A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWa t e r b o u wcement 2003 7 11Scheepslift Str?py-Thieu, ??n jaar in gebruikMONUMENTAALGESCHUTing. Henk de MuijnckDe capaciteit van het uit 1917 daterende Canal duCentre, dat het Waalse Mons en daarmee ook Noord-Frankrijk met het kanaal Brussel-Charleroi verbindt, is inde afgelopen jaren in verschillende stappen vergroot van300 ton naar 1350 tons schepen. Het hoogteverschil indit circa 20 km lange trac? bedraagt circa 73 m. Om dithoogteverschil in ??n keer te kunnen `nemen', is inStr?py-Thieu een scheepslift gebouwd. Deze grootstescheepslift ter wereld is inmiddels een jaar in gebruik.Aanleiding voor de capaciteitsvergroting is het ver-beterprogramma voor de vaarwegen dat de EuropeseCommissie voor Vervoer in veel landen heeft voor-gesteld. Landen als Belgi? en Duitsland moeten alsgevolg daarvan grote waterwerken uitvoeren. HetCanal du Centre vormt in Belgi? ??n van de `fles-senhalzen'.NaasthetaquaductnabijLaLouvi?re(zieCement 2002 nr. 3) is de scheepslift bij Str?py-Thieu(foto 1) een in het oog springende constructie in ditkanaal.P r i n c i p e b e s t a a n d e s c h e e p s l i f t e nHet hoogteverschil in het oude Canal du Centre wasverdeeld over een sluis en vier liften, die elk circa17 m overbruggen. Een hydraulische scheepsliftwerktophetprincipevandecommunicerendevaten.Er zijn twee gekoppelde cilinders, gevuld met water,metdaarinzuigers?2m.Bovenopdezuigersrustenmet water gevulde bakken. Deze kunnen door dewaterdruk in de cilinders op en neer worden be-wogen. De cilinders (17 m diep in de grond, ? 2,02m)staanmetelkaarinverbindingviaeenleidingmeteen bedieningsklep. Het systeem gaat werken doorin de hoogste bak 30 cm extra waterhoogte in tenemen en de klep te openen. Die 30 cm waterschijfis de aandrijvende kracht. In 2 minuten en 45 se-1 | Scheepslift Str?py-Thieuoverbrugt 73 m hoogte-verschil in ??n schuttingfoto's: C. Carpentierconden wordt circa 17 m hoogte gewonnen (fig. 2).Inclusief in- en uitvaren, schuivenmanoeuvres e.d.,neemt dit alles zo'n twintig minuten in beslag. Degehele vaart door dit oorspronkelijke kanaal duurtbijna vijf uur.Inmiddels is het kanaal, inclusief de vier unieke lif-ten, opdeWerelderfgoedlijstvandeUnescogeplaatst.Na een grondige renovatie zal de oorspronkelijkescheepsliftconstructie dienst gaan doen voor de re-creatievaart.S c h e e p s l i f tDenieuweliftbestaatuittweeafzonderlijkwerkendebakken en volgt het kabelprincipe. Als tegengewichtdienen contragewichten (fig. 3). De verticale bewe-ging duurt zes minuten. Inclusief in- en uitvaren,schuivenmanoeuvres e.d., duurt een schutcyclus nu25 minuten. De vaartijd op het nieuwe kanaal be-draagt dan nog een uur.Het kunstwerk bestaat uit een bovenpand (121 mboven zeeniveau), twee zogenoemde brugkanalen,hetliftgebouweneenbenedenpand(48mbovenzee-niveau) (fig. 4). De hoofdonderdelen van het liftge-bouw zijn: fundering, centrale toren, kolommen enoverkoepelende machinezaal.De fundering van het gehele bouwwerk bestaat uiteen betonnen plaat, die ligt op een dikke laag grofzand. Deze laag, de zogenoemde laag van Wealden,heeft een sonderingswaarde van vele honderdenkg/cm3. Bij de dimensionering is tevens rekening-gehouden met een lichte aardbevingsgevoeligheid.De vloer en het dak van de machinezaal bestaan uitdrie beweegbaar verbonden delen, door in de langs-voegen scharnieren toe te passen.Het totale gewicht van het meer dan 100 m hogekunstwerk bedraagt 200 000 ton.De architectuur van het geheel is bijzonder te noe-men; het massale karakter is, door de aanwendingA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWa t e r b o u wcement 2003 7122 | Principe van de oudehydraulische lift3 | Kabelprincipe met con-tragewichten nieuwescheepslift4 | Fasering schutprincipevan uitkragende lijnen en toepassing van natuurste-nen ribben, zeer acceptabel.LiftbakkenGehouden aan de tonnagematen van de thans gang-bare binnenvaartschepen, meet een bak 112 x 12 m2.De waterstand in een bak kan vari?ren van 3,35 tot4,15 m. Het gewicht van een gevulde bak bedraagtdaarmee 7200 tot 8400 ton. Beide einden van de lift-bakken zijn voorzien van deuren, die met een hef-mechanisme verticaal worden bewogen (foto 5).Indien de bak bij het aansluitende kanaalpand isgebracht, wordt de langsgeleiding overgenomendoor een geleiding aan het pandhoofd, zodat de bakaan het pand gekoppeld zit. Om een schip in- of uitte laten varen, worden de deuren bij het heffen eerstvan hun aanslag losgemaakt en net even gelicht, omwater toe te laten in de ruimte tussen de deuren.Hierna kunnen de deuren volledig worden geheven.Machinezaal (foto 6)Elke liftbak wordt verplaatst met 144 kabels. Delieren (trommel ? 4 m) en vertragingswerken zijngeheel gekoppeld. Door tevens de bevestiging van dekabels aan de bak met balansinrichtingen uit tevoeren, wordt bereikt dat elke kabel evenveel wordtbelast. De machineruimte meet 130 x 75 x 20 m3!VeiligheidsaspectenTal van maatregelen zijn getroffen teneinde eenveilig en betrouwbaar bedrijf te waarborgen. Zo zijner voorzieningen aanwezig bij het leeglopen van eenbak, in hoge of lage stand, maar ook tijdens de ver-ticale manoeuvre. Verder is rekening gehouden metde mogelijkheid van het aanvaren van een van deschuiven van een bak en van de schuif in de kanaal-panden. Voor dit laatste geval is in het bovenpand,als extra veiligheid, een tweede schuif aangebrachten in het benedenpand een aanvaringsbalk.Bij uitvallen van de stroomvoorziening wordt eeneigen aggregaat gestart. A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pWa t e r b o u wcement 2003 7 135 | Sluitdeur van een liftbak6 | Blik in de machineruimte