De Belgische architect Christian Kieckens vertoont eensterkere verwantschap met de hedendaagse Zwitsersearchitectuur dan met die van zijn eigen vaderland. Despreekwoordelijke nauwgezetheid en neutraliteit vormeneen rode draad door zijn bescheiden maar veelzijdigeoeuvre. Behept met een sterke ontwerpintegriteitbekruipt hem soms een onbehaaglijk gevoel bij confron-taties met architectonische oppervlakkigheid en bouw-kundige willekeur.De vraag of er zoiets is als Belgische architectuur,kan hem hoegenaamd niet boeien. Mocht er al zoietsbestaan als een `Vlaamse School', dan is dezedermate divers dat er geen sprake meer is van eenschool. Aan het woord is Christian Kieckens (1951),een bevlogen architect en Belg tegen wil en dank.Belgi? heeft 17 architectuuropleidingen en 10 000beroepsarchitecten; Nederland heeft van beidegrofweg de helft. Kieckens trekt de wenkbrauwen opbij het oplepelen van de getallen en laat een verkla-ring achterwege. De vraag of de kwaliteit van de Bel-gischearchitectuurdanooktweekeerzohoogisblijftvanzelfsprekend onbeantwoord, "maar de prijs-kwa-liteitverhouding is in Vlaanderen zo slecht nog niet".Later volgt alsnog een poging het onderscheid teduiden. "Wij Belgen zijn niet arrogant genoeg", zegthij, ietwat berustend, en hij typeert hiermee enpassant de Nederlanders.Z w i t s e r s e n a u w g e z e t h e i dBehalve door de vaderlandse volksaard werd hijvooral gevormd door een diepgewortelde affectievoor de moderne Zwitserse architectuur. Lange tijdmiste Kieckens iets in de architectuur. De ontbre-kende schakel diende zich aan toen hij rond 1987met de opkomende generatie Zwitserse architectenin aanraking kwam. Grootmeesters als Herzog &De Meuron, Peter Zumthor, Diener & Diener eta-A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pD e t a i l l e r i n gcement 2002 7 27Christian KieckensNEUTRALITEITEN ONBEHAGENir. Maarten Willems, universitair docent TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde1 | Drukkerij Sanderus inOudenaarde (1996/'98)Een ingetogen exponentvan logica en neutrali-teit.foto's: Reiner Lautweinleerden een soort duidelijkheid, nauwgezetheid ennuchterheid die onmiddellijk bij Kieckens beklijf-den."Zwitserland heeft, door het ontbreken van oorlogs-interventies, een constante ontwikkeling van demoderniteit doorgemaakt." De standvastige neutra-liteit van de Zwitsers heeft zich verankerd in hunarchitectuur. De kwaliteit die dat oplevert trof Kiec-kens. Net als de Zwitsers heeft ook hij de neutrali-teit tot grootste deugd verheven. Het resultaat van devervlechting van een Belgische achtergrond metZwitserse zorgvuldigheid is een volstrekt eigen sig-natuur.M a c h t e n v r i e n d e l i j k h e i dHet Belg zijn houdt hem niet bezig, maar in zijnbescheiden zachtaardigheid is hij onmiskenbaarVlaams. "Ofwel je hebt macht, ofwel je bent vrien-delijk", volgens Kieckens. Vrijwel zonder uitzonde-ring zal iedereen hem in ieder geval tot de tweedecategorie rekenen. Hij betreurt het dat het buiten-gewoon moeilijk is om met vriendelijkheid respectaf te dwingen. In architecten als de Portugees AlvaroSiza ziet hij bewonderenswaardige maar schaarseuitzonderingen." N i e t s i s e r z o m a a r "Een ander groot onbehagen van Christian Kieckensopenbaart zich als hij wordt geconfronteerd metoppervlakkigheid en willekeur. Zichtbaar kregeligA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pD e t a i l l e r i n gcement 2002 7282-3 | Drukkerij Sanderus inOudenaarde (1996/'98)"Over dertig jaar heefthet misschien eenandere functie, maarhet zal nog altijd eengoed gebouw zijn."wordthijbijvoorbeeldvandepragmatischeplaatsingvan radiatoren langs de gevel in de drukkerij inOudenaarde. Deze oneerbiedige toevallighedenkunnen hem mateloos irriteren. Elk materiaal, elkeverwijzing, elk detail, elke locatie heeft zijn reden."Niets is er zomaar". Alles heeft zijn juiste plaats.