C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gPrefabricagecement 2004 844De Concrete Casestudies zijn ont-staan uit een informele samen-werking tussen enkele cement- enbetonproducenten (Hurks Beton,Betonindustrie `de Veluwe',Geelen Beton en ENCI) en vereni-gingen (BFBN en Betonvereni-ging), met ondersteuning van eenextern consultant (bureaubakker,Delft).De casestudies worden ingezetom een brede groep ontwerperszowel van grote, bekende bureausals van beginnende en kleine ont-werpbureaus in dialoog tebrengen met de industrie. Eendialoog die niet bestaat uit louterinformatie over bestaande moge-lijkheden en kennismaking metde laatste toepassingen, maar ??nwaarin aan de ontwerpers wordtgevraagd wat zij zouden willenmaken.Ongeacht de voorkennis van deontwerpers met betrekking tot detechnische mogelijkhedenworden hun ambities in discussiegebracht. De industrie wordtgevraagd om bestaande en schijn-baar impliciete beperkingen ineerste instantie buiten beschou-wing te laten. Elke vraag is moge-lijk binnen de casestudies, elkvoorstel wordt serieus en profes-sioneel bekeken. Of het nu gaatom het reproduceren van eenbestaand maar exotisch voor-beeld, om een volledig nieuwetoepassing of een probleem dat inde praktijk van een ontwerpernaar voren is gekomen. Danweleen ware uitdaging aan de indus-trie iets met beton te doen dat vol-ledig indruist tegen de `natuur-lijke' hoedanigheid van hetmateriaal, elk idee wordt door debedenker ingebracht en toegelichtin een brainstormsessie. Vervol-gens wordt dit in de groep verderontwikkeld en uiteindelijk ver-werkt tot een werkomschrijvingvoor het produceren van een pro-totype.Na productie volgt een evaluatiewaarin de prototypen kritischonder de loep worden genomen.Is er aan de verwachtingenvoldaan? Zijn tijdens de uitvoe-ring nieuwe idee?n opgekomenen toegevoegd? Zijn de ontwer-pers en producenten gesterkt inhun ambities?Dialoog tussen ontwerpers en producentenPrefab Concrete Casestudiesing. J.H. K?hne, ENCI bvBeton wordt dikwijls gezien als een voornamelijk economische optie, waarbijeen esthetisch minder spannend uiterlijk op de koop toe moet worden geno-men. Ondanks het groeiend aantal zeer uitgesproken en aansprekende voor-beelden, waarin beton juist wordt ingezet voor de esthetische kwaliteiten,krijgen de meeste ontwerpers niet de gelegenheid met beton te experimente-ren. Beton blijft dikwijls grijs, saai, zwaar en vooral beperkt in de mogelijkhe-den het materiaal naar de hand van de ontwerper te zetten. Het streven naareen meer intensieve en vruchtbare communicatie tussen producenten vanprefab beton en ontwerpers heeft geleid tot het initiatief `Prefab ConcreteCasestudies'. Inmiddels zijn drie workshops georganiseerd, die in feite neerko-men op laboratoria voor ontwerpexperimenten met prefab beton.1 |Prototype Tricolor, case-studie voorjaar 2003Het idee voor een meer-kleurig beton was ge?n-spireerd op tandpasta,waarbij diverse kleurengelijktijdig uit een tubekomen. Voor de produc-tie is een stortwagentjegemaakt met drie trech-ters. Het kleurenpatroonin het betonoppervlakwordt be?nvloed door deopeningsgrootte van deverschillende trechtersen de snelheid van hetstortwagentjefoto: Marcel van KerckhovenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gPrefabricagecement 2004 8 45O n d e r z o e k e n o n t w i k -k e l i n gDe casestudies richten zich ineerste instantie op onderzoeknaar en ontwikkeling van beton.De vraagstelling aan de ontwer-pers is daar zeer duidelijk in.Meer nog dan louter productont-wikkeling zijn de casestudiesvooral een kennismaking van ver-schillende culturen - van ontwer-pers en producenten. De voorstel-len zijn vaak zo extreem dat inhet korte tijdsbestek van een case-studie slechts sprake kan zijn vaneen zeer pril begin van serieuzeproductinnovatie. Nietteminkunnen veelbelovende prototypenbinnen individuele afspraken enonderzoek