A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pI n f r a s t r u c t u u rcement 2004 761 |Het treinverkeer kan nuzonder ander verkeer testoren doorgang vindenNa de Tweede Wereldoorlog zijn vanaf 1950 veel nieuwewegen en kunstwerken aangelegd in Nederland enBelgi?. Door hun leeftijd gaat onderhoud nu een nadruk-kelijke rol spelen, hoewel ze vaak uit technisch oogpuntniet zijn versleten. Wel stelt de maatschappij tegenwoor-dig andere eisen aan kunstwerken, waarmee de functio-nele levensduur ter sprake komt. Tegelijkertijd nam metde economische groei de zakelijke en private mobiliteitflink toe en daar lijkt voorlopig geen eind aan te komen.Gemiddeld groeit de mobiliteit 2% per jaar en in 2020 zalhet verkeer ten opzichte van nu zelfs met 40% zijn toege-nomen, voorspelt TNO Inro. Dat maakt werken aan deverschillende wegen hard nodig.Door de enorm gegroeide verkeersdruk veroorza-ken tegenwoordig zelfs kleine reparaties veel opont-houd en files en dat vereist een nieuwe aanpak omergernis te voorkomen. Tijdens de (ver)bouw moethet verkeer gewoon doorgaan en dat vraagt creativi-teit van de wegenbouwers. Tegenwoordig wordt ver-keershinder namelijk omgerekend naar economi-sche schade. Bij Rijkswaterstaat nemen ze die fac-Themanummer `Werken aan de wegen'RECONSTRUCTIE VANINFRASTRUCTUURHARD NODIGtor mee in de kostenberekeningen. Een op zichzelfkostbare bouwmethode kan toch de moeite waardzijn omdat dit tijdwinst en dus economische winstoplevert. Een goed voorbeeld van duurzaam (inbeton!) wegen opwaarderen, is het artikel in dezeCement over de snelle renovatie van de E40 bijBrussel.Bovendien is complete vervanging van wegen enkunstwerken nu in menig geval te duur gewordenen wordt daarom naar andere constructies en mid-delen gezocht. Met nieuwe technieken, materialen,organisatievormen en financieringen worden ont-werp, uitvoering, beheer en onderhoud in ??n handgehouden. Dat maakt de kosten beheersbaar entransparant en verduidelijkt de verantwoordelijk-heid. Over de inbreng van het bedrijfsleven op ditgebied en nieuwe contractvormen zoals PPS zalCement in maart 2005 een themanummer brengen.Qua beleid zien we dat steeds meer ongelijkvloersekruisingen worden aangelegd, wat eveneens eenwijze is om verkeersstremmingen en files te voor-komen. Het artikel over de nieuwe meerlaagse krui-sing bij Wassenaar in de N14 geeft aan dat zowelesthetisch als verkeerstechnisch fraaie oplossingenworden gevonden.K u n s t w e r k e n o p w a a r d e r e nIn een lezing voor CUR-Beton kwam ir. O. Schaafvan de Bouwdienst Rijkswaterstaat in april dit jaarmet cijfers over de omvang van het opwaarderenvan bestaande betonconstructies. Tevens verklaardehij de vier aandachtspunten die een rol spelen bijde beslissing om constructies op te waarderen inplaats van te herbouwen.Het gaat in Nederland om circa 4100 kunstwerkenmet een totale lengte van 232 km. De aanlegpiek lagrond de jaren `70, en met een technische levensduurvan 70 jaar ligt de vervangingspiek dan rond 2040.Maar door gewijzigde functionele eisen (veiligheid,uiterlijk, duurzaamheid) komt die piek veel eerder.Soms is er al vervangen (Lekbrug bij Vianen, Waal-brug bij Zaltbommel). Op basis van de Spoedwetwegverbreding en het fileplan ZSM (Zichtbaar, Slimen Meetbaar) is ervoor gekozen om op 33 trac?sspits- en plusstroken te gaan realiseren. Dit zou vol-gens de wet in 2006 gerealiseerd moeten zijn.Van de 457 kunstwerken die bekeken zijn voor ver-vanging dan wel opwaardering voldoet 80% wel.Maar bij de resterende 20% (92 kunstwerken) zijnaanpassingen vereist: 17% verbreden, 26% vervan-gen, 25% versterken, 17% verbeteren dwarskrachten 15% verhogen betonsterkte. Veel kunstwerkenwaren destijds niet ontworpen op het volledig metvoertuigen belasten over de volle breedte. Nu is ditvaak wel noodzakelijk. Het opwaarderen vergt gede-gen technische kennis en een onderhoudsstrategie.Dit afwegingsproces geldt ? op andere wijze ?natuurlijk ook voor gebouwen en tunnels.Tegenwoordig spelen de volgende vier factoren eenrol bij het opwaarderen:? publieksgerichte (nieuwe) bouwmethoden.Door technische innovatie kan verkeershinder wor-den voorkomen, bijvoorbeeld door