C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gStedenbouwcement 2002 546In Den Haag heeft men zich deafgelopen jaren gebogen over eenoptimalisering van de ontwerpenom te voldoen aan alle eisen dieaan de bouw van een hoogwaar-dig openbaar vervoersysteem ineen stad worden gesteld. Ge-meentelijk projectleiders Rand-stadRail Ren? Koppert en JantienTideman zijn nauw betrokken bijde ontwikkelingen. Ondanks decomplexiteit van het project, zijnze overtuigd van de komst vanRandstadRail in 2006. Koppert:"De realisatie van dit lightrailsys-teem in onze regio is een enormeuitdaging. Je hebt met zoveelbelangen te maken. Maar het gaatuiteindelijk om de winst die jebehaalt: een kwaliteitsverbeteringvan het openbaar vervoer waar-door Den Haag voldoet aan deeisen van deze tijd. Dat je zo'nproject niet in een paar jaar orga-niseert is kraakhelder, belangrij-ker is dat je met alle belangenaf-wegingen die het met zich mee-brengt, komt tot een ontwerp datuitvoerbaar is. En dat klinkt sim-peler dan het in werkelijkheid is."D i c h t b e b o u w d g e b i e dKoppert doelt hiermee op hettraject dat RandstadRail door deHaagseregiogaatafleggen.VanafZoetermeer zullen elke drie totvijf minuten lightrailvoertuigenhet Haagse centrum induiken omna de tramtunnel in hartje bin-nenstad op te splitsen in tweetramlijnen richting Den HaagZuid-West. Voordat de voertuigende tramtunnel bereiken, hebbenzij echter een traject afgelegd datnu nog in de ontwerpfase is. Watkomt er allemaal bij kijken omlightrailsysteem in te passen indichtbebouwd gebied? Tideman:"Er zijn eigenlijk drie delen teonderscheiden. Bestaande NS-sporen moeten deels worden aan-gepast om de lightrailvoertuigen(fig. 2) te kunnen geleiden, hetbestaande tramnet in Den Haagmoet op veel plekken worden aan-gepast en op verschillende plaat-sen moeten nieuwe sporen wor-den aangelegd."Een belangrijk onderdeel van denieuwbouw is de aanleg van eenviaduct voor RandstadRail in hetBeatrixkwartier, dat tegen de bin-nenstad van Den Haag aanligt.Koppert: "Dit viaduct verzorgt dekoppeling tussen de NS-sporenen het tramnet en is een belang-rijk onderdeel in het MasterplanBeatrixkwartier. Dit plan voorzietineencompleteupgradingvanditdeel van Den Haag tot een kan-toorgebied met internationale al-lure. Behalve kantoren, komen erwoningen, hotels en andere voor-zieningen. De aanleg van eenviaduct in een dergelijk gebiedvraagt om zorgvuldige afwegin-gen. Niet alleen ten aanzien vande financi?n, maar ook op steden-bouwkundig en technisch vlak."G e l u i dDe locatie van het toekomstigeviaduct is geen open plek, maarbevindtzichinbestaandeenreedsRandstadRail in Den Haag`Over elke kubieke meterbeton nagedacht'Lucy GroenVanaf 2006 moeten ze gaan rijden: de voertuigen van RandstadRail, het nieu-we lightrailsysteem dat de stedelijke kernen van Rotterdam, Zoetermeer enDen Haag met elkaar gaat verbinden (fig. 1). RandstadRail rijdt direct door ophet metronet van Rotterdam en het tramnet in Den Haag. Een belangrijk deelvan het lightrailtraject zal lopen door binnenstedelijk gebied. Daarom kijkenwe mee over de schouders van de ontwerpers in Den Haag en Rotterdam opwelke wijze deze bouwopgave aan de uiteinden van de lijn wordt aangepakt.1 | Trac? RandstadRail, hetlightrailsysteem waar-mee de stedelijke kernenvan Den Haag, Zoeter-meer en Rotterdamworden verbonden2 | Artist impression vaneen nieuw lightrail-voertuigC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gStedenbouwcement 2002 5 47geplande bebouwing met alle be-perkingen van dien. Na enkelejaren van financi?le en techni-sche haalbaarheidsonderzoekenen -onderhandelingen,bevindtdebesluitvorming over het ontwerpzich nu in de finale fase. "Er zijnzoveel belangen die meespelenals je in een gebied als het Bea-trixkwartier wilt gaan bouwen",aldus Koppert. "Maar belangrijkeaspecten bij de bouw van eenviaduct zijn geluid en vormge-ving. Als je een viaduct dichtbijgevels bouwt, moet het geluidsni-veau laag zijn. Daartoe kun je derails bijvoorbeeld inkapselen ineen soort rubber, maar dat blijkttoch niet