A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pG e v e l scement 2005 381 |In de hoogbouw is hetBelgische blauwsteenoverheersendComplex gevelontwerp vergt veel studie en co?rdinatiePREFAB GEVELVOOR DECOLONELing. S. De Baets en ing. M. Soubry, Decomo`De Colonel' is de naam van de woontoren die momen-teel oprijst naast het oude stationsgebouw vanMaastricht (foto 1). Opvallend is de fraaie gevel, eencombinatie van baksteen en natuursteen opgenomen indragende, prefab-betonnen sandwichelementen. De pre-fab oplossing kwam op tafel omwille van de hoogte vanhet gebouw en de tijdwinst bij de uitvoering.Het nieuwe complex bestaat uit drie gebouwen.Gebouwen A en B, goed voor een 140 m langevoorgevel en 2800 m2grondoppervlak, vormensamen de vijf verdiepingen omvattende laagbouw(foto 2). Op de begane grond is over de volledigelengte van de voorgevel een galerij voorzien. Hierzullen zich horecazaken en winkels vestigen. Deverdiepingen daarboven zijn bestemd voor kanto-ren.Het gebouw C is een veertien verdiepingen hogetoren met een grondoppervlak van 440 m2perniveau. De bouwheer 3W zal hierin zijn intreknemen; de rest wordt verhuurd aan ING Bank,` 'Ernst & Young en Q-Park, de beheerder van deondergrondse parkeergarage.Het totale complex omvat ongeveer 6400 m2nettogevelbekleding + 700 m kroonlijsten. De gevel-elementen zijn verdiepingshoog en hebben eenbreedte van 7,20 m of 3,60-4,05 m, wat overeen-komt met een of twee gebouwstramienen. De 7 mhoge galerij wordt gevormd door massieve gepolijs-te, tonvormige kolommen met bovenaan een klas-siek kapiteel; tonvormig wil zeggen een continuevariabele diameter van gemiddeld 0,70 m.S a n d w i c h o p l o s s i n gHet gevelbeeld bestaat voornamelijk uit een combi-natie van baksteen en natuursteen. Alleen de kolom-men van de galerij (gepolijst beton) en de balustradesvan de vijfde verdieping (gezuurd beton) hebben eenandere afwerking. Toegepast zijn bakstenen van defirma Wittmunder Klinker (Neuschoo, Duitsland) incombinatie met Belgische blauwsteen van La PierreBleue Belge uit Soignies (foto 3).Oorspronkelijk zou de gevel op traditionele wijzeworden gebouwd: ter plaatse metselen en denatuursteen plaat per plaat ophangen. Omwille vande hoogte van het gebouw en de tijdwinst bij de uit-voering, werd gekozen voor een prefab oplossing.Even werd nog overwogen de achtergevel, die quasienkel uit baksteen bestaat, ter plaatse op te trekken.Algauw werd echter, voornamelijk vanwege debeperkte ruimte naast de treinsporen aldaar, ook ditidee verlaten en koos men voor een integrale prefaboplossing.Het gevelontwerp is zodanig ingedeeld, dat eenenkelvoudige gevel als buitenspouwblad een veel-voud aan kleine elementen zou hebben opgeleverd.Dit zou de kosten voor de verankering in de pro-ductie en vooral de montage omhoog hebbengejaagd. Op basis van de jarenlange ervaring enA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pG e v e l scement 2005 3 92 |Werkzaamheden aan delaagbouwfoto's: Luc Hommesknow-how van Decomo op dit vlak, werd al gauw toteen oplossing met dragende sandwich-gevelele-menten besloten.ElementindelingDe voegen tussen de prefab elementen bedragenmaximaal 10 mm en plaatselijk zelfs 0 mm, wat demontage heel sterk heeft bemoeilijkt. Normaalgesproken worden bij elementen van 7,20 m langvoegen voorgeschreven van 20 mm! De zogenoemde`nulvoegen' betreffen de in het oog springende voe-gen tussen borstweringen en kolommen in de galerijen de binnenhoeken van het gebouw (fig. 4). Op aan-dringen van de architect zijn deze koud tegen elkaargeplaatst. Op sommige