (= onzekerheid incomputermodel) en de ophoog-baarheid. Als gevolg daarvandient de kruinhoogte minimaalNAP + 2,00 m te bedragen. Aan-gezien het talud aan de zuidzijdeophoogbaar is, wordt de kruin nuaangelegd op NAP + 1,50 m.S l u i s h o o f d e nVan de hele sluisconstructieinclusief de stalen deuren is een3D-model gemaakt (fig. 3), wathet ontwerpen van alle raakvlak-ken en aansluitingen heeft ver-eenvoudigd. De sluis is opge-bouwd uit twee sluishoofden, elkmeteendrogeeneennattekelder,een omloopriool met woelkel-ders,eenkoppelvloermetdeurniseneenmesconstructie.Tussendesluishoofden is de sluiskolkwanduitgevoerd als een ter plaatse ge-storte betonnen L-muur.Kelders en koppelvloerDe gehele kelderconstructie ligtonder maaiveld (NAP + 2,00 m).De kelders zijn begaanbaar doorin het maaiveld gelegen luiken. Inde droge ruimte staan de voorzie-ningen ten behoeve van de aan-drijving en de bediening. In denatte kelder is een onderhouds-bordes gesitueerd waarover dekettingaandrijving loopt. Hierbijheeft het bordes twee functies,namelijk een functie als bordeswaarover droog kan wordengelopen voor onderhoud aan dedeuren en aandrijving en alstweede functie de ondersteuningvan de kettingaandrijving (fig. 4).In het dak en op de voor- en ach-terwand van de kelder zijn despansystemen bevestigd voor hetop spanning houden van de ket-tingaandrijving.Indevloervandenatte kelder en in de koppelvloerzijn de voorzieningen aange-bracht voor de schuifdeur.De deurconstructie heeft tweepolyethyleen(PE)-opleggingendieovereenRVS-drempelglijden.Deaanslagen bij de deurnis zijntevens voorzien van RVS-platendiesamenmetdePE-balkenopdedeuren de afdichting verzorgen.Omloopriool ? woelkeldersDe sluis is uitgevoerd met om-loopriolen en woelkelders aanbeide zijden van de keldercon-sparing t.bv. kunstwerkwoelkelderkademuur woelkelderaansluiting metwaterkering IJburgmesconstructiebuitenwaterbinnenwaterdroge keldernatte kelder metonderhoudsbordesomlooprioolaansluiting metbrug 2009KKOOIIasdoorvaartbovenaanzichtomloopriool3 | 3D Autocadmodel gehelebetonconstructie4 | Bovenaanzicht sluishoofdC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater b ou wcement 2003 744structies. Voor sluizen van dezeomvang is dit niet gebruikelijk.Wat waren de overwegingen?Enerzijds diende de vereffenings-constructiebereikbaartezijnvooronderhoud, anderzijds was hetuit architectonische overwegin-gen niet mogelijk leuningwerk opde deuren en sluishoofden teplaatsen. In samenspraak met debeheerder en de architect is uit-eindelijk gekozen voor omloop-riolen.Het omloopriool bestaat uit eensterke, glasvezelversterkte buismet een relatief laag gewicht enlage wandwrijving. Het riool rustop uitkragende betonvloeren (fig.5) en mondt aan weerszijden vande sluisdeur uit in woelkelders.Deze laatste zijn noodzakelijk omde dwarsstroming in de sluis tereduceren.MesconstructieDe mesconstructie is opgebouwduit diverse elementen. Allereerstis er de op prefab-betonpalen ge-fundeerde vloer die trapsgewijsmeeloopt met het talud (foto 6).Onder de funderingsvloer zijnvervolgens tegen achter- en on-derloopsheidskwelschermen aan-gebracht. Dan is er het mes,waarvan de totale lengte is be-paald door de kwellengte. De tapstoelopende wandconstructie opde vloer is vanwege gewichtsbe-sparing opgebouwd uit tweewanden van 300 mm dik met eendek erop (fig. 7). De