themaPrivate kwaliteit, een grote uitdaging4201554themaPrivate kwaliteit,een groteuitdagingStand van zaken privatisering bouwplantoetsingPrivate kwaliteit, een grote uitdaging 42015 55Met de instemming van de ministerraad (mei 2015)met de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen, isprivate kwaliteitsborging weer een stapje dichterbijgekomen. Het is een van de belangrijkste ontwikke-lingen die de bouwsector de komende jaren zalbezighouden. De wijzigingen hebben impact vooriedereen die te maken heeft met ontwerp, ontwikke-ling, uitvoering en beheer van vastgoed.Al sinds 1997 wordt gesproken over het onderwerp privatekwaliteitsborging. De commissie Fundamentele VerkenningBouw heeft, onder voorzitterschap van oud-minister Dekker inde periode 2007-2008, onderzoek gedaan naar de rol van wet-en regelgeving in het bouwproces en een boost gegeven aan dediscussie. Vanuit het principe `Publiek wat moet, privaat watkan' heeft de commissie een aantal aanbevelingen gedaan aande overheid en het bouwbedrijfsleven. E?n van deze aanbeve-lingen heeft betrekking op de toets aan de eisen uit het Bouw-besluit 2012 en het toezicht van de overheid op de uitvoeringvan bouwwerken.VergunningenWie iets wil (ver)bouwen, heeft daarvoor in veel gevallen eenomgevingsvergunning voor het bouwen nodig. Een dergelijkevergunning wordt aangevraagd bij de gemeente, die toetst inhoeverre het aannemelijk is dat het bouwplan voldoet aan deeisen van het Bouwbesluit 2012, welstand en het bestemmings-plan. Voor de toetsing moet de aanvrager de nodige informatieaanleveren. De commissie Dekker heeft zich afgevraagdwaarom bouwers niet zelf kunnen zorgen voor een `bouwplan'dat voldoet aan de voorschriften. Zeker als het gaat om hetvoldoen aan het Bouwbesluit 2012 stelt de commissie dat detoetsing aan de bouwregelgeving door de gemeente achterwegezou moeten kunnen blijven. De vergunninghouder moet ooknu al zorgen dat een bouwwerk als het klaar is, aan alle regelsvoldoet. Dit staat al duidelijk in artikel 1a van de Woningwetsinds 1992. Als een vergunninghouder ? samen met zijn ofhaar adviseurs, zoals een aannemer ? het goed weet te organi-seren, dan is een vergunning voor het bouwtechnische deel nietmeer nodig.Dit klinkt allemaal eigenlijk wel logisch. Wie een dure televisieof auto koopt, krijgt ook niet eerst een ambtenaar bouw- enwoningtoezicht langs om te controleren of hij echt wel heeftgekregen wat hij heeft gekocht, en of wat is gekocht wel veilig is.Om deze ? al sinds de komst van de Woningwet in 1901 ? bijwet aan de overheid toegeschreven rol te veranderen, is een wetin voorbereiding die deze wijziging van het stelsel mogelijkmoet maken: de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen.Private kwaliteitsborging is hierdoor de komende jaren hetsleutelwoord op het gebied van bouwontwikkelingen in Neder-land. Zoals de wet voorstelt, zal binnen enkele jaren degemeente niet meer gaan over de bouwkwaliteit, maar zal degemeente alleen nog de ruimtelijke vergunning afgeven voor(ver)bouwen. In deze ruimtelijke vergunning zit de beoordelingvan omgevingsveiligheid, het bestemmingsplan en de beoor-deling van de esthetische kwaliteit van een bouwwerk op basisvan redelijke eisen van welstand, of op basis van de in hetbestemmingsplan of omgevingsplan vastgestelde beeldkwali-teitscriteria.De Bouwbesluittoets en het toezicht op de uitvoering volgens deregels van het Bouwbesluit moet door private partijen wordengeorganiseerd. Opdrachtgevers worden op basis van het huidigewetsvoorstel verplicht gesteld de borging van bouwkwaliteit teregelen door middel van het inzetten van private partijen. Hetwetsvoorstel heeft als vertrekpunt dat op bijna elk werk eenkwaliteitsborger aanwezig is die gebruikmaakt van een landelijktoegelaten instrument voor kwaliteitsborging.Rol markt en gemeenteDe eisen die aan de kwaliteitsborger en het instrument wordengesteld, zijn afhankelijk van het maatschappelijk afbreukrisicovan een bouwwerk. De kwaliteitsborger is verantwoordelijkvoor de bewaking van de technische bouwkwaliteit van begintot einde van het plan, zodat hij bij oplevering kan en zalmoeten verklaren dat het bouwwerk geheel normconform aanhet Bouwbesluit voldoet. Deze nieuwe rol in het proces vraagtwel wat van de markt. Een aannemer kan zich straks namelijkniet meer `verschuilen' achter de overheid. In het nieuwe stelselzal de aannemer aan zijn opdrachtgever moeten aangeven dathij vanuit zijn eigen kwaliteitsproces niet mag en kan afwijkenvan het Bouwbesluit. Als de aannemer wel zal afwijken, kan hijzijn erkenning, certificaat en of instrument verliezen.De gemeente krijgt in het nieuwe stelsel vooral de rol vansysteemtoezichthouder. Zij bewaakt administratief of bij bouw-plannen volgens de regels vorm en inhoud wordt gegeven aande kwaliteitsborging en of aan het einde een verklaring dat hetbouwwerk voldoet aan het Bouwbesluit 2012 wordt afgegeven.De vergunninghouder van de ruimtelijke vergunning zal danook aan het begin van het proces moeten aangeven welkinstrument hij zal gaan toepassen voor zijn bouwproject. Voorde uitvoering zal hij richting de gemeente moeten aangevenwelke kwaliteitsborger hij inschakelt en na het gereedkomenvan het bouwwerk zal hij een `as-built'-verklaring moeten over-leggen aan de gemeente. Voldoet de vergunninghouder niet aandeze eisen, dan wordt er gebouwd in strijd met het stelsel en zalWico AnkersmitVereniging BWT NederlandPrivate kwaliteit, een grote uitdaging4201556themaDoelstellingenHet nieuwe stelsel moet een aantal doelstellingen realiseren. Debelangrijkste zijn:? Het verduidelijkheden van de verantwoordelijkheden enaansprakelijkheden. Opdrachtgevers zijn op basis van deWoningwet al verantwoordelijk voor de kwaliteit. Binnen hethuidige stelsel lijkt het er echter op dat door de vergunningdie de gemeente afgeeft zij deze verantwoordelijkheid (deels)overneemt van de opdrachtgever.? Het versterken van de rol van de bouwconsument tenopzichte van aannemers, architecten en andere uitvoerendeprivate partijen in de bouw.? Het versnellen van het bouwproces omdat er geen interventiemeer is door de bouwtechnische toets door de gemeente.Door de stelselwijziging zal Nederland ook meer gaan aanslui-ten bij de werkwijzen in andere landen.CultuuromslagDe Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland heeft inhaar visiedocument `Privaat wat moet, publiek wat onvermijde-lijk is' uit 2012 haar positie voor de toekomst bepaald. De kernvan het visiedocument wordt gevormd door de opvatting datde betrokken private partijen de verantwoordelijkheid ? die zewettelijk al sinds 1992 hebben ? serieus nemen. Om dit doel tebereiken, is er aan de private kant van de bouw een enormede gemeente de bouw moeten stilleggen.Deze `as-built'-verklaring zal naast een handtekening van dekwaliteitsborger ook een set tekeningen bevatten die niet, zoalsin de huidige situatie, het voorgenomen plan laat zien, maarduidelijk het gerealiseerde eindresultaat. Hiermee wordt voor-komen dat ? zeker bij grote projecten ? er tekeningen in hetbouwarchief komen die afwijken van het gerealiseerde project.Ook wordt voorkomen dat tijdens het bouwproces telkensnieuwe tekeningen en berekeningen moeten worden ingediendbij de gemeente. Centraal in het nieuwe stelsel staat dan ook dekwaliteit van het gerealiseerde project en niet de aanvraag.InvoeringHet nieuwe stelsel zal fasegewijs worden ingevoerd. Het typebouwwerken met het laagste maatschappelijk risico worden alseerste groep onder private kwaliteitsborging gebracht. Afhanke-lijk van de ervaringen volgen vervolgens andere type bouwwer-ken. Deze eerste categorie betreft de CC1-klasse (conform Euro-code) die geldt tot en met grondgebonden woningprojecten enkleine bedrijfshallen inclusief eventueel een kleine kantoorruimte.Maar ook seriematige verbouw of renovatie valt onder deze eerstecategorie bouwwerken. In totaal valt er zo'n 85% van alle aanvra-gen onder deze eerste categorie. Projecten van grotere omvangblijven vooralsnog onder het huidige stelsel van vergunningverle-ning totdat de bouw heeft bewezen met het nieuwe stelsel eenvoldoende kwaliteit goed geborgd te kunnen realiseren.Private