plaatsen is dit gerealiseerddoor natuursteenplaten achteraf te monteren.In het gehele project is zeer veel aandacht besteedA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pG e v e l swing vloergaine ?65om de 3.60m/4.05msnede tpv. kolom1340 1135 440439040504050650280801002024020 201260 1215 360 1215 12601135 1340180470106010104 |Fragment vande gevel; op dehorizontale enverticale snedezijn de verschil-lende voegaf-metingen af-leesbaar. Inaanzicht zijnveel element-voegen gemas-keerd3 |Beeld van de baksteen-gevel; veel terugliggen-de vlakkencement 2005 310aan details, zowel met betrekking tot de gevel als totde binnenhuisarchitectuur. Elke baksteen en natuur-steenplaat is vooraf in kaart gebracht, met als voor-naamste doel de montagevoegen zo te camoufleren,dat alleen insiders kunnen zien dat de gevel uit pre-fab elementen is opgetrokken.C o n s t r u c t i e v e u i t w e r k i n gDe gevel bestaat uit dragende sandwichelementendie op elkaar worden gestapeld en onderling ver-bonden met stekeinden. Omdat ze tevens de belas-ting uit de vloer dragen, bedraagt de constructieve(netto) dikte 0,20 m. Uitzondering hierop vormende sandwichelementen van de vijfde verdieping inde westgevel; deze zijn niet-dragend en opgehan-gen aan de stalen dakconstructie. De reden hier-voor is het feit dat ze ten opzichte van de onderlig-gende verdiepingen naar binnen zijn gesitueerd endus op de vloeren zouden komen te rusten. De vloe-ren kunnen de hierbij behorende belasting echterniet opnemen.De voorhangende dakrandelementen worden aande draagstructuur bevestigd met borstweringsan-kers.Doordat de elementen zelfdragend zijn, kwam eengroot deel van het studiewerk bij Decomo terecht.De hierbij gevolgde aanpak stemt overeen met desystematiek volgens Categorie 2 van het KOMO-certificaat zoals per 1 januari 2004 is ingevoerd. Dithoudt in dat de constructeur (in dit projectGrontmij) de wapening voor de dragende delenvoorschrijft en dat de certificaathouder (Decomo)deze verwerkt in zijn productietekeningen.De aannemer zorgde voor een goede co?rdinatietussen gevelleverancier en andere betrokken partij-en zoals de constructeur en de fabrikanten van devloeren en de ramen. Een nauwkeurige co?rdinatietussen alle partijen is in het geval van zelfdragendeelementen nog belangrijker dan bij om het evenwelke andere bouwwijze.Het totale project nam een slordige 10 300 studie-uren in beslag. In aanvang volstond een driekoppi-ge bemanning, maar algauw liep dit op tot acht per-sonen met een tijdelijk maximum van tien. Het sys-teem van een databank op internet, waarop allemeest recente tekeningen centraal opgeslagen wor-den, zorgt voor een vlotte manier van controlerenen vrijgeven van tekeningen. Vier maanden studiegaan aan de start van de productie vooraf, vervol-gens overlappen de studie en de productie zich noggedurende vijftien maanden.P r o d u c t i eDe productieplanning werd zo opgesteld dat ener-zijds de bekistingen zo optimaal mogelijk kondenworden gebruikt en anderzijds dat er voldoendeaanvoer van elementen was voor de montage; dezezou drie maanden na het storten van het eerste keu-ringselement starten. Optimaal betekent dat de pro-ductie start met de hoeken, grootste elementen ofafwijkende stukken alvorens de serie te storten.Daardoor moesten soms elementen, die pas in eenveel latere fase zouden worden gemonteerd, al bijaanvang van de studie in detail worden uitgewerkt.Het was dan ook van groot belang dat het gebouwdoor de architect al gedetailleerd was bekeken enuitgetekend. Zoniet, dan zou veel tijd verloren gaanin extra