. - ..II ----..J.verkeer en vervoering. T.Tuijte/, Gemeentelijk Havenbedrijf RotterdamEris veel werk aan de winkel in de haven van Rotterdam. Door de aandacht die de plannenvoor een TweedeMaasvlakte van de politiek en in de pers krijgen, zou men bijna vergetendat ertientallen andere infrastructurele projecten in het Rotterdamse havengebied in uit?voering zijn of worden voorbereid voor een totaalbedrag van miljarden guldens. Daarbijgaat het zowel om weg? en spoorverbindingen als om specifieke haveninfrastructuur.ONTWIKKELINGENINDE MAINPORTHAVENVAN ROTTERDAMCD Projecten die de komendejaren wordenaangepakt in de Rotterdamse haven64Sinds Rotterdam meer dan een eeuw gele-den door de Nieuwe Waterweg een directeverbinding metde Noordzee kreeg, is hetha-vengebied bijna onophoudelijk uitgebouwd.Het groeiende scheepvaartverkeer deed devraag naar terreinen voor op- en overslagtoenemen, evenals de vraag naar ruimtevoor industrie, die hier kon profiteren vanmassale en daardoor goedkope aan- en af-voer van grondstoffen en producten. Maarniet alleen de toename van de omvang vanhet goederenverkeer overzee, maar ook dewijze van vervoer noodzaakte tot een voort"durende aanpassingvan de haventerreinen.Zo moesten door toename van de scheeps-grootte de kademuren steeds dieper enzwaarder worden. En zo maakte de vervan-ging van het conventionele stukgoed doorcontainers veel diepere kaden noodzakelijk.De groei van het goederenvervoer in de ha-ven van Rotterdam (nu bijna 300 miljoen tonperjaar) noodzaaktook tot een voortduren-de aanpassing en uitbreiding van de aan- enafvoerwegen. Omdat meer dan tweederdedeel van de goederen die inde haven vanRotterdam worden gelost en geladen, be-stemd is voor of afkomstig uit het achter-land, zijn de achterlandverbindingen van le-vensbelang.Bereikbaarheid mainportsDe bereikbaarheid van onze economisChecentra, waaronder de mainports Rotterdamen Schiphol, wordt echter steeds slechter. Inde beleidsnota's van het Ministerie van Ver-keer en Waterstaat 'Samenwerken aan be-reikbaarheid' en 'Transport in balans' wordteenpakketvan maatregelen voorgesteld omdeze bereikbaarheid te verbeteren. Dit moetenerzijds gebeuren door hetversneld oplos-sen van een aantal infrastructurele knelpun-ten en anderzijds door een evenwichtig ge-bruik van de verschillende vervoersmodali-teiten: weg, water, spoor en pijp.Hoewel een behoorlijk deel van degoederenwordt afgevoerd over binnenwater of doorpijpleidingen, doet de haven een nog steedstoenemend beroep op de capaciteitvan we"gen en spoorwegen. Voortdurend moetendan ook in en rond Rotterdam wegen enspoorwegen worden uitgebreid en nieuweaangelegd, bruggen gebouwd en tunnelsaangelegd.Doordie dynamiekvan hetgoederenvervoerzullen ook de komendejaren tienta lIengroteen kleine infrastructurele projecten in enrond Rotterdam worden uitgevoerd, met na-me door het Gemeentelijk HavenbedrijfRot-terdam als eigenaarvan de haventerreinen,door Rijkswaterstaat als beheerder van derijkswegen in het gebied en door NS Rail-infrabeheer als beheerder van de Haven-spoorlijn.Gemeentelijk Havenbedrijf RotterdamBij het Havenbedrijf is de hoofdafdeling In-frastructuur belast met de ontwikkeling,hetbeheer en de realisering van zowel de drogeals de natte infrastructuur, en het structure"Ie beheer van de droge infrastructuur. Dehoofdafdeling Infrastructuur bestaat uit drieafdelingen: Havenontwikkeling, Beheer ende Ontwerp- en Tekenafdeling.CEM