Schaalelementenvoor vloeren, daken, wanden en gewelvendoor ing. G.j. HamerTer besparing resp. vervanging van het hout zijn reeds vele beton-elementen voor vloeren, daken, enz. ontwikkeld.Deze elementen zijn massief of hol; zij hebben een vorm, die isafgeleid van een rechthoek of omgekeerde T. Een geheel apartt/pe zijn de schaalelementen, door de fabrikant segmentelementengenoemd.In tek. I zijn de afmetingen en de vorm te vinden ; de laatste toontveel overeenkomst met het schaaldak, dat tot lichter gewichtheeft gevoerd.De bekisting hiervan is echter kostbaar. Door een schaalelementvan een constante breedte (50 cm) en dikte (16 cm) te maken, kanmet een vorm van ??n grootte worden volstaan. Alleen de wape-ning zal vari?ren, daar deze afhankelijk is van de belasting en deoverspanning.Een ruw betonoppervlak brengt een kostbare afwerking meebij vlakken, die in het zicht blijven. Ook maatverschillenmaken, dat een pleisterlaag daarbij noodzakelijk wordt.Daarom werd gezocht naar een eenvoudige, goedkope bekisting,die tevens een zeer glad oppervlak gaf en naar een fabricagewijze,die een zeer geringe maattolerantie mogelijk maakte. Alle ge-noemde bezwaren heeft men weten op te lossen, terwijl de ge-vonden werkwijze (Ned. Octrooi Nr 61066) bepaald economischen snel kan plaats vinden.Men heeft in een nieuw gebouwde fabriek eenvoudig op de vloereen lange-bank gemaakt, waarop 8 stenen rugvormen van 36 mlengte elk zijn aangebracht (foto 2). Op deze wijze kan in ??n keer280 m1worden gemaakt. De rugvormen zijn van geschuurdekalksteen; zij zijn gescheiden door op juiste hoogte gestelde Ui-vormige rails, waardoor de schoenen van de trilschaaf zuiver pas-send lopen. De ruggen worden met een oliepreparaat bespoten,waardoor aanhechting van de betonspecie wordt voorkomen.Hierna worden over elke rug 2 draden gespannen, die dienst doenals transportwapening en om de metalen tussenschotjes op dejuiste plaats te houden.Met behulp van een rijdend platform brengt men stelblokjes aan,waaraan later eventuele plafondplaten kunnen worden vastge-schroefd of gespijkerd.Vervolgens wordt de hoofdwapeningskorf (foto 5) over de ge-spannen draden gelegd en hieraan vastgebonden. Met een revol-verspuit worden nu de ruggen en de wapening met cementpapbespoten (foto 6). Deze pap wordt gemaakt van gezeefd cementen fijn zand om verstopping van de revolver te voorkomen. Hetbespuiten heeft een tweeledig doel:foto I. cementmortelspuiten voor afwerking en voor bescher-ming van de wapening tegen roesten in lichtconstructie-betontek. I. dwarsdoorsnede en maten van een schaalelement.1. het verkrijgen van een dichte en gave onderzijde van hetschaalelement en2. het cementeren van de hoofdwapening, een vereiste vooriichtconstructiebeton.Zodra een deel van de lange-bank op deze wijze is behandeld,wordt reeds een begin gemaakt met het aanbrengen van de aard-vochtige betonspecie. Hiertoe gebruikt men het rijdende platform,dat met een staaldraad wordt voortbewogen (foto 7). Aan de voor-zijde van dit platform bevindt zich een stalen rei met vormpunten,waardoor de betonspecie op de juiste hoogte over de ruggenwordt verspreid.Hierna wordt de rijdende trilschaaf aan het begin van de lange-bank geplaatst en aan beide zijden aan de trekkettingen gekoppeld.Deze eindloze kettingen lopen over nestenschijven, waarvan ertwee met behulp van een moter met vertragingdmechanismenworden aangedreven. Deze aandrijving kan zodanig worden ge-regeld, dat de rijtijd van de trilschaaf varieert van 90 tot I80minuten. Aan de trilschaaf zijn drie hoogfrequente trilmotoren be-vestigd, die 9 000 trillingen per minuut geven (foto 8-9).De volgende ochtend wordt de lange-bank ontruimd en wordende schaalelementen naar buiten gebracht (foto I0), waar ze