IUTILITEITSBOUW I IPREFABRICAGE IKORTE BOUWTIJD VOORPREFAB KANTOORHOOGHEINISHoog Heinis is de naam van een kantoorgebouw waarin verschillende huurders zijngehuisvest. Op bedrijvenpark De Herven in 's-Hertogenbosch is het gebouw eenstedebouwkundig ori?ntatiepunt. Het kantoor bestaat uit twee cirkelvormigevleugels; ??n vleugel telt twee lagen, de andere drie. Op het raakpunt van degebogen vleugels verrijst een kantoortoren van 10 bouwlagen. Het in prefab betonuitgevoerde gebouw is in 13 maanden opgetrokken. De dragende gevelelementenzijn bekleed met diep staalblauw gekleurde aluminium panelen. De roze granietenplint heeft het kleurgebruik in het interieur bepaald.D. rie initiatiefnemers kozenvooreen gezamenlijke huisvestingop het bedrijvenpark De Her-ven in 's-Hertogenbosch, te weten HevoBeheer, Technical Service Consultantsen Adviesgroep Koers. In het directecontact met de architecten, Bonnemay-er en Van Herpt in Uden, ontstond naverschillende massa- en modelstudiesop basis van circa 400 werkplekken, devolgende driedeling voor de gebruikers:twee cirkelvormigevleugels eneencirca40 m hoge toren (foto 1). Dit beant-woordde aan de wens van de drie initia-tiefnemers omiedereen herkenbaarge-bouwdeel te krijgen.Naderhand is de verdeling gewijzigd enzijn ookandere bedrijvenin het gebouwgehuisvest. Het aldus ontstane verhuur-kantoor is eigendom van de stichtingBedrijfspensioenfonds voor de Metaal-industrie, vertegenwoordigd door hetGAK.Gekozen is voor een aantal gezamenlij-ke diensten zoals ontvangst/receptie,bedrijfsrestaurant (tweede verdiepingvan de toren) alsmede technische- envoor een deel de communicatie-instal-laties.Stedebouwkundig gezien fungeert detoren als ??n van de ori?ntatiepunten inhet gebied. Aangezien in de beginfasevan het ontwerp een landschapsplanvoor het gehele bedrijvenpark was ge-maakt, zijn specifieke uitgangspuntenvoor? de terreininrichting bepaald. Hetgebouw ligt centraal met op het terreineen rondweg er omheen. Er is parkeer~gelegenheid voor 250 auto's en er zijntwee in-/uitritten.Het gebouw heeft twee ingangen dieaan weerszijden van de toren zijn gele-g;n en toegang geven tot de centrale hal(foto 2). De wandvorming van hetgebouw is gerelateerd aan de bocht diede Reitsche weg ter plaatse maakt.Modellen-studie en ontwerpBij de modellen~studiewas de benodig-de vloeroppervlakte van 10.000 m2eenvan devaste gegevens, naast de wens vande drie gebruikers om ieder een 'eigen'deel van het gebouw te gaan bezetten. In1 Gebouw Hoog Heinis: twee laagbouwvleugels en een toren foto: Frank van Dam, Utrecht20 Cement 1992 nr. 32 Vanaftwee kanten komt men inde ontvangsthalfoto: Hans Morren, Ermelo3 Principe-schets als ondersteuningvan het architectonisch ontwerpCement 1992 nr. 3de basisvorm is evenwicht gevondentussen de hoogbouw en de beide laag-bouwgedeelten die door de hoogbouwworden verbonden.Hetontwerp berustop devolgende ach-tergrond (fig. 3}. op de verbindingslijnvan de boogmiddelpunten is de kan-toortorengeori?nteerd. Ophetraakvlakvan de kantoorbogen is decentrale halgesitueerd met aan weerszijden entrees.Zodoende geleiden de kantoorvleugelsvan de laagbouw de bezoekers naar detoegang.De vrije hoofdopzet en de centrale lig-ging op het terrein geven een toeganke-lijkheid alom aan het gebouw, maarmen komt in ??n centrale hal. De ker-nen van de hoogbouw staan links enrechts van de entreehal tegen de bogenvan de laagbouw aan.Verschillende kantoortypen zijn bestu-deerd waarbij een lineair cellenkantoormet bandraster voor de laagbouw devoorkeur kreeg. Door de ronde vormzijn de gangen niet 'oneindig' lang. Hetbandraster maakt het plaatsen van tus-senwanden mogelijk op een maat van1,80m.4 Voorbeeld van eenverdiepingsindeling kantoortoren21II-UT__IL_I_TE__IT_S_B_O~UW~~_? -'- - -__~I~P~RE_f_C'\B_?