ENT1997/7?8De afdeling Havenontwikkeling had in 1996voor 280 miljoen gulden aan projecten la"pen. Ze doet daarvoor het projectmanage-ment. Deuitvoeringwordt uitbesteed aan in-genieursbureaus, aannemersbedrijven endergelijke. De afdeling Beheer is verant-woordelijk voor het functionele beheer Vande droge infrastructuur. Zij besteedt hettechnisch beheer uit aan GemeentewerkenRotterdam. Ten slotte zorgt de Ontwerp- enTekenafdeling ervoor dat de nieuwe infra-structuur wordt vormgegeven.De zorg voor de natte infrastructuur,waaron-der het baggeren, valt bij het Havenbedrijfniet onder de Directie Exploitatie &Acquisi-tie, zoals de droge infrastructuur, maar on-der de Directie Scheepvaart.Wegen en spoorwegenHet Havenbedrijf is ook sterk betrokken,hoewel daarvoor nietverantwoordelijk, bij degrote infrastructurele projecten die Rijkswa"terstaaten NS in en ten behoeve vande Rot-terdamse haven uitvoeren. De impactop hethavengebied van de enorme investeringendoordeze partijen isgigantischgrooten heelbelangrijk voor de achterlandverbindingen.Op het projectenlijstje van Rijkswaterstaatvoor het Rotterdamse havengebied staandrie tunnels: de Tweede Beneluxtunnel, deBotlekspoortunnel en de Calandverkeers-tunnel, die omstreeks hetjaar 2000 gereedmoeten komen. In totaal gaat het om circa2 miljard gulden. Verder vermeldt dat lijstjeeen spoor- en een verkeersbrug over de Din-telhaven (275 miljoen gulden), die ook om-streeks 2000 gereed moet zijn, alsmedeeen reeks ongelijkvloerse kruisingen van we-gen en spoorwegen op verschillende plaat-sen in het havengebied (samen goed vooreen bedrag tussen de 200 en 300 miljoengulden), die tussen eind ditjaar en 2005ge-reed moeten komen.Belangrijke projecten van NS ten behoevevan deRotterdamse haven zijn de verdubbe-ling van de Havenspoorlijn en natuurlijk deaanleg van de Betuweroute.Een onderzoek naar de capaciteitvan de lei-dingstroken in het havengebied voor de mid-dellange termijn heeft aangetoond, dat ereen aantal knelpunten moet worden opge-lost. Voor ??n daarvan, de passage van deOude Maas, zal een leidingtunnel wordengebouwd. De voorbereidingen daarvoor zijninmiddels gestart.Er loopt een onderzoek naar het multifunc-tioneel gebruik van leidingen (het project'Multicore'). De voorbereidingen voor deaanleg van een Common Carrier Pipelinevan Rotterdam naarAntwerpen zijn gestart.De aanleg van ondergrondse infrastructuuren het transport per pijp wordt voor het Ge-meentelijk Havenbedrijf een steeds belang-rijker aandachtsgebied.Wijziging rolverdelingHetGemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam iseigenaar van de grond in het havengebied.Hetverhuurt ditaan de klanten, die in hun ei-gen terrein investeren. De openbare ruimteis de verantwoordelijkheid van het Havenbe-drijf, evenals de ontsluiting van de terreinendoor weg en water.De traditionele rol van het Havenbedrijf zalde komende jaren veranderen. In de be-drijfsplanperiode 1997-2000 zal er andersgewerkt moeten gaan worden. Dat is ook dereden dat er in het recent gepresenteerdebedrijfsplan een nieuw 'mission statement'is geformuleerd: 'HetHavenbedrijf versterktde positie van het haven- en industriecom-plex in Europees perspectief. Nu en op langetermijn. Daartoe ontwikkelthetHavenbedrijfzich van beheerder van de haven naar regis"seur en faciliteerder van het haven- en in-dustrieel complex.'Dit betekent, dat de ontwikkeling van infra-structuur en terreinen nog meer moet wor-den