verder worden ontwik-keld. De kern van de casestudieszoals ze door de initiatiefnemersworden aangeboden, is het ont-dekken van elkaars fascinaties,ambities en mogelijkheden. Demogelijkheden van beton. De fas-cinaties voor het materiaal vanzowel de ontwerpers als de indu-strie. En de ambities ten aanzienvan esthetiek, productie en inno-vatie.T e g e n s t e l l i n g e nSiebe Bakker van bureaubakkerwas ??n van de moderatoren voorde drie casestudies tot nu toe. "Dekracht van de casestudies ligt in deopen houding van beide disciplinesen de onderzoekende ambitie vande deelnemers. De brainstormses-sies leveren heel verrassendeidee?n op. Sommige zijn uitvoer-baar, sommige beslist niet; in eenenkel geval leidt het tot naderonderzoek. Het gaat er niet om opgoedkope manier nieuwe commer-ci?le producten te ontwikkelen.Bedoeling is dat zowel producen-ten als ontwerpers er beter vanworden, van elkaar leren. Datvraagt van beide partijen dat zezich kwetsbaar durven op testellen."Er zijn duidelijk enkele terugke-rende thema's te herkennen. E?ndaarvan is dat ontwerpers een wil-lekeurige variatie nastreven, ele-menten die steeds weer iets anders- en graag verrassend anders - uitde mal komen. Producentenstreven juist naar het tegenoverge-stelde: geen verrassingen, maarbeperking van risico's en beheer-sing van kwaliteit. Die tegenstellinglijkt onoverbrugbaar. Maar doordaar grondig over te discussi?renzijn toch enkele bruikbare idee?nop tafel gekomen.Zo zijn enkele prototypen ontwik-keld waarbij een mix van kleurenwordt gegenereerd zonder datdaarin een vast patroon is te her-kennen. In ??n van de voorstellenis het productieproces onderzocht.De voorgestelde werkwijze is tevergelijken met de wijze waaropveelkleurige tandpasta uit een tubekomt (foto 1). Een ander voorbeeldhiervan heeft meer een `toverbal'-effect: verkleuring ontstaat na slij-tage.Ook is gewerkt aan verschillendeflexibele bekistingsmogelijkheden.Vari?rend van een bijna volledigtextiele kist tot een systeemwaarbij de bodem van de kisttelkens anders wordt ingedruktwanneer het beton erin wordtgestort (foto 2).V e r o u d e r i n gEen ander regelmatig terugkerendthema is de verwering of veroude-2 |Prototype Flexiplan,casestudie voorjaar 2004Het onderzoek richttezich op het vinden vaneen flexibele mal, dieelke stort tot een ietsandere, unieke beton-structuur leidt. Voor deproductie op de malbo-dem is een zware kunst-stoffolie over enkeleafstandhouders gelegdfoto: Siebe BakkerC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gPrefabricagecement 2004 846ring van betonoppervlakken. Ont-werpers zouden dolgraag met ver-oudering als ontwerpfactor willenwerken, interessante patina enpatronen van verkleuring of zelfsbegroeiing, niet alleen metmossen maar ook met planten.Producenten concentreren zich opconstante kwaliteit, vooral opmoment van oplevering. Ook dezetegenstelling lijkt overbrugbaar, erzijn in elk geval enkele opties ont-wikkeld.Wellicht het meest extreme proto-type in deze serie is een elementwaarin wilgentenen zijn ingestortin het beton, vlak onder het opper-vlak. Enkele weken na plaatsingvan het element op de border vaneen perk, gingen de takken inder-daad uitlopen; het beton ging `uit-botten'! (foto's 3-4). Hoewel de`houdbaarheid' van dit prototypeniet is getest, levert het een zeerverrassend en schijnbaar tegen-strijdig beeld.De casestudies blijken een enormepotentie te hebben in ideevormingen communicatie; het zijn inder-daad laboratoria voor ontwerpex-perimenten met beton. 3, 4 | Prototype Groeibeton,casestudie voorjaar2004Idee?n over `begroei-baar' beton komenelke casestudie weerterug. In dit prototypezijn bij de stort wil-gentenen op de mal-bodem gelegd. Naontkisten is het ele-ment op een bordergeplaatst, zodat dewilgentenen kondenwortelen. Na kortetijd kwamen de eersteuitlopers door hetbetonoppervlakfoto's: Marcel vanKerckhoven, Tilburg