zo goed te werken. Beteris het om betonnen platen tegebruiken die trillingen en geluidopvangen. Die platen maken deeluit van de constructie. Tegelijker-tijd is het Beatrixkwartier wel hetvisitekaartje van Den Haag als jevanuit Zoetermeer komt. Dat be-tekent dat je er geen betonnenkolos kunt neerzetten. Bovendieninvesteren marktpartijen hierenorme bedragen in de opwaar-dering van het Beatrixkwartier;ook zij willen een hoogwaardigviaduct.Ineersteinstantiezijnweuitgekomenopeenontwerpwaar-in een transparante netkous vanstaal over de gehele lengte van deBeatrixlaan op betonnen kolom-mengesitueerdwas.Heelmooienheel transparant. Helaas blekende financi?le marges niet vol-doende en hebben we een bezui-nigingsslag moeten maken."O p t i m a l i s a t i eTideman: "Het is op dit momentnog niet helemaal duidelijk hoehet viaduct eruit gaat zien, maarnaarallewaarschijnlijkheidwordthet wel een soort stalen netkousmet een betonnen plaat erin, hoe-wel ook wordt gedacht aan eenslanke betonnen constructie metdaarin een staalconstructie ver-werkt, om tegemoet te komen aande vormgevingsaspecten. Dit heleproces is een goed voorbeeld vanoptimalisatie van een oorspron-kelijk ontwerp aan de beperkin-gen die budgetten, wettelijke entechnische eisen en omgevings-factoren vormen.""Je zou kunnen zeggen dat overelke kubieke meter beton wordtnagedacht", vult Koppert aan."Uniek is overigens de afspraaktussen gemeente en investeerdersindebebouwdeomgevingvanhetBeatrixkwartier. De marktpartij-en betalen niet mee aan het via-duct an sich, maar wel aan deinrichtingvanhetmaaiveld.Afge-sprokenisdatdebasiskostendoorde gemeente worden betaald enmeerkosten voor kwaliteit, zoalshet gebruik van natuursteen, ge-deeltelijk door hen."C o m p l e x i t e i tBehalve het nieuwe viaduct inhet Beatrixkwartier zijn er meercomplexe punten in de Haagsebinnenstad voor de komst vanRandstadRail. Het gehele trac?moet geschikt worden gemaaktvoor bredere voertuigen. Dezezijn 2,65 m breed in plaats van de2,35 m van de huidige voertuigen(trams). Ook moeten sommigehaltes worden verlengd tot 38 m.Bovendien worden enkele kruis-ingen aangepast om de doorstro-ming van RandstadRail te bevor-deren. Tideman: "Ook hier heb jete maken met tal van invalshoe-ken. Verkeerstechnici kijken naaropstelstroken en rijrichtingen omde doorstroom te optimaliseren,terwijl stedenbouwers zich rich-ten op de rechte lijnen en desamenhang met de omgeving.Je kunt werkelijk tot op de centi-meter doorgaan om het optimalete bereiken en dat wordt hier endaar gedaan. De meeste aanpas-singen moeten aan haltes, kruis-punten en in de bochten wordengedaan.""Omdat de nieuwe voertuigenlanger zijn en daarmee dus deasafstanden, kunnen er minderscherpebochtenwordengemaakt.Het voertuig komt namelijk meernaar binnen; als er dan twee voer-tuigen door de bocht gaan, zullenze elkaar raken. Vaak zijn diebochten ook nog eens gelegen opcomplexe kruisingen en hierzullen dus behoorlijke ingrepenmoeten worden gedaan om vooralle verkeersdeelnemers tot eenacceptabele oplossing te komen.In dit soort processen heb je meerte maken met de belangen vanbewoners en winkeliers. Wantdoor de wijzigingen sneuvelensoms parkeerplaatsen of laad- enlosruimten, die we elders moetencompenseren.""We moeten in de stad bovendieneen trambaan aanleggen op eenplek waar nu veel parkeerplaatsenzijn. Die plaatsen zijn hard nodig,dusbijdeplanvormingnemenwevoor ??n locatie de bouw vaneen ondergrondse parkeergarageop. Dat zijn de consequenties alsje ingrijpende wijzigingen aan-brengt in binnenstedelijk gebied.Maar overleg met alle belangheb-bendenisdaarbijbelangrijk.Vaakleveren de invalshoeken van be-woners of gebruikers van eengebied nuttige tips op en boven-dien vergroot je door goede com-municatie het draagvlak voorbepaalde ingrepen." E n k e l e c i j f e r s o v e rR a n d s t a d R a i ltotaalkosten: ca. 900 miljoen euroreizigers: nu 24 000 (verdeeld over de diversetrajecten in Zoetermeer, Rotterdamen Den Haag); in 2010 74.000(tussen Den Haag, Zoetermeeren Rotterdam).RandstadRail rijdt: 2006.