WONINGBOUW ALGEMEEN?ONTWERP MAATVOERINGMODULAIRE CO?RDINATIE:NU OF NOOITOnder deze veelzeggende titelwerd op 26 mei jl. tijdens deBouwRAI in Amsterdam, denorm NEN 6000 ten doop gehouden. Indeze bijeenkomst, bedoeld voor betrok-kenen in de bouwdie belang hebben bijde toepassing van deze norm als basisvoor verdere ontwikkeling, is het eersteexemplaar uitgereikt aan de staatssecre-taris van VROM, mr.G.Ph.Brox.Er waren twee sprekers: irJC.Gelder-blom, architect van het bureau VanWijk Gelderblom & Partners ening.A.WMNederkoorn, bestuurslidvan Progresbouw, de vereniging vangrote bedrijven in de woning- en utili-teitsbouw. Gelderblom bekeek de normvan de ontwerperskant, terwijl Neder-koorn de kant van het uitvoerendbouwbedrijf belichtte.NEN6000 isdeopvolgervanNEN2880'Modulaire co?rdinatie voor gebouwen- Begripsomschrijvingen en regels voorde plaats en maatbepaling van modulai-re elementen' (1977) en NEN 2883 'Re-gels voor gecontracteerde experimen-ten met Modulaire Co?rdinatie in dewoningbouw (1981).Uitde ervaringen die metbeide normenin een aantal proefprojecten zijn opge-daan, is de nieuwe norm in opzet sterkvereenvoudigd. NEN 6000 beoogt hetgeven Van begripsomschrijvingenen re-gels, toepasbaar in de woning- en utili-teitsbouw, waarmee hulpmiddelenworden aangereikt voor een geco?rdi~neerd procesverloop, 'van globaal naarspecifiek'. Verder geeft de norm uit-gangspunten voor het ontwikkelen vanproduktendie nietaan een bepaald pro-ject zijn gebonden, waarbij de toepas-sing van traditionele bouwproduktenniet wordt belemmerd.Naar een ander bouwplanAls we de huidigegang van zaken in dewoningbouw bezien, wordt de aanne-mer gewoonlijk pas in een laat stadiumbij een project betrokken. Op basis vaneen uitgewerkt plan maakt hij in kortetijd een begroting. Vergel~jken we debouw met andere industrie?n, dan blij-ken er structurele verschillen te bestaandie een verbetering van de kwaliteit-prijsverhouding in de bouw in de wegstaan.Verder is het zo dat wensen van bewo-ners (de uiteindelijke klanten), in geen?enkele fase van de bouw gehonoreerdkunnen worden, dan tegen forse extrabetalingen.Nu kanhieraan wel degelijk worden te-gemoet gekomen, al brengt dit ingrij~pende veranderingen metzich mee. Ge-dacht moet worden aan zgn. project~ontkoppelde produkten, die ontwik-keld kunnen worden door bouwbedrij-ven en de toeleveringsindustrie, zonderdat die produkten zijn gekoppeld aanaanprojeet. De produkten worden dusafgestemd op de marktbehoefte ener-zijds en op de specifieke mogelijkhedenvan het bouwbedrijf of de producentanderzijds.Voor een dergelijke ontkoppeling vanproces en produkt zijn echter afsprakennodig ten aanzien van dimensies. NEN6000 opent die mogelijkheden; modu-laire co?rdinatie is immers een afspra-kenstelsel met betrekking tot plaats- enmaatafstemming van bouwdelen enbouwconstructies. De norm onder-scheidt 3 planniveaus (fig. 1):- ruimteplan;- materiaalboxenplan;- streefmatenplan.- Het ruimteplan bevat uitsluitend in-formatie over grootte en vorm en is ver-gelijkbaar met het voorlopig ontwerp.Alleen zijn materialen en produktenniet benoemd. De maatvoering is methet 0,30 m ontwerprooster globaal; deplaats van de bouwdelen ligt vast.- Het materiaalboxenplan is vergelijk-baar met het definitieve ontwerp. Maarook hier zijn geen materialen en pro-dukten benoemd. Met behulp van het100 mm rooster zijn de begrenzingenvan de bouwdelen vastgelegd. Deze be-grenzingen zijn boxen waarbinnen de1a-b De norl11 onderscheidt 3soorten plannen: het rU?111teplanen l11ateriaalboxenplan en hetstreebnatenplan (zie fIg. Ic)I~ .? L ..~? N~ .V J4M"='"1.C..: ?.[GLLU:r====:J:::::::t==t=.::=;::::t=t~~SIi-JU~~~~--'---'---'---'- ~.