studiewerk, goedkeuringen en aanpassin-gen alvorens de studie te kunnen opstarten.Bij het zien van de geveltekeningen zou men den-ken dat er redelijk wat serie-elementen zijn. Het feitdat voor 1340 elementen 504 tekeningen nodigwaren, bewijst evenwel het tegendeel.Inleggen stenenDe bakstenen zijn gezaagd op dikte van 30 mm, endit zowel vlak als L-vormig. De dikte van de natuur-steen varieert van 40 tot 100 mm. Beide worden inde bekisting ingelegd (foto 5). De natuursteenpla-ten worden met speciale Fischer-ankers in hetbeton verankerd en door een plastic folie van hetbeton gescheiden. De bakstenen hoeven niet speci-aal in het beton te worden verankerd; de kleefkrachtvan het beton voldoet hier.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pG e v e l scement 2005 3 11peilafwerkvloer32003603605159210355013455134555286280802644150159265020021024020peilafwerkvloerZowel de stoot- als de langsvoegen tussen de bak-stenen bedragen 10 mm; de voegen tussen denatuursteenplaten bedragen slechts 5 mm.Omwille van het gevaar van verschuiven mocht hetbeton niet worden getrild; daarom werd met zelf-verdichtend beton gewerkt. Deze werd zwart gepig-menteerd, omdat dit beton tevens de voeg vormttussen de bakstenen. Nadien opvoegen met voeg-mortel werd daardoor vermeden, wat tegelijk eentijdwinst gaf in het productieproces.De vele reli?fsprongen maken de elementen vrijcomplex, wat zijn gevolgen heeft voor de bakstenenen natuursteenplaten. 419 000 bakstenen - waarvan86 verschillende vormen - en daarnaast nog 11 800blauwsteenstukken - waarvan 1150 verschillende vor-men - maken het studiewerk er niet eenvoudiger op.De fragiliteit van het natuursteen vereist een zorg-zame verwerking in de productie. Een nauwesamenwerking met de natuursteenleverancier isnoodzakelijk om de juiste stenen op het juistemoment te krijgen. Het uitblijven van leveringenveroorzaakt een stop in de productie, wat vervol-gens weer problemen geeft in de montage. Zodra??n element niet wordt geleverd, ligt het totale werkop de bouwplaats stil.M o n t a g eDe montagevolgorde wordt mede bepaald door deontwerpdetails, waarbij de elementen elkaar deelszowel horizontaal als verticaal overlappen. Ditmaakt het ontbreken van ??n element kostbaar:daaropvolgende elementen kunnen niet wordengeplaatst, andere onderaannemers kunnen hunwerkzaamheden niet verder ondernemen enz.Kortom, het is een echt teamwerk om alles zo vlotmogelijk te laten verlopen.De afmetingen van de elementen zorgen voor eengroot aantal transporten met speciale aanhangwa-gens, zogenoemde diepladers. De logistiek is al metal in een project van zelfdragende sandwichele-menten van groot belang. Al wordt de montage nietdoor Decomo uitgevoerd, de werkzaamheden ein-digen toch niet bij het afleveren van de elementen.Specialisten ter plaatse zorgen voor het fijne werkvan reparaties en het in beperkte mate monterenvan natuursteen. Dit kan zijn als gevolg van mini-male montagevoegen of de vertanding met eennaastliggend element of ter plaatse van hijsankersvoor montage.Volgens planning zijn eind april 2005 vrijwel alleprefab elementen gemonteerd. Oplevering van degebouwen is voorzien voor 1 juli 2005. Projectgegevensopdrachtgever:3W, Maastrichtarchitect:prof. Hans Kollhoff, Berlijnconstructeur:Grontmij, De Biltaannemer:BAM, Maastrichtleverancier prefab gevel:Decomo, Moeskroenleverancier Wing-vloer:BetonSon, SonA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pG e v e l scement 2005 3125 |Inleggen van de steen-strippen6 |De Colonel; klassiekeuitstraling met baksteenen Belgische blauwsteen