OPDRACHTGEVER ENKWALITEITSZORGINTEGRALE KWALITEITSZORG IN HET BOUWPROCES EN DEROL VAN DE OPDRACHTGEVERDe kwaliteitszorg in de bouw is op het ogenblik volop in discussie. Uit debevindingen van een door het ministerie van VROM ingestelde werkgroep isduidelijk geworden .dat de bouw op het ogenblik niet zo'n beste reputatie heeft. Heteindprodukt laat dikwijls te wensen over. Bouwschades en hoge onderhoudskostenversterken de indruk dat er aan de planvorming en het technisch kunnen in debouw wat schort.Het is daarom noodzakelijk dat de kwaliteit-prijsverhouding van het bouwproduktwordt verbeterd. Dat is mogelijk, omdat het voorkomen ofverminderen van foutenin de totale bouwcyclus, te wetenplanvortning, ontwerp en uitvoering, niet alleenleidt tot kwaliteitsverbetering, maar ook tot kostenvermindering en verkorting vande bouwtijd.Kwaliteit is geen absolute groot-heid, maar is afhankelijk vanwat de markt wenst. Er wordtniet altijd topkwaliteit gevraagd en erhoeft niet altijd topkwaliteit te wordengeleverd.Kwaliteit voor de opdrachtgever houdtverband met de mate waarin het pro-dukt, proces of dienst kwalitatief vol-doet aan de eisenvan dieopdrachtgever.Daarom zal een zekere differentiatie inde kwaliteitseisen mogelijkmoetenzijn.Een voorwaarde van deze situatie inkwaliteitsmogelijkheden is dat de keu~zemogelijkheden van de opdrachtgevermoeten worden afgewogen tegen deprijs/kwaliteit-verhoudingvanhetpro-dukt. Het gevaar is daarbij aanwezig datde prijs van het produkt onder drukkomt te staan, hetgeen ten koste van dekwaliteit zal kunnen gaan.Vervolg van blz. 302. D.K.B.Thistlethwayte, The controlof sulphide in sewerage systems, AnnArbor Science Publishers, Ann Arbor,Mich. (1972).3. R.Bielecki, H.Schremmer, BiogeneSchwefels?ure-korossion in teilgef?ll-ten Abwasserkan?le, Sonderdruck ausHeft 94/1987 der Mitteilungen desLeichtweiss-Instituts f?r Wasserbau derTechnischen Universit?tBraunschweig.4. R.B.Polder, Duurzaamheid rioolle?~Cement 1991 nr. 2Rol vall .de overheidOp basis van kwaliteitsniveaus kunnenspecificaties voor bouwonderdelen enbouwmaterialen worden vastgelegd.Toetsing op het voldoen aan de kwali~teitseisen geschiedtdoor een kwaliteits-verklaring diewordtafgegevendooreencertificerende instelling.Daartoe is door de minister van Econo-mische Zaken een orgaan ingesteld, deRaad voor de Certificatie (RvC). Dezebeoordeelt of aan een certificatie-in-stellingeen'erkenning' kanwordenver-leend.De RvC toetst de certificatie-instellingaan door haar opgestelde erken-ningscriteria, waarvanenkele belangrij-ke zijn:- onafhankelijkheid;- objectiviteit;- betrouwbaarheid;dingen, literatuurstudie naar aantas-tingsmechanismen, TNO-CHO-IBBCrapport nr. 17, 1987.5. ACA. van Mechelen, R.B. Polder,Biogene zwavelzuuraantasting van be-ton in riolen, resultaten na 23 maan-den,IBBC-TNO-rapport BI-89-219,1989.6. ACA. van Mechelen, R.B.Polder,Biogene zwavelzuuraantasting van be-ton in riolen, resultaten na 35 maanden,TNO-Bouw rapport BI-90-181, 1990.7. R.B.Polder, ACA. van Mechelen, As-- deskundigheid;- inspraak van belanghebbenden (con-sument en producent).De RvC zelfis bestuurlijk samengestelduitvertegenwoordigers van alle belang-hebbende