verderkunnen verharden. Na I5 uur vindt dus de aflichting plaats, het-geen des zomers met portlandcement klasse kan geschieden. Inde koude maanden wordt gebruik gemaakt van een stoomleidingaan beide zijden van de lange-bank en van houten schotten, die35 cm boven de lange-bank zijn aangebracht, zodat stoom eronderkan worden toegelaten. Hiermede is een normale productie ver-zekerd. De fabriek zelf wordt met drie luchtverhitters verwarmden de ramen zijn voor isolatie dubbel beglaasd.foto 2. gestorte betonspecieDoor verdere scholing is men er inmiddels in geslaagd,het aantal arbeidskrachten te beperken.Cement 5 (1953) Nr 1--2 19foto 3. het buigen van de beugelsfoto 4. het monteren van de wapeningV??r het aflichten van de schaalelementen worden ze eerst overhet gehele oppervlak met een knijperapparaat losgelicht. Voorhet naar buiten brengen gebruikt men een dubbele grijper (foto10). Het laden geschiedt op dezelfde wijze.Werden de schaalelementen sinds 1946 in de oude fabriek gemaaktvan grindbeton in houten mallen, in de nieuwe fabriek wordtlichte toeslag gebruikt. Het gewicht bedraagt thans 40-45 kg/m1bij een normale hoofdwapening.Wordt bij het aangieten van de ribben in het werk een lichtebetonsoort gebruikt (klinkerisoliet of bims), dan bedraagt hetvloergewicht zonder eventuele deklaag of plafond 130 kg/m . Voorwoningbouw bedraagt de maximumlengte zonder drukvloer circa6,50 m. Zeer lange elementen zijn echter vanwege het transporten het verwerken op de bouwplaats niet economisch.De arbeiders stonden in het begin wat onwennig tegenover denieuwe productiewijze, maar hoewel t.o.v. dit proces ongeschoold,is in korte tijd een hoge mate van vakbekwaamheid bereikt, te-foto 6. het storten en trillenOpmerkelijk is, dat men direct na het trillen op deelementen kan staan.foto 7. het trillen met op de voorgrond de draadspannersmeer ook omdat de machine het zware werk verricht. De produc-tieverhoging op de lange-bank is rond 100%, terwijl belangrijkminder mensen nodig zijn. Het product zelf voldoet aan de streng-ste keur.De schaalelementvloeren verlangen geen plafond, omdat de ge-welfwerking niet eentonig aandoet en de schalen geheel glad zijn.Alle mogelijke plafonds zijn echter onder deze vloer aan te bren-gen. Vele Gemeenten, maar ook het Rijk past het schaalelementreeds op grote schaal toe, zowel in systeembouw als in traditionelebouw van woningen. Verder worden schaalelementen gebruiktvoor bruggewelven, daken, wanden, schuttingen en keermuren.foto -5. het leggen van de wapening20 Cement 5 (1953) Nr 1--2foto 8. vervoer van een schaalelement na 15 uur verhardenBij wanden wordt de holle zijde naar buiten geplaatst en desge-wenst afgedekt. Bij schuttingen en keermuren worden de ele-menten vertikaal geplaatst.Schaalelementen worden gemaakt voor een toelaatbare belastingvan 150-500 kg/m2. Voor hogere belastingen dient een licht ge-wapende dekvloer tegelijk met het ribbenbeton te worden ge-stort.Omdat de vereiste wapening reeds in het element ?s opgenomen,is de constructie zelfdragend en kan de vloer voor de verdere op-bouw direct in gebruik worden genomen, zelfs nog voordat deribbevulling (I m3per 37 m2vloer) is aangebracht.Voor het aanbrengen van deze vulling behoeven geen reien teworden gesteld, omdat het afreien geschiedt over de vlakke rugvan het element.Het verwerken van betonstaal in deze vloer blijft op de bouw be-perkt tot een eventuele koppelstaaf.Overstekende vloergedeelten krijgen extra wapening in de ribben(foto 12).foto 9. opslagplaats van schaalelementenbij de fabriek te ZevenbergenA foto 11. geplaatste schaalelementen metaangebrachte leidingenfoto I0. balcon van uitkragende schaalelementenV foto I2. plafond van schaalelementen tijdens de bouwCement 5 (1953) Nr 1--2 21