toegespitst op de eisen van diversedoelgroepen. Er moetdus maatwerk wordengeleverd. De aanleg van de containertermi-nals in het plan Delta 2000-8 op de Maas-vlakte is hiervan een voorbeeld.InvesteringsprojectenDe investeringsprojecten die het Havenbe"drijfwil gaan uitvoeren, zijn vastgelegd in eenMeerjareninvesteringsstaat (MIS), die jaar-lijks wordt bijgewerkt. Hierin staan de projec-ten voor de komende tien jaar, onderschei-den in drie categorie?n.Projecten met de 'status l' zijn goedgekeurddoor de Gemeenteraad (die formeel hetgeld voor de werken beschikbaar moetsteI-len) en zijn in uitvoering of op het punt om inuitvoeringte worden genomen. Er is 90% ze-kerheid dat ze doorgaan.Van projecten met de 'status 2' zijn de voor"bereidingen (zoals aanvraag krediet en ont-werp) aan de gang. De zekerheid dat zedoorgaan is ongeveer 60%.Van projecten met 'status 3'is de zekerheidminder dan 50%. Die maken onderdeel uitvan de langetermijnvisie van het Havenbe-drijf. Het zijn projecten die nog be?nvloedkunnen worden door met name marktont-wikkelingen en politieke, besluitvormings-en ruimtelijke procedures.Hierna wordt een indrukgegeven van de pro-jecten die het Havenbedrijf onderhandenheeft of binnen enkele jaren gaat aanpak-ken (fig. 1, tabel 1).Van oost naar westIn het Vierhavens-jMerwehavengebied(foto 2), aan de noordzijde van de rivier, looptal vijf jaar het project Fruitport. Dit richt zichop de revitalisering van dit oude havenge-bied en de concentratie hier in een 'food-port' van de overslag en opslag van fruit ensappen. Hetgebied wordtzodaniggemoder-niseerd, dat nieuwere vormen van overslagen opslag mogelijk zijn. Dat betekent hetdempen van havens, verplaatsen van bedrij-ven en wegaanleg. Het is een langetermijnproject, dat rond hetjaar 2000 zal zijn afge-rond.Water en pijpOm de Maasvlakte beter bereikbaar te ma-ken voor de binnenvaart, wordt eind 1997 deBeerdam tussen Hartelkanaal en Beerka-naal geopend. Voor deze opening wordenverschillende terrein- en kadeaanpassingenuitgevoerd.Het transport per pijpleiding krijgt steedsmeer aandacht: in het havengebied alstransportmiddel tussen bedrijven en alsachterlandverbinding.CEMENT1997j7-8Tabel 1Investeringen in de Rotterdamse haven door het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam(in miljoenen guldens)65? ? ? verkeer en vervoero Het Merwehavengebied aan de noordzijde van de rivier wordt gemoderniseerd en verder aangepast aan zijn functie van 'foodport'foto: Aeroview Dick Sellenraad, Rotterdam? Overslag van ijzererts bij de EECV voor de Duitse staalindustriefoto: Freek van Arkel, Rotterdam66Ook de lay-out van het Eem-/Waalhavenge-bied, aan de zuidoever van de rivier, wordtaangepast aan de huidige eisen van destuwadoors door dempingen, de bouw vannieuwe kademuren en de reconstructie vanwegen. Het Rail Service Center, aan de zuid-zijde van het gebied, wordt door middel vaneen interne baan verbonden met de contai"nerterminals van Uniport en Hanno in deWaalhaven en van Bell Lines in de Eemha-ven. In die laatste haven is nu ook de eerstefase van het project '2000"Short' gereed-gekomen, waarbij een Kustvaartcentrum isgerealiseerd waarin de stuwadoors/redersBell Lines, Geest, Deka en ECT deelnemen.In de tweede fase zal een deel van een ha-venbekken worden gedempt.Verder naar het westen wordt in het Botlek-gebied een nieuwe schrootterminal ge-bouwd. Die moeteen terminal in hetWaaIha-vengebied, dichtbij een