_RI_C_Ac_G_E_------De kantoortoren met een vl~eroppervlakte van 600 m2per laag, kanwor-denbeschouwdals eenomgang rondomtwee kernen (fig. 4) met een grote matevan indel?ngsvrijheid, die per huurderkanwordeningevuld. Hetgebied tussende kernen dient als archiefruimte. In dekernen zijn trappen, liften en toilettenondergebracht. De kernenverzorgen destabiliteit.De twee laagbouwvleugelszijnverdeeldin segmentenvan 6?. De begrenzing vande toren is bepaald op deze segment-maat en volgt die lijnen (fig. 5).MaterialenDe beide gebogen vleugels van de laag-bouw bezitten IT-l?ggers als vloerendie van gevel tot gevelre?ken en op dedragende binnenspouwbladen rusten.Deconstructieve opzet is van dien aarddat een eventuele uitbreiding eenvou-dig te realiserenis. Devormvande eind-trappen op .de kopgevels is hierop afge-stemd.De vloeren in de hoogbouw zijn ge-maakt met holle kanaalplaten. Ook dehoogbouw heeft dragende gevelele~menten van prefab beton.In het interieur is voor een beperkt aan-tal kleuren gekozen: het roze porinograniet is terug te vinden in de vloeren,gecombineerd met zwart graniet alscontrast. De za1mroze kleur is ook tevinden op wanden en deuren.De buitengevels zijn bekleed met don-kerblauwe aluminium cassetteplatenenvoor de vensters is getint glas gekozen(foto 6).BouwtijdHoog Heinis heeft een inhoud van44.500 m3en is gebouwd tussen 19 ja-nuari 1990 en 15 maart 1991. De beidegebogen delen zijn voorgetrokken ten.opzichte van de hoogbouw. Oorspron-kelijk was het de bedoeling precies ??njaar als bouwtijd aan te houden, maar delogistiek dwong tot een verlenging met??n maand.Stichtingskosten f. 25 miljoen.P.Spits5 Plattegrond tweede verdieping met plaats van de toren op de laagbonw 6 Exterieur zijde,Reitschewegfoto: Fr.ank van DamG,22 Cement 1992 nr. 3CONSTRUCTIEVE BIJZONDERHEDENir.P.Hollants, Advies~en ingenieursbureau Van de Laar BV, EindhovehCement 1992 nr. 3FunderingOp basis van het uitgevoerde grondon~derzoek is uitgegaan van een funderingop staal voor de beide cirkelvormige ge-bouwvleugels en een paalfunderingvoor de hoogbouw. Dit hahgt samenmet het feit dat een fundering op staalvoor de hoogbouw tot niet-acceptabelezettingen zou leiden. Ter plaatse van deaansluitingen van de vleugels op hethoofdgebouw zijn dilataties toegepast.Prefab skelet (fig. 7)De dragende prefab binnenspouwbla-den zijn voorzien van neuzen voor hetopleggenvan devloerendie, zonder tus-senondersteuning, een lengte van 12,60m overspannen. Het gebruikmakenvanprefab gevelelementen betekende datde vorm van de plattegrond zo goedmogelijk benaderd moest worden, zon-der een te groot aantal elementen temoeten toepassen.De elementen langs de buitencirkel zijn3600 mm breed terwijl de elementehlangs de binnengevel 2200 :mm breedzijn. Met name de breedtemaatvan dezelaatste groep is aan een minimum ge-bonden.Dithangt samen met de keuze voorTT-vloerelementen die in waaiervorm zijnaangebracht (foto 8 en 9). Het is relatiefgemakkelijk deze TT-elementen in eenvariabele breedte uit te voeren, door deflenzen af te schuinen. Om de nok aande gevelelementen zo klein mogelijk tehouden (in verband met momenten inde wand) wordt de breedte-afmetingvan het gevelelement langs de binnen-cirkel bepaald door de buitenwerksemaat tusseh de ribben van de TT-vloe-ren.Een variant, waarbij gebruik kan wor-den gemaakt van kanaalplaatvloeren iseveneens overwogen. Gezien de waaier-vorm zou echter gebruik moeten wor-den gemaakt van in het werk te stortengedeelten, wat vertragend zou hebbengewerkt op het bouwproces.Doorhetuittekenenvan