het aanbrengenvan externe voorspanning en zelfverdichtend betontijdens het gebruik van het kunstwerk, zoals bij deKetelbrug (zie Cement 2003 nr. 1);? belastingen.De aslasten groeien met gemiddeld 0,5% per jaar,dit is factor 1,75 in 100 jaar. Het aantal zware trans-porten (> 100 ton) is in 10 jaar (1992-2003) vertien-voudigd. De verkeersintensiteit neemt ook toe, netals het aantal voertuigtypen, wat vermoeiing vanmateriaal kan veroorzaken;? normen.Sommige normen vergen volgens de BouwdienstRWS herziening, zoals de Richtlijn voor BestaandeBetonnen Kunstwerken (RBBK). Verder is aanpas-sing van software nodig om bestaande oude con-structies te kunnen beoordelen aan de nieuweeisen. Voor het vaststellen van de feitelijke dwars-krachtcapaciteit van liggers loopt nu onderzoek bijTU Delft. Te denken valt volgens RWS aan een`APK voor constructies';? nieuwe materialen bij `oud' beton.Bij rijksweg 28 in Zwolle is een viaduct versterktmet koolstofvezellamellen (zie Cement 2004 nr. 2).Dit is een van de vernieuwde versterkingsmetho-den die voldoen aan de gestelde eisen (doorwerkentijdens gebruiksfase, brandwerendheid, economie,arbeidsomstandigheden, aanrijdgevoeligheid). Eenandere toepassing betreft hogesterktebeton ter ver-vanging van asfalt op stalen brugdekken, zoals bijde Calandbrug (zie Cement 2004 nr. 4).Kort samengevat: vermijd filevorming waar moge-lijk, betrek de lifecyclekosten van een kunstwerk bijde beslissing tot reconstructie, hou rekening metalmaar stijgende verkeersdruk en innoveer als heteven kan.O p e n b a a r v e r v o e rDe Nederlandse Spoorwegen leveren een bijdrage aan`minder hinder' door het spoor uit te breiden en teA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pI n f r a s t r u c t u u rcement 2004 7 72 |De Phileas is een nieuwevorm van HoogwaardigOpenbaar Vervoer inEindhovenverdubbelen en tegelijk ongelijkvloerse kruisingen entunnels aan te leggen. De artikelen over de zogehetenPutkoptunnel bij Woerden en de werkzaamheden bijLoenen voor de spoorverdubbeling Amsterdam -Utrecht zijn daarvan treffende voorbeelden.Daarnaast speelt het inzetten van hoogwaardig open-baar vervoer (HOV) om bestaande wegen te ontlas-ten van verkeersdruk, en dat vergt nieuwe vrije(betonnen) busbanen in en door de bestaande bebou-wing. Complexe situaties vragen om creatieve oplos-singen van constructeur en architect. Op vier plaat-sen in Nederland zijn HOV-projecten gaande. InEnschede en Eindhoven zijn ze daar bijvoorbeeld algoed in geslaagd, zoals twee artikelen in dit nummeraantonen. In Eindhoven is met de Phileas zelfs eennieuw vervoersmiddel ge?ntroduceerd, een bus diesoepel rijdt als een tram met het gemak van demetro. Grotere HOV-projecten in Utrecht en Haar-lem zijn in uitvoering.CUR Beton zal bij het opwaarderen onder meer devolgende punten onder de loep nemen: hoe toets jedraagkracht en hoe duurzaamheid, het invullen vanontbrekende regelgeving (inclusief het veiligheidsni-veau), hoe kunnen we niet-destructief onderzoek aankunstwerken inrichten en archiveren? Een volgendefase wordt het hergebruik van gebouwen in plaatsvan slopen.Wat Schaaf tot de conclusie bracht: hoe kan de draag-kracht van constructies worden getoetst? Regel-geving als uitgangspunt voor het veiligheidsniveauontbreekt nog, evenals een duurzaamheidstoets.Sensoren instorten in constructies kan monitorenbevorderen en er is behoefte aan niet-destructiefonderzoek om sloopafval te voorkomen. Tot slot ismeer aandacht nodig voor archivering.In dit nummer is het centrale thema daarom: welkezijn de factoren die een rol spelen bij de overgangvan instandhouding en regulier onderhoud naarreconstructie van infrastructuur? Van "De weg op deweegschaal" tot "Waar een wil is, is een weg". Waar-bij de minister van Verkeer en Waterstaat, mevrouwdrs. K.M.H. Peijs zegt: "Onderhoud is niet sexy, maarwel hard nodig". Vandaar dat het kabinet tot 2010 eenextra 3 miljard euro uittrekt voor achterstallig onder-houd aan (vaar)wegen en het spoor. RedactieA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pI n f r a s t r u c t u u rcement 2004 783 en 4 | Tijdens het werkaan de weg gaat hetverkeer ernaast alshet kan gewoondoor