`Genau', zoals het Zwitserse stopwoord luidt.B u i l d i n g n e s sDe hang naar correctheid verklaart in zekere zin zijnvoorliefde om zich uit te drukken in krachtige zelf-standig naamwoorden. Als het bestaande vocabu-laire tekortschiet, breidt hij de taal hoogstpersoon-lijk uit. `Buildingness' is zo'n nieuw eigen begrip.Hierin tracht hij het wezen van architectuur enbouwen samen te ballen. Goed bouwen, goede archi-tectuur is de resultante van het zorgvuldig omgaanmet logica, directheid, eerlijkheid en juistheid.O p p e r v l a k k i g h e i dChristian Kieckens leidt een groeiende architecten-praktijk in de trendy Dansaertstraat in Brussel, maarheeft daarnaast een lange staat van dienst in hetonderwijs zowel in Belgi? als in Nederland. Tot voorkort was hij hoogleraar aan de TU in Eindhoven enmomenteel doceert hij weer in Antwerpen. Hij kanzich ergeren aan de oppervlakkigheid bij sommigestudenten die louter op de voorpagina van de archi-tectuur-pornoblaadjeslijkentewillenkomen.Gemak-zuchtig effectbejag in plaats van integriteit.G u m m e nArchitectuur die synoniem is met decoratie verwerpthij. Architectuur moet logisch en duidelijk zijnvolgens Kieckens. Zo dienen de bouwtechnischeaspecten gerelateerd te zijn aan de ruimtelijke aspec-ten. Het klinkt zo eenvoudig maar elke ontwerpop-gave is bij aanvang complex. Het is de taak van dearchitect om logica in die complexiteit te vinden. DeA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pD e t a i l l e r i n gcement 2002 7 294 | Drukkerij Salto in Rekem(1995/'96)Om een bestaand beton-skelet uit 1960 (eenvoormalige inrichtings-wasserij) heeft Kieckenseen extra huid getrok-ken. Op de hoek komteen veelheid van mate-rialen samen ? beton,baksteen, metaalgaasen glas ? zonder eenratjetoe te worden.Integendeel; er heersteen symbiotisch even-wicht5 | Woning Van Hover ?De Pus in Baardegem(1991/'95)Een huis met een mini-mum aan schaal en eenmaximum aan ruimte-lijkheid. Detailleringzonder naden, plintenof klinkenkunst van het ontwerpen is dan bovenal de kunst vanhet uitgummen. "Elk lijntje in een ogenschijnlijkeenvoudige schets is ontstaan door het uitgummenvan twintig andere lijnen."R u i m t e l i j k u i t b u n d i gHet oeuvre van Kieckens is noch omvangrijk nochprestigieus, maar daarentegen opvallend veelzijdig.Hij beweegt zich vrijelijk door verschillende disci-plines,ongehinderddoorschaalniveaus.Aanderafe-lige randen van de architectuur ontwierp hij ten-toonstellingen, boekomslagen, meubels en zelfs eenbotervloot.Zijn architectonische werk omvat woning- en utili-teitsbouw, en zowel nieuwbouw als vernieuwbouw.Al zijn ontwerpen zijn ingetogen als het gaat om dedirecte expressie, maar ruimtelijk uitbundig en zeerzorgvuldig in de aandacht voor het detail.B a s a l e m a t e r i a l e nEen mooi voorbeeld hiervan en exemplarisch voorKieckens' neutraliteit, is de drukkerij in Ouden-aarde*). Wellicht is het over dertig jaar geen druk-kerij meer, maar de architect is ervan overtuigd dathetdannogsteedseengoedgebouwis.Metdebeper-kingen van een laag budget (400 /m2) en een func-tioneel programma heeft hij toch een rijk gebouwgerealiseerd. De rijkdom zit in de uitgebalanceerdestraatgevel met subtiel naar voren springende raam-vlakken, in doordacht materiaalgebruik en in debeheersing van het daglicht. Een gedeeltelijk gepre-fabriceerde betonconstructie en toepassing vanbasale materialen in het interieur beteugelden debouwkosten.N e d e r l a n dBehalve in eigen land slaat zijn werk blijkbaar ookinNederlandaan.Onlangsnogwerdhijgeselecteerdom de inrichting van het Zeeuws museum in Mid-delburg te ontwerpen. Zijn eerste opdracht in onsland dateert uit 1996 toen hij een studentencentrumin Tilburg mocht ontwerpen. Eigenlijk is het eentamelijk onopvallend gebouw. De kwaliteit schuilt inde kalmte van het ontwerp en de consequente ver-fijning. Elk bouwdeel heeft een eigen materiaal, datzo is gekozen dat het noch met de andere bouwde-len, noch met de omgeving detoneert.S c h a a lEen van de meest interessante woonhuizen dieChristian Kieckens heeft ontworpen staat in Baar-degem (B). De detaillering van de woning Van Hover? De Pus bewijst dat schaal een boeiend fenomeenis, zeker als je die bewust tracht te vermijden. Deur-hoogtes en optreden zijn de schaarse maatgevendeelementen in de woning. De tapse vorm van de plat-tegrond veroorzaakt een misleidend perspectief.Vlakafwerkingen van wanden en vloeren zijn naad-loos. Lichtschakelaars zitten met opzet lager dangebruikelijk en deurklinken ontbreken zelfs geheel.Uitgegumd. A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pD e t a i l l e r i n gcement 2002 730*) Zie ook Bouwen met beton 2000/01, blz. 34 ? 377 | Christian Kieckens"Belgen zijn nietarrogant genoeg"6 | Gebouw K, studenten-centrum KUB in Tilburg(1996/'98)Een opvallend onop-vallend gebouw op deuniversiteitscampus