C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB ou wtechniekcement 2006 4 53Het op de Kop van Zuid in Rotter-dam gesitueerde project omvat192 luxe appartementen en inpan-dig een health club met fitness-ruimte en zwembad. Verderbehoren 6000 m2kantoorruimteen 1800 m2winkel- en horeca-ruimte tot het programma, datverdeeld is over drie gebouwen: deruim 152 m hoge en 43 verdiepin-gen tellende woontoren (foto 1),een plintgebouw van 8 verdiepin-gen en het 45 m hoge, uitkragendecantilevergebouw. Ondergrondsbevindt zich een tweelaagse par-keergarage voor 272 auto's [1]. Hetcomplex is gebouwd op descheidslijn tussen kade en haven.De publieksfuncties winkels enhoreca bevinden zich op de gehelebegane grond. Het plintgebouwbevat de kantoorruimte.O n t w e r p f i l o s o f i eIn de haalbaarheidsfase is door deopdrachtgever sterk gesleuteld aanhet oorspronkelijke ontwerp. Ditresulteerde onder meer in uitbrei-ding van het aantal woningen enverdiepingen. Het gevarieerde pro-gramma van eisen is door dearchitect vertaald naar zones meteen sterk verschillende behoefteaan flexibiliteit.Van de bovenste verdiepingen inde toren (28 t.m. 43) werd een vol-ledig flexibele structuur verlangd.Per bouwlaag moest hier wordengerekend op een indeling in vier,drie, twee of zelfs ??n apparte-ment. Het uitzicht van deze zoge-noemde `sky-appartementen'moest maximaal zijn. Dit blok isenigszins verschoven ten opzichtevan het onderliggende volume.De verdiepingen daaronder(2 t.m. 27) mochten vast ingedeeldworden en omvatten vier apparte-menten per verdieping. Daardoorspeelde ook geluidisolatie tussende woningen een rol en lagenmassieve woningscheidendewanden voor de hand.De onderste niveaus, met depublieksfuncties, moesten weereen open structuur hebben. Tenslotte had ook de onderliggendeparkeergarage invloed op de opzetvan de draagconstructie. Hetintensieve ontwerpproces had eenvergaande integratie van architec-tuur en constructie tot gevolg.C o n s t r u c t i eHet gehele complex is gefundeerdop prefab-betonpalen, met eenpaalpuntniveau op NAP -25 m.Daarop ligt een 2,0 m dikke funde-ringsplaat. De constructie van deparkeergarage onder maaiveldbestaat uit de kernwanden(d = 500 mm) en betonwandenmet op de kop telkens een beton-kolom ?750 mm, waarin eenstalen HD-profiel is opgenomen.Tussen de begane grond en detweede verdieping is een staal-betonconstructie toegepast, metcentraal een betonnen kerncon-structie (d = 500 mm) en hierrondom verticale en diagonalestalen kolommen (| 600 x 40/50,met beton gevuld). De wanden vande kern lopen door tot op de fun-dering; de vierkante staal-betonko-lommen staan op de ronde staal-betonkolommen op de koppen vande betonwanden uit de parkeerga-rage.De appartementen van niveau2 t.m. 27 zijn ontworpen als beton-skelet (fig. 2). De verschillende,haaks op elkaar staande betonwan-den verzorgen hier de stabiliteit,in samenwerking met betonnenvloeren.Het constructiesysteem voor debovenste verdiepingen bestaat uiteen stalen gevelbuis die deels inde gevel en deels terugliggendachter de gevel ligt, met daartus-sen betonvloeren (fig. 3). Delenvan de terugliggende gevelbuiszijn als obstakels in de plattegrondzichtbaar.Bouwmethodiek woontoren Montevideo volgt uit marktvraagStaal en beton gestapeldir. G.J.C. Rozemeijer, ABT adviseurs in bouwtechniekMet het plaatsen van een 8 m hoge letter `M' op het dak werd de woontorenMontevideo op 21 maart 2005 officieel het hoogste gebouw in Nederland. Degevel, die wordt gekenmerkt door een vrij vlakke geleding, is een stuk minderspannend dan de hoofddraagconstructie. Hier is sprake van een unieke stape-ling van een stalen karkas op een betonnen doos. De grote mate van gewens-te flexibiliteit, gevoegd bij een verschoven ligging van het bouwvolume,bracht de ontwerpers ertoe voor het bovenste deel van de toren een anderconstructieprincipe toe te passen.1 |Het hoogste gebouw vanNederlandC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB ou wtechniekcement 2006 454B o u w m e t h o d i e kVanuit het ontwerp was gedachtde betonnen verdiepingen uit tevoeren met een tunnelbekisting.Door de grote hoogte waren dewanden echter ontworpen in eenhogere sterkteklasse (B 65onderin, afnemend tot B 35bovenin) dan de