MATERIALEN WAPENINGON LINGEN OP HETGEBffiD VAN BETONSTAALing.S.j.Eijgenraam, secretaris BetonverenigingOntwikkelingen op het gebied van betonstaal zijn van direct belangvoor de praktijk van het construeren in gewapend beton. In dit artikelzijn de recente wijzigingen in normen, certificatie en produktie opbondige wijze opeen rij gezet.OP het. gebied van betonstaalzijn de laatste tijd nogal watontwikkelingen te melden.Een kort overzicht:- in september 1985 verscheen de3e druk van NEN 6008 'Betonstaal';- in aansluiting hierop verscheen in de-cember 1985 de Ie druk van deNederlandse Praktijkrichtlijn NPR2053 'Lassen en verbinden van beton~staal';- binnenkort is een herziene versie van?Euronorm 80 'Betonstaal' te verwach-ten.Stubeco bracht begin dit jaar STU-BECO~publikatienr. 2 'Betonstaal' uitwaarin een inventarisatie is gegeven vande in Nederland voorkomende soortenbetonstaal en hoe deze kunnen wordenherkend.Een andere belangrijke ontwikkeling isdat de Hoogovens Groep heeft beslotenbetonstaal FeB 400 per 1 april 1986 uitde produktie te nemen. Inverband hier-mee heeftdeStuvo begin 1985 STOVO-rapport 73 'Naar ??n kwaliteit beton-staal?' uitgebracht. Een samenvattingvan dit rapport is opgenomen in C~mentnr.1 1986.De aspecten van deze ontwikkelingendie voor de praktijk van belang kunnenzijn, worden in dit artikel aangeduid.NEN 6008 'Betonstaal', 3e druk,september 1985De belangrijkste wijzigingen ten op~zichte van de in december 1977 uitge-brachte 2e druk zijn:- de normgeldt uitsluitend voor lasbaarbetonstaal;- de betonstaalsoort FeB 500 HWL istoegevoegd;42- de eisen aan mechanische eigenschap-pen, met name de invoering van eenminimum karakteristieke waardevoor de rek bij maximale belasting ende daarbij geldende maximum stan~daardafwijking;- de keuring.NEN 6008 kan zowel worden toegepastvoor het beoordelen van de produktievan betonstaal(doorlopende keuring inhet kader van een certificatiesysteem)als voor partijkeuring van betonstaal(keuring van individuele partijen niet~gecertificeerd betonstaal). Bij de normbehoren 3 bijlagen:bijlage A: werkwijze bij de beoordelingvan het produceren;bijlageB:werkwijze bij departijkeuring;bijlage C: toelichting op de keurings-karakteristieken.Indien betonstaal aanNEN 6008 moetvoldoenwordt erinde norm in principevan uitgegaan dat hetbetonstaal aan ??nvan beide genoemde keuringsmetho-den wordt onderworpen.In hoofdlijnen is NEN 6008 inovereen-stemming met het huidige ontwerp vanEuronorm 80. De belangrijkste afwij-king is de handhaving van de beton-staalsoort FeB 220 en het opnemen vangepuntlaste wapeningsnetten FeB 500HKN met bijbehorende staven.NEN 6008 bevat eisen, beproevings-methodenen bepalingenbetreffende dekeuring van betonstaal in de volgendeleveringstoestanden:Warm gewalst betonstaalDitbetonstaalwordtverkregendoorhetwarm uitwalsen van gegoten walsblok-ken of door het warm uitwalsen vancontinu gegoten halfprodukten.De mechanische eigenschappen zijn af-hankelijk van de samenstelling van hetstaal en een warmwalsbehandeling, ge-volgd door afkoeling, voornamelijk inlucht.Met watergekoeld betonstaalDitbetonstaalwordtverkregendoorhetgewalste materiaal direct na het walseneerst intensief met water te koelen envervolgens in lucht. De mechanischeeigenschappen worden hierbij ten op-zichte vanwarm gewalst betonstaalwe-zenlijk veranderd. Het staafoppervlakwordt eerst gehard door de geforceerdekoeling en vervolgens door de warmtevanuit de staafkern weer gedeeltelijkontlaten. (Het betonstaal vervaardigdvolgens dit fabricageproces wordt ookwel tempcore betonstaal genoemd).Koud vervormd, getordeerd ofgerekt beton-staalDit is betonstaal verkregen door hetkoud torderen of koud rekken vanwarm gewalst betonstaal, met het doelde mechanische eigenschappen wezen-lijk te veranderen.Koudgeprofileerd betonstaalBetonstaal verkregen door koud profi-leren (eventueel na voorafkoud rekkenofkoudwalsen) vanwarm gewalstwals~draad met het doel de mechanischeeigenschappen wezenlijk te veranderen.De redenen waarom in NEN 6008 uit~sluitend lasbaar betonstaal is opgeno-menzijn:- om praktische redenenis hetwenselijkCement 1986 nr. 6om het aantal varianten betonstaal tebeperken;- uit veiligheidsoverwegingen is hetwenselijk dat op de bouwplaats alleenlasbaar betonstaal voorhanden is;- de staalsoorten in de verschillende le-veringstoestanden kunnen goed alslasbaar worden geproduceerd.Bij levering van