groeperingen: bedrijfsleven,consumenten, certificatie-instellingen,overheid en wetenschap.Omde noodzakelijke harmonisatie tus-sen de verschillende certificatie-instel-lingen te bevorderen is de StichtingBouwkwaliteit (SBK) opgericht. De be-langrijkste taak van SBK is er voor tezorgen dat Nederland kan beschikkenover betrouwbare en bruikbare kwali-teitsverklaringen, die ook binnen de EGgeldigheid hebben.De overheid heeft aan de wieg gestaanvan SBK, en wel om twee redenen:- voor het realiseren van rijkserkendesessmentofbiogenicsulfuric acid attackaggressivity ofsewer environment, Pa-per gepresenteerd op het 2e Int. Kon-gress Leitungsbau 1989, Hamburg,IBBC-TNO rapport BI-89-112, 1989.8. AC.A. van Mechelen, R.B.older, De-gradation of concrete in sewer atmos-phere by biogenic sulfuric acid attack,Papergepresenteerd op het SymposiumCorrosion - Deterioration in Building,Parijs, 199031kwaliteitsverklaringen is een co?rdi-nerend instrument nodig voor het be-oordelen van de op elkaar aansluiten-de normen;- SBK komt tegemoet aan de wens vande overheid om de kwaliteit in debouw te bevorderen.SBKzal zelfgeencertificatenenattestenafgeven. De taak van SBK is co?rdi-nerend, zowel van de certificerende in-stellingen, als van de rijkserkende kwa-liteitsverklaringen.Voorts behartigt SBK de belangen vanhet Nederlandse bouwbedrijfsleven bijhet opstellen van EG-kwaliteitsverkla-ringen, die, met het 'magische'jaar 1992in het vooruitzicht, van groot belangzullen worden voor de Nederlandsebouwwereld.Kwaliteitszorg bij RijkswaterstaatBij Rijkswaterstaat is de belangstellingvoor kwaliteitszorg in het recente verle-densterk toegenomen. Met name debouwdiensten van Rijkswaterstaat, di-rectie Bruggen en directie Sluizen enStuwen, per 1januari 1991 gefuseerd totBouwdienst Rijkswaterstaat, hebbenhet nut en de noodzaak van kwaliteits-borging bij de uitvoering van haar pro-jecten ingezien en zijn met de eerstestappen bezig om ervaringen daarmeeop te doen.Deze belangstelling voor kwaliteitsbor-ging wordt ingegeven door een aantalredenen:1. In allerlei produktieprocessen of bijhet uitvoeren van diensten, heeft kwali-teit altijd al een rol gespeeld; soms eenondergeschikte, andere keren een heelbelangrijke. Bedrijven trachten concur-rentieslagen te winnen door een kwali-tatief hoogwaardig produkt te leverentegen een redelijke prijs. Vooral om 'inde markt' te blijven dient kwaliteit teworden geleverd.2. De zorg voor de kwaliteit van hetprodukt heeft tal van toeleverings-bedrijvenvoor de bouwenookverschil-lende aannemingsbedrijven ertoe ge-bracht een kwaliteitsdienst in te stellen.Verder zijn er verschillende vormen vankwaliteitszorg met bijbehorende con-trolevormen waaraan men zich vrijwil-lig onderwerpt. Betonmortelcentralesin Nederland bijvoorbeeld vallen vrij-wel geheel onder de certificatieregelingvan de Stichting BMC (Betonvereni-ging).Ook betonreparatiebedrijven werkenreeds volgens de in een erkenningsrege-ling vastgelegde bepalingen. Deze be-drijven dienen meteeneigen kwaliteits-dienst het produktieproces te bewaken.323. In het buitenland en ook op de bin-nenlandse markt (speciaal bij de groteopdrachtgevers), wordt de feitelijke ver-antwoordelijkheid