vloeren. Ookwaren de wanden onderin dikkergedacht (d = 350 mm onderin, tot300 mm bovenin).Tijdens het definitieve ontwerpwerd de hoofdaannemer bij hetbouwteam betrokken. Deze kwamvervolgens met het voorstel dewanden uit te voeren met eenklimbekisting. Zijn voornaamstereden hiervoor was het onafhanke-lijk kunnen werken van wind enkraaninzet. Dit gaf hem meerzekerheid de krappe planning tekunnen waarmaken. Als gevolgvan de keuze voor een klimbekis-ting is de dikte van de wandenover de gehele hoogte constantgehouden. Voor de vloeren viel dekeuze vervolgens op een uitvoe-ring met behulp van tafelbekistin-gen.Met deze methodiek gingen debetonverdiepingen (bruto vloerop-pervlak ca. 760 m2) per vijf dageneen laag omhoog (foto 4). Dewanden liepen door het toepassenvan de klimbekisting gemiddeldongeveer vijf verdiepingen voor opde vloeren. De balkons op de west-gevel werden in een later stadiumaangestort.De stalen verdiepingen zijn uitge-voerd met negentien kolommen(vari?rend van HE280M/HE300Btot HE300A) in de gevelbuis endaarop bekistingsplaatvloeren.Alhoewel dit volume excentrischstaat ten opzichte van het beton-nen deel, staan alle kolommen vande bovenbouw op een betonwanddaaronder geplaatst. Een aantalexcentrische gevelkolommendraagt via speciale opvangcon-structies hun belastingen naar debetonwanden af. De cyclustijdvoor de staalverdiepingen (brutovloeroppervlak per verdieping ca.625 m2) bedroeg vier dagen.Veel aandacht ging uit naar deovergangsverdiepingen 2 en 27,waar geconcentreerde lasten vanuitde staalconstructie op de betoncon-structie en andersom moestenworden overgebracht. Ook de aan-sluiting op maaiveld niveau wasbijzonder complex. Dit alles is uit-gebreid beschreven in [1].L o g i s t i e kDe grootte van het bouwterreinbedroeg circa 12500 m2. Enkeleaspecten die de logistiek bijzonderbe?nvloedden:? in de ondergrond bevonden zichveel restanten van oude bebou-2 |Plattegrond verdiepingmet vaste indeling3 |Plattegrond vrij indeel-baar Sky-appartement4 |Wanden uitgevoerd metklimbekisting; tafelbe-kistingen voor de vloe-ren6900 6900 6900 6900800080008000BDCA1 52 3 435558000800080006900 6900 6900 69006900DCBA54321C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gB ou wtechniekcement 2006 4 55wing, wat de heiwerkzaamhe-den en het inbrengen van dedamwanden bemoeilijkte;? de bouwlocatie lag dicht tegenHotel New York aan. Dit hotel isgedurende de bouw altijd opengebleven. Er is geprobeerd deoverlast richting het hotel toteen minimum te beperken;? de kademuur naast Montevideostamt uit ongeveer 1880. Doorde gemeente Rotterdam werdenscherpe eisen gesteld aan detoelaatbare vervormingen van dekademuur tijdens de uitvoeringvan de bouwput;? de funderingspalen en de grotestalen spanten tussen de beganegrond en niveau +2 ( de kolom-men en diagonalen warensamengesteld tot vakwerkspan-ten) zijn via het water aangele-verd.In Montevideo zijn verschillendegeveltypen toegepast. Grote delenzijn opgetrokken in metselwerk.Tot 88 m hoogte (de `cityapparte-menten' = het betonnen gedeelte)is dit traditioneel uitgevoerd, meteen binnenblad van cellenbeton;daarboven (de sky-appartementen= het stalen gedeelte) zijn hiervoorprefab sandwichelementen metbaksteen toegepast. De overigegeveldelen van de skyappartemen-ten hebben een prefab betonnenbinnenblad, dat direct met deruwbouw werd mee gemonteerd.De feitelijke gevelsluiting liep aan-vankelijk circa twaalf weken achterde ruwbouw aan, een tijdspannedie terugliep tot circa vijf wekenbij de top. nL i t e r a t u u r1. Eerden, A.R. van, G.J.C. Roze-meijer, Maatpak vereist pas-sende verbindingen. Cement2004 nr. 6.Projectgegevensopdrachtgever:ING Real Estatearchitect:Mecanoo Architectenconstructeur:ABT adviseurs in bouwtechniekhoofdaannemer:Besixleverancier bekisting:Doka Nederlandleverancier betonspecie:Van Nieuwpoort Betonmortelleverancier gevelelementen:Decomo (prefab gevelelementen metmetselwerk)Ergon (prefab binnenspouwbladenskyappartementen)Vorselmans (vliesgevels/puien)leverancier staalconstructie:Iemantsleverancier breedplaatvloeren:BetonSon7 |Sky-appartement: vrijindeelbaar, maar wel meteen stalen obstakelfoto's: Jan Klerks5 |Staalskelet met bekis-tingsplaatvloeren6 |Gevelsluiting met beton-nen borstweringsele-menten