bovenzijdevan het dek is afgewerkt metschuine zijden en een sleuf tegenbeloopbaarheid.DeurnisDe deurnis op de kopse kant vanhet mes is zeer slank ontworpendoor de aanslag en de schotbalk-sponning in staal uit te voeren. Destaalconstructie is volledig ge?n-tegreerd in de betonconstructie(foto 8). Aan de onderzijde vande kopse kant is een voorzieningvoorslib-envuilvangaangebracht.N.A.P.doorsnede O-Odoorvoer ?100t.b.v. motorasomlooprioolrooster vloeruitvullaag 1% afschotonderhoudsbordesnatte kelderdroge kelderwerkvloer 60 mmwerkvloer 60 mmwerkvloer 60 mm1370+1900+1480+1550+3350-1270-2550-2050-2050-1400+600+800-500-1850-1342-1342-1850-1750-3350-N.A.P.holle ruimtet.b.v gewichts-besparingdamwand kwelschermsponning tegen beloopbaarheid2500+2199+1700+2000+3850-3350-2250-1367-5 | Doorsnede ter plaatsevan kelders6 | Overzicht mes-constructie en sluiskolkfoto: Luuk Kramer7 | Doorsnede ter plaatse van mes incl.holle ruimteC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater bou wcement 2003 7 45K a d e m u u rTussen de sluishoofden is aande noordzijde een kademuurcon-structie gebouwd, bestaande uiteen betonnen prefab palen gefun-deerde L-muur. In de kademuurzijn de voorzieningen voor descheepvaart aangebracht alsme-dedrenkelingvoorzieningen.Vlaknaast het westelijk sluishoofd iseen sparing opgenomen voor eenkunstwerk van Tom Claassen.Het kunstwerk is een drijvendnijlpaard met de voeten op dewaterlijn, dat meebeweegt met dewaterstand in de sluiskolk. In hetnijlpaard zijn tevens bolders aan-gebracht, zodat het kunstwerkeen functie heeft.S c h u i f d e u r e nDe sluisdeuren zijn uitgevoerdals stalen, doosvormige schuif-deuren. Door het vervallen van derinketten (deurschuiven) is de in-wendige constructie van de deurvereenvoudigd. De bovenzijde isin overleg met de architect afge-schuind om de deur, net als hetmes, niet-beloopbaar te makenvoor publiek (foto 9).De sluisdeuren zijn elk 7,10 mlang. De westelijke deur is 4,30 mhoog en de oostelijke deur 3,95 m.Elke deur weegt circa 15 ton. Dedeuren zijn opgebouwd uit stalenbalkprofielen en staalplaat. Hetonderste deel van de doosvormigeconstructie is in dwarsdoorsnedeversmald tot een enkelvoudigeplaatdikteinhethartvandeur,omhet volume aan holle, luchtdichtafgesloten ruimten te verlagen endaarmee het opdrijvende vermo-gen van de deur te reduceren.In langsrichting van de deur zijnvier,RVSvereffeningsbuizenaan-gebracht, die er bij het bewegenvan de deur voor zorgen dat hetwater in de deurnis en de deurkasin de natte kelderruimte zondergrote weerstanden in en uit kanstromen bij het bewegen van dedeur.De stalen deuren worden volledigluchtdicht afgelast; waardoor debinnenzijde afdoende tegen cor-rosie is beschermd.Uitwendig zullen de deuren ineen hoogwaardig duplex-systeemworden geconserveerd. De ver-effeningsbuizen zijn uitgevoerdin RVS 316L; de slecht bereikbarebinnenzijdevandebuizenhebbengeen verdere conservering nodig.Projectgegevensopdrachtgever:Gemeente Amsterdamarchitectonisch ontwerp:Meyer en Van Schooten Architecten BVconstructief ontwerp:Ingenieursbureau Amsterdambeheerder:dienst Infrastructuur Verkeer enVervoer (dIVV)aannemer:combinatie AannemingsmaatschappijVobi BV Vinkeveen (betonconstructie)en Jansen Venneboer Wijhe (staal- enwerktuigbouw)8 | Detail deurnisfoto: Luuk Kramer9 | Detail afschuining mes en deurfoto: Ren? Koot