de cohstructie-schema's met behulp van een computer,is het gemakkelijk om de eXacte maat-voering van de vloerelementen te bepa-len en afte stemmenop dievan degevel-elemehten.De stabiliteitvan devleugels wordt ont-1eend aan de schijfwerking van de vloe-ren, die aande ene kant aansluiten opdekopgevels (eveneens uitgevoerd in pre-fab beton), aan de andere kant op deconstructie van het hoofdgebouw.Om die reden zijn de TT-vloeren voor-ziehvah eengewapende druklaag, medeom eventuele hinderlijke trillingen tevoorko:men die op zouden kunneh tre~den bij de lichte vloerplaten en de rela-tiefgrote overspanhingen.De torenDe hoofddraagconstructie van de toreh23IUTILITEITSBOUW IPREFABRICAGE3890+,,: a~ .. ' .'., ~."..,(n n. ~}JJ--t.1-,\--1~..In ii .H[J.~:~-..""i"'"....= =.....i i I 1"'1l[liL ~ .in .11. est~:_,.. : .~......K5.1 :~. ...... LJ"""';p?,tl!=d",fj1 11 11 11 11 .11 111 11 11 11 I1 I11 111 11 11 11 11 I11 I1I 11 11 I1 ?11 I11 1I1 ....I 11 I1 I1 1I I1I I11I 11 I1 I1 11 111 I1I=7 Dwarsdoorsnede hoogbouw8Montage laagbouw en de staalconstructie alsonderbouw van de toren 9 Montage gevelelem.enten laagbouwis een hybride constructie, opgebouwduit dragende prefab betonelementen,op een onderbouw die als staalcon-structie is uitgevoerd (foto 10).Deze opbouw hangt samen met de ge-wenste open structuur van de entree, deplaats waar de onderste bouwlagen vande vleugels aansluiten op het hoofdge-bouw. Het was daardoor niet mogelijkde dragende gevelelementen door tezetten tot op de fundering. Daarom isgekozen voor een overgangsconstructievan stalen balken en kolommen, medegezien de beperkte beschikbare con-structiehoogte, de relatief geringe af-metingen van de kolommen en de on-voldoende repetitie voor een uitvoeringin prefab beton.Vanafde tweede resp. derde verdiepingis de toren in prefab beton uitgevoerd(foto 11). De dragende gevelelementendie aansluiten op de staalconstructie,zijn terplaatsevan de opleggingenvOOr-zienvan nokken,zodatde belastingvan-24 Cement 1992 nr. 310 Montage kanaa1p1aatv1oeren toren 11 Montage geve1e1ementen torenuit de elementen nagenoeg rechtstreeksop de stalen kolommen wordt overge-bracht.De kernen van de hoogbouw die de sta~biliteit verzorgen, zijn geheel uit prefabbetonelementensamengesteld. De af-metingen ervan zijn bepaald op basisvan het maximale hijsvermogen van debouwkraan. De voegen tussen de ele-menten en de uitvoering ervan, alsmededegroottevandevereistesparingen,zijnvan invloed op de stijfheid van de kern.Een en ander is in de statische bereke-ningen meegenomen. Voor het koppe-len van de elementen is gebruik ge-maakt van ingestorte staalplaten die ophet werk door middel van lassen zijnverbonden. De kanaalplaatvloeren vande hoogbouw zijn voor een deel - doormiddel van neuzen - opgelegd in dekern- en gevelwanden. Voor hetgedeel-te tussen de kernen en de kopgevels iseenstaalconstructietoegepastals onder-steuning van de kanaalplaatvloeren.De benodigde schijfwerking van dit ty-pe vloeren is te realiseren door middelvan het vullen van de voegen tussen deplaten en de aan te brengen hamerkop-en sleufsparingen. Ondanks dat, is tochvanuit constructiefen gebruiksoogpunteen gewapende druklaag gestort om-wille van:- de spreiding van geconcentreerde be-lastingen;- een eenvoudige uitvoering, omdat inde praktijk de essenti?le koppelingvan de gevelelementen aan de vloer-schijfnogal eens stuit op passingspro-blemen door afwijkingen van in testorten onderdelen ten opzichte vande aangebrachte sleufsparingen;- een verbetering van de schijfwerking;- beperking van de wisselingen russende platen onderling met name bij desanitaire units (tegelvloeren).VoorbereidingