ROTTERDAM:STADAAND sR.Bakker, directeur Stadsontwikkeling RotterdamDit nummer van Cement is geheel gewijd aan het bouwen in Rotterdam, tergelegenheid van het 650 jarig bestaan van de stad. Dankzij het vernieuwingsbeleidvan het stadsbestuur vinden thans in Rotterdam veel bouwactiviteiten plaats. Vandit grote aantal zijn er voor dit speciale nummer enkele geselecteerd die in ontwerpen uitvoering bijzonder interessant zijn.In de eerste bijdrage geeft mevrouw Riek Bakker, directeur Stadontwikkeling, eenoverzicht van het gemeentelijk beleid gericht op revitalisering van Rotterdam.Enkele deelplannen worden meer gedetailleerd naar voren gebracht.199019501900I1 1 I I I I I 1 I /""'\: II1 I I,! I I iJ ~i!I,I,V Ir--i,i I !I I i ?l ! iII I . i : I~.I/i : !II I i ,! ii I, I II :) i i !,! I, : ! I II ,I 'j/ iiI :!I II i;I i!,I I,I i : I,18505001002 Ontwikkeling van de bevolkingTegelijkertijd herinnert Rotterdam in1990 zich SO jaar wederopbouw van debinnenstad. Wie nu in Rotterdam opbezoek komt, zal het niet ontgaan dat opdit moment aan het Weena de laatstebraakliggende gronden van de binnen-stad in rap tempo worden volgebouwd:een ballet van bouwkranen. Over enigetijd is dit stukje stad omgevormd tot eencity-boulevard met kantoren en appar-tementen (fOto 1).Is Rotterdam dan af? Ik denk het niet,een stad die afis, is een dode stad. Al6S0jaar timmeren de Rotterdammers aanhun stad en zij zullen dat blijven doen.Soms noodgedwongen door gruwelijkoorlogsgeweld (dewederopbouw), somsafgedwongen door maatschappelijkebewegingen (de stadsvernieuwing).Ookom~~pureb~~n~~nm&~~~~l--B-o-u-w-a-ct-~-'-~-i-~-n-a-a-n-h-e-t-~-e-e-n-a-~-------------~nomische ontwikkelingen (de herstruc- (foto: J. Linders) ?700turering van de havengebieden) en sindsenkelejaren doelbewust om Rotterdamuit een neerwaartse spiraal te trekken.In dit artikel ga ik eerst in op die neer-waartse spiraal, de stedelijke crisis, omvervolgens het gemeentelijke beleid ge-richt op de revitalisering van Rotterdamuit de doeken te doen. Tenslotte zal ikenkele plannen van StadsontwikkelingRotterdam presenteren die vorm gevenaan het idee van de revitalisering van destad.In 1990 viert Rotterdam het verkrij-gen van zijn stadsrechten 6S0 jaargeleden. 6S0 Jaar is er aan de stadgetimmerd en vertimmerd. 'Stadstim-meren' is dan ook de naam van een ten-toonstelling over de stedelijke ontwik-keling van Rotterdam, een tentoonstel-ling die gedurende 1990 in de Kunsthalop de Wilhelminapier te zien is.14 Cement 1990 nr. 4Vooralhetverdwijnenvan de zwarein-dustrie,dewervenvoor bouwen onder-houd van zeeschepen, en de vervangingvan het traditionele stukgoedoverslagdoorhet transport met containers, kort-om het verdwijnen van de meest ar-beidsintensieve sectoren van het be-drijfsleven, zorgden voor een even dra-matische toename van de werkloosheid(fig. 4).De gelijktijdige toename van de werk-gelegenheid in de tertiaire en quartairesector betekende geen alternatief voorde werkloze arbeiders uit bovenge-noemde takken van de havenindustrie.Zij bezaten niet de benodigde graad vanscholing. Het resultaat was en is eigen-lijk nog steeds een grote structurelewerkloosheid in Rotterdam. Bijgevolghebben grote groepen van de bevolkingeen laag inkomen. De grootste concen-tratie van werklozen is daar te vindenwaar de huren van de woningen hetlaagst zijn, dus in stadsvernieu-wingswijken. Het is hier niet de plaatsom uitgebreid bij alle problemen enmogelijke problemen van sociale en fi-nanci?le aard stil te staan. E?n ding isechter duidelijk: naast een beleid van depakt. Zoweldelokaleoverheid als de na-tionale overheid stimuleerden de reno-vatie van de bestaande vooroorlogsewoningvoorraad en de bouw van nieu-we woningen dicht bij de stad ofzelfs inde stad, om de bevolking ervan te weer-houden naar de suburbane gemeentente verhuizen.Deze aanpak bleek succesvol. In 1980Was het vertrekoverschot nihil.Vanafhet midden van dejaren zeventigwerd deze problematiek gericht aange-Rond 1975 was het aantal inwoners ge-daald tot 620.000, een verlies van meerdan 100.000 in 10jaar. In de meeste ge-vallen bleven de mensen die in de sub-urbs gingen wonen echter wel in de stadwerken. Deze suburbanisatie veroor-zaakte enorme verkeersstromen tussende stad en de suburbs aan de ene kant, eneen verlies aan draagvlak voor de stede-lijke voorzieningen aan de andere kant.Immers alleen de draagkrachtigen kon-den het zich veroorloven naar buiten destad te verhuizen.Crisis en revitaliseringZoals zoveel steden kende Rotterdamtot voor kort een negatieve ontwikke-ling. De eerste tekenen hiervan waren alhalverwege dejaren zestig merkbaar inde veranderingen van het migratiepa-troon. De toename van het aantal men-sen in de stad werd toen overtroffendoor het aantal mensen dat de stad uit-trok om in de randgemeenten, de sub-urbs, te gaan wonen (fig.2 en 3).Intussen was de aard van de stedelijkecrisis echter drastisch veranderd. Totdankenmerktedecrisiszichvooral doorhet afuemen van het aantal inwoners,het naar buiten de stad verhuizenvan dedraagkrachtigen en het verlies in ver-trouwen van het openbaar bestuur doorde minder draagkrachtigen. Vanaf hetbegin van dejaren tachtig komtde crisis1---------------------------------1 vooral tot uiting in een dramatische af-name van het aantal arbeidsplaatsen.6070.sIll60??,+-;I----+----+----4----+---,f--+---110 +-11----+----+-=-""""'=--+---+---\"'+-II----+----+---+---+-t---+--I"'+-II----+----+----4----7'