--"6=9M~..~~~~~~-------.1 ?????[+-+- ...???. +?.????.?.gJ +c::::63M= = .~ =.Jl~.? ....? ~.Cement 1986 nr. 8 15WONINGBOUW ALGEMEEN ONTWERP MAATVOERINGaanwezig. In de afbouwfase - zo is de er-varing tot nu toe - ligt dat nog wat ge-compliceerder. De verwachting is ech-terdat deze aanpassing inde loop van detijd haar eigen weg zal vinden.Werken met modulaire co?rdinatie isbovendien een uitstekende basis vooreen project-ongebonden industrialisa~tie van produkten.Grootel's Bouwmaatschappij heeft eeneigen bouwsysteem ontwikkeld voor debouw van woningen volgens de regelsvan modulaire co?rdinatie. Het systeemwaarop door KOMO een Attest is afge-geven, wordt gekenmerkt door de toe-passing van:- een in het werk vervaardigd monolietbetonskelet;- hinnenspouwbladen in de langsgevels;- betonnen stabiliteitswanden.Bij deze drie punten behoren uitgebrei-de omschrijvingen. Verder verduidelij-ken de nodige standaardtekeningen inde verschillende roosters het bouwsys-teem. Alle verbindingen liggen hiermeein principe vast (fig. 3).MCm het bouwbedrijfHet werken met modulaire co?rdinatieen het bijbehorende rastertekeningen-.papier leidt tot een aanzienlijke stan-daardisatie eneen betere communicatiein het bouwbedrijf Dat geldt ook voorde contacten tussen verschillende vesti-gingen van ??n bedrijE;iederkande ma-ten van gebouwen en gebouwdelen inde tekeningen 'terugvinden', door sim-pel de roosters te tellen. Ookinternatio-naal werkt dit verhelderend - 1 foot ~300 mm en alle maten liggen vast.De samenspraak met toeleverancierszoals prefab-leveranciers, installateursenz. wordt eveneens verbeterd.701 c Het derde plan is hetstreefinatenplan (afgebeeld is eendetail van figuur tb)Tengrondslagaande modulaireco?rdi-natie ligt het idee van de architectirJ.Habraken, dat verder is uitgedragendoor de Stichting Architecten Research(SAR). Ookin dit tijdschrift is daar uit-gebreid aandacht aan besteed in 1982(nr. 5). Bij deze ontwerpmethode zijnWerken volgens het systeem van NEN6000 betekent een aanzienlijke veran-dering ten opzichtevan de huidige gangvanzaken.Teonderscheidenzijndevol-gende fasen: initiatief-fase, ontwerp-fa-se, bestek-fase, fase verlening bouwver-gunning en prijsvorming-fase. Pas in ~~~~~~~~~~~-'-.-~~~~,--~~~~~~~~~~~~~~----ideze fase worden bouwbedrijven uitge- 2 Scheiding van drager en inbouwd d b h I al cl ?kk ld d kan leiden tot het aanpasbaarno ig om op asis van et materiaa - structuren s' ragers' ontwl e ie. maken van woningenboxenplan en het prestatiebestek een een verdere woningindeling 'afbouw' ~~~~~~~~~~~~~~~---'aanbieding te doen. Het bouwbedrijf vrij laten. Bewoners hebben de moge-bepaalt daarbij de materiaal- en pro- lijkheid tot medezeggenschap in hetduktkeuze. Die aanbieding wordtzoda- huisvestingsproces. Deze doelstellingnig gedocumenteerd dat de opdracht- vinden we thans bij de stichting Opengever ofhaar adviseurs kunnen verifi?- Bouwen. Ontkoppelen van onderdelenren ofaan de prestatie-eisen wordt vol- in het bouwprocesisdaarbij onontbeer-daan. lijk.NEN 6000 biedt een opening tot pro-cesinnovatie die gewenst is vanwege deveranderingen die zich met name in dewoningbouwmarktbeginnenafte teke-nen, en waarvan mag worden verachtdat ze niet incidenteel zijn.materialen en constructies gerealiseerdmoeten worden.Een ontwerp kan bestaan uit een ruim-teplan of een materiaalboxenplan, aldan niet aangevuld met een prestatiebe-stek.- De functie van het streefmatenplanligt op het niveau van de werktekenin-gen. Invulling hiervan gebeurt in hetontkoppeld proces, bij voorkeur doorhet bouwbedrijf op basis van de stan-daard~produkten en bouwwijzen vanhet betreffende bouwbedrijf'\:'",'\."'J,.-,....,-r7.;..,..,...,.- >I