voor de kwaliteitsteeds meer bij de aannemer gelegd. Zowordt in de petrochemische industrieen de offshore industrie de aannemerreeds geconfronteerd met kwali~teitsborging als onderdeel van deaannemingsovereenkomst. InRijkswa~terstaat-verband zijn bij de bouwvan destormvloedkering Oosterschelde aan~nemers op een andere dan de gebruike-lijke wijze betrokken geweest bij dekwaliteitscontrole en -optimalisatie.4. De overheid heeft de neiging steedsmeer 'activiteiten' te privatiseren. Ditimpliceert minder overheidspersoneelen meer uitbesteden van werk naar departiculi~re sector.5. Recente ontwikkelingen bij de Rijks-waterstaat-bouwdiensten (verschuivingin taakgebied, krimp) leiden ertoe dat erminder mensen beschikbaar zijn voorde gebruikelijke kwaliteitsbewaking:het toezicht 'oude stijl'.Het voorschrijven van Integrale Kwali-teitsborging in bestekken blijkt echterook bepaalde risico's met zich mee tebrengen. Van verschillende zijden hoortmen berichten over toenemende ver-starring en bureaucratie en daarmeevaak minder aandachtvoor hetfeitelijkeprodukt.Kwaliteitsborging in bestekkenOm te voorkomen dat kwali~teitsborging bij Rijkswaterstaat ont-aardt ineen onwerkbare situatie, waar~bij w?l stapels papier, maar g??n kwali-teit wordt geleverd, is door een werk~groep het rapport Kwaliteitszorg in ont-wikkeling opgesteld. De werkgroep be-stond uit vertegenwoordigers vanBouwdienst Rijkswaterstaat en een ze~vental aannemingsbedrijven, waarvaneen deel reeds ervaring met kwaliteits-borging had opgedaan met andere wer-ken en andere opdrachtgevers.De belangrijkste conclusie uit het rap-port is dat Bouwdienst Rijkswaterstaatover zal gaan tot het voorschrijven vankwaliteitsborging in bestekken. Om eengeleidelijke invoering mogelijk te ma-ken, wordt de kwaliteitsborging in eer-ste instantie nog projectgericht beoor-deeld. Na een overgangsperiode zal intoenemende mate een integrale kwali-teitsborging van de aannemers wordenvereistvoor de uitvoeringvan bestekkenvan de Bouwdienst Rijkswaterstaat.Omdat de aannemers zowel als de di-rectie (opdrachtgever) hiervoor nog denodige vaardigheden dienen te ontwik-kelen, zal het voorschrijven van kwali-teitsborging in bestekken vooralsnogselectiefgeschieden.Het werken met kwaliteitsborging(projectgericht eu/of integraal) bete-kent een andere werkwijze en attitudevan zowel het toezichthoudend als hetuitvoerend personeel.OpleidingDeze mentaliteitsverandering dientmet de nodige omzichtigheid gestuurdte worden, onder meer door het volgenvan gerichtecursussenop hetgebiedvande (integrale) kwaliteitszorg.De Stichting Postacademisch Onder-wijs CivieleTechniek en Bouwtechniekorganiseert in samenwerking met deBetonvereniging de cursus 'IntegraleKwaliteitszorg Beton' met daaraan ver-bonden een opleiding tot Kwaliteitsin~genieurBV.De eerste cursisten van de voorafgaandecursus hebben hun diploma op de Be-tondag 1990 uitgereikt gekregen (ziedaarover een bijdrage in de rubriek Be-richten uit de betonwereld, elders in ditnummer). In maart a.s. start de tweedecursus, die zich uitstrekt over een perio-de van twee jaar, af te sluiten met eenexamen.ir.W.ColenbranderBouwdienst RijkswaterstaatCement 1991 nr. 2