kwaliteit, een grote uitdaging 42015 571 De Markthal in Rotterdamfoto: Jan van der Ploegnamelijk of een instrument wordt erkend, onder welke voor-waarden en met welke eisen de instrumentbeheerders dienen teopereren, en welke kwaliteitsborgers deze instrumenten mogengaan toepassen. Belangrijk wordt hierbij het stelsel geen tande-loze tijger te laten worden. Pas als er voldoende prikkelsworden ingebouwd om de bedrijven die voor de opdrachtgeverecht kwaliteit willen en kunnen leveren, en deze wordengescheiden van de bedrijven die kwaliteit met een korreltje zoutnemen, zal er sprake zijn van realisatie van de titel van de Wetkwaliteitsverbetering in de bouw.Om dit alles goed voor te bereiden, is al ruim twee jaar eenaantal kwartiermakers bezig met de opbouw van het nieuwestelsel. Op www.instituutbouwkwaliteit.nl zijn alle adviezen vandeze kwartiermakers te vinden.Stand van zakenIn de zomer van 2014 heeft het ministerie van BZK het wets-voorstel kwaliteitsborging voor het bouwen ter consultatie aanhet werkveld voorgelegd. Heel veel partijen in de bouwketenhebben hun reacties op het wetsvoorstel kenbaar gemaakt. Hetwetsvoorstel is op basis van alle reacties aangepast en aangebo-den aan de ministerraad. Die heeft op 13 mei 2015 ingestemd,waardoor de wet voor advies kon worden voorgelegd aan deRaad van State. Vervolgens zal de Tweede en Eerste Kamer zichnog over het wetsvoorstel moeten buigen. Inmiddels isdaarmee duidelijk dat 1 januari 2016 als ingangsdatum van hetnieuwe stelsel niet meer zal worden gehaald. Waarschijnlijkwordt dit 1 januari 2017.SamenwerkingE?n ding is echter heel duidelijk. Ook in het nieuwe stelsel blijftde lokale overheid een rol spelen. Bouwen heeft ? zeker in eendichtbevolkt en verstedelijkt land als het onze ? directe impactop de openbare ruimte. Het uiterlijk aanzien, maar ook hetbouwvolume op zich, het gebruik ervan, de al dan nietverkeersaantrekkende werking, en milieuaspecten veranderende openbare ruimte en be?nvloeden de belevingswereld vanandere gebruikers van die openbare ruimte. Het afwegen vanbelangen en het opkomen voor het algemeen belang met inbe-grip van bezwaar en beroep, liggen bij uitstek op het bord vande lokale overheid. Die rol blijft en raakt in meerdere ofmindere mate aan de verantwoordelijkheden van de privatepartij. Het nieuwe stelsel zal dan ook nog meer dan het huidigestelsel vragen om een goede samenwerking in de bouwketen,waarbij de gemeente een zeer belangrijke schakel blijft. Ingoede samenwerking kan echter constructief worden uitgeziennaar een veilige toekomst voor de bouw. cultuuromslag noodzakelijk voor het opbouwen van vertrouwen.Zowel onderzoeksrapporten als analyses van gemeenten latenzien dat vooral in de bouw het niveau van het naleefgedrag enkwaliteitsbesef zorgwekkend laag is. Goede kwaliteitsborging isnog lang geen vanzelfsprekendheid. Zeker door de economischesituatie in de bouw van de afgelopen jaren is de kwaliteitsbor-ging nog verder afgebouwd. Het nieuwe stelsel zal dan ookvoldoende (financi?le) prikkels moeten bevatten om deze stapte realiseren. Hiervoor zal ook zeker een belangrijke rol voor deverzekeraar zijn weggelegd. Zo zien we in Duitsland, Frankrijken Belgi? een heldere aansprakelijkheid op persoon, waarbij hetde verzekeraar is die streng beoordeelt of hij deze aansprake-lijkheid wel wil verzekeren. Het is deze zelfde verzekeraar dietoetst of het proces, de persoon en het product voldoen aan deeisen van het stelsel.Door de verminderende rol van de overheid zullen de kostenvoor de bouwtechnische toets niet meer worden berekend in deleges. Maar het op de nieuwe wijze borgen van de kwaliteit, envooral het verzekeren van deze nieuwe borging, zal zeker nietgoedkoper worden dan de reductie op de leges. Het nieuwestelsel zal financieel pas iets gaan opleveren als de bouw doorde nieuwe vorm van kwaliteitsboring de faalkosten aanzienlijkweet te reduceren.Momenteel wordt gewerkt aan de stelseleisen. Een toelatings-organisatie in de vorm van een ZBO (zelfstandig bestuursorgaan)zal in het stelsel een belangrijke rol krijgen. Zij beoordeelt1