rollen betonstaal moetzowel voor de rollen als ook voor dedaaruit verkregen staven worden vol-daan aande inNEN 6008 gestelde eisen.CertificatieDe Stichting KOMO heeft op basis vanNEN 6008 45 certificaten voor beton-staal afgegeven aangeduid als KOMOfBetonvereniging-certificaat. Hierbijzijn de volgende categori?n te onder-scheiden:Betonstaalinde vorm van warmgewalststaalofmetwatergekoeldestavenFeB 220HWL,FeB 400 HWL en FeB 500 HWLHet merken in verband met de herken-baarheid is geregeld door middel vanhet walsmerk in de vorm van opgewal-ste brede en normale .dwarsribben. Ditmerk, aangebracht op onderlinge af-standen van circa 1 meter, geeft door~gaans de herkomst aan, terwijl de profi-lering de soort aangeeft.Gepuntlaste wapeningsnetten en stavenFeB500HKNHet merken van de staven, al dan nietverwerkt in netten, is geregeld doormiddel van het lasmerk als stippen oflangsribben tussen de dwarsribben, oponderlinge afstanden van circa 0,6 me-ter aan ??n zijde.Bovendienzijnde nettenper bundelvan5 netten voorzien van een label.Betonstaal op rollen; FeB 500 HKNHet merken is ook hier geregeld doormiddel van het walsmerkals stippen ofTabe1lSoorten betonstaal volgens NEN 6008langsribben tussen de dwarsribben oponderlinge afstanden van circa 0,6 me-ter aan ??n zijde. Bovendien zijn de rol-len, per rolvan ??n kenmiddellijn voor-zien van een label.KOMO heeft een overzicht van het ge-certificeerde betonstaal met merkinguitgegeven. Ditoverzichtisalsbijlage bijStubeco-publikatie nr. 2 opgenomen.NPR 2053 'Lassen en verbindenvan betonstaal', Ie druk december1985NPR 2053 geeft aanwijzingen voor hetlassen en verbinden van de betonstaal-soorten volgens NEN 6008 (tabelt).Er bestaat een nauwe samenhang tussende keuze van enerzijds de leveringstoe-stand van het hetohstaal en anderzijdshet type lasverbinding en de lastechno-logie. Globaal kan men twee duidelijkverschillende toepassingsgebieden vanhet lassen van betonstaal onderscheidenin relatie tot de metallurgische lasbaar-heid:1. lassen met weinig laswarmte (zoge-naamde hechtlasbaarheid), zoals bijhecht-, punt-, kruis- en overlaplasver-bindingen, waarbij de afkoelsnelheid inhet algemeen hoog is. Dit is verreweghet belangrijkste toepassingsgebied.Voor dittoepassingsgebied gevende las-bare betonstaalsoorten in het algemeengeenproblemenenbehoeftgeenonder-scheid tewordengemaakttussendever-schillende leveringstoestanden.2. lassenmetmatige totgrotelaswarmte,zoals bij de diversestompelasverbindin-gen (met onderling grote verschillen inlaswarmte),waarbij deafkoelsnelheid inhet algemeen laag is.Voor dit toepassingsgebied moet bij demet water gekoelde en koud vervormdegetordeerde ofgerekte betonstaalsoor-ten direct naast de las de ineens toege-voerde laswarmte beperkt blijven (be-perking ten aanzienvan lasverbindings-typeen uitvoering).In NEN 6008 is met het oog op de las-baarheid bepaald dat het koolstofgehal-te ten hoogste 0,22% mag bedragen.FeB 400 HWLlFeB 500 HWLDe Hoogovens Groep (lid van de Temp-core Association) produceert sinds1 apriljl. uitsluitend nog met water ge-koeld betonstaal FeB 500 HWL, net alsde andere leden van deze internationalevereniging. Dezelfde prijs zou gaan gel-den als voor FeB 400.Zoals opgemerkt in de inleiding is debetekenis hiervan voor de praktijk vanhet construeren reeds belicht in Stuvo-rapport 73. Voorts wordt nog verwezennaar een artikel in Cement nr.n 1978,'Invloed van het gebruikvan bestonstaalBE500 op het gedrag van gewapendebalken' en het artikel 'Het gebruik vanstaal met hoge elasticiteitsgrens in ge-wapend-betonconstructies' in WTCBTijdschrift nr. 3, september 1980.De Hoogovens Groep heeft onlangs eenspeciale voorlichtingsfolder uitge-bracht.Literatuurl.NEN 6008 'Betonstaal', 3e druk; NNIDelft, septemher 19852. NPR 2053 'Lassen en verbinden vanbetonstaal', 1e druk; NNI Delft, decem-ber 19853. Stubeco-publikatie nr. 2 'Betonstaal';Betonvereniging, Zoetermeer, 19864. Stuvo-rapport 73 'Naar ??n kwaliteitbetonstaal?', Stuvo 's-Hertogenbosch,19855. Overzicht'Gecertificeerd betonstaal',Stichting KOMO, Rijswijk, 1986vormstavengepuntlastewapenings-nettenkenmiddellijn6-404-144-14aanduidingFeB 220HWLFeB400HWLFeB SOOHWLFeB 400HKFeB 500 HKFeB SOOHKNFeB 500 HKNFeB 500 HWNleveringstoestandwarm gewalstwarm gewalst of metwater gekoeldkoud vervormd,getordeerd of gerektkoud geprofileerdkoud geprofileerdwarm gewalst (Jfmet water gekoeldCement 1986 nr. 6 43