woonwijk, vervan-gen. Het Havenbedrijfzorgt voor aanpassingvan de kademuren en voor waterdichte vloe-ren. Ook is de reconstructie van de Bot-lekwegeen projectvan hetGemeentelijk Ha-venbedrijf.CEMENT1997j7-8Forse investeringen vraagt het bedrijfster-rein voor de nieuwe vestiging van het che-miebedrijf Eastman in het westen van Euro-poort. Het werk omvat onder meer een in-steekhaven, een kademuur en een weg. Inhetzelfde gebied moet waarschijnl?k eenterrein worden gereed gemaaktvoorde over-en opslag van kolen door EECV, die zich nunog tot erts beperkt (foto 3). De realiseringhangt af van het (politieke) besluit in Duits-land om de eigen mijnbouw af te bouwen enmeer kolen te importeren.Heel veel moet er de komende jaren op deMaasvlakte worden gedaan. Om in hetnoordwestelijke deel van ditgebied ruimtetemaken voor het nieuwe chemiecomplex vanAreo, moet hettrainingscentrum voor brand-bestrijding RISC verhuizen naar een terreinten zuiden van het Hartelkanaal.Nadat de Delta Dedicated East-terminal(foto 4) aan de Amazonehaven vorig jaar ingebruik is genomen, wordt deze haven nuverder verlengd ten behoeve van de volgen-de 'dedicated' containerterminals die in hetplan 'Delta 2000-8' zijn voorzien. Een planwaarin zowel de overheid (Havenbedrijf enRijk) als het bedrijfsleven (ECT) elk 1 miljardgulden investeren.Daarmee planmatig en letterlijk (via een fly-over) verbonden, is het Distripark Maasvlak-te, waarvan nu de eerste fase is aangelegd.Het wachten is op klanten, waarvan zich in-middels al de eersten hebben aangemeld.Tussen Distripark en containerterminals iseen tweede Rail Service Center geprojec-teerd. Een definitief besluit hierover is nogniet genomen.Vooral de lay-out van de noordwesthoek vande Maasvlakte wordt de komende jaren in~grijpend veranderd. Hier wordt niet alleeneen groot terrein voor het chemische com-plex van Arco gereed gemaakt, maar wordtook een insteekhaven gegraven voor toe-komstige containeractiviteiten en andere in-dustri?le ontwikkelingen.NatuurbouwBij de aanleg van haven- en industrieterrei-nen wordt niet alleen rekening gehoudenmet het woon- en leefmilieu, maar ook denatuur wordt niet vergeten. Bij de ontwikke-ling van het Distripark op de Maasvlakte is in1994 vier miljoen gulden beschikbaar ge-steld voor vervangende natuurwaarden.In overleg met andere betrokken partijen,waaronder de Stichting Duinbehoud, zijnverschillende natuurbouwprojecten gereali-seerd. De Kleine Slufter op de Maasvlakte ishiervan een prachtig voorbeeld.Binnenkort wordt het rapport 'Havennatuur-plan' gepresenteerd, datlaatzien hoe havenen natuur kunnen samengaan.RuimtetekortWie zo op zevenmijlslaarzen door de havengaat, krijgt licht de indruk dat er hier en daarnog het nodige terrein te vinden is voor nieu-we activiteiten. Maar dat is gezichtsbedrog.Na de uitvoering van de plannen van East-man en Arco, en de plannen voor de contai-nerterminals is de ruimte al aardig opgesou-peerd. Grote terreinen zijn dan nietmeer be-schikbaar. Het 'inbreien' van terreinen levertte weinig op en is te kostbaar. Bovendien isnaast ruimte voor wegen en spoorwegen,ook veel ruimte nodig voor leidingstroken.Aan de noodzaak van een Tweede Maas"vlakte wordt dan ook geen moment getwij-feld.?8) De in september 1996 geopende Delta Dedicated East Terminal van ECT op de Maasvlakte.Momenteel werkt het Havenbedrijfaan nog eens 1600 m kademuur foto: AeroviewDickSe/lenraad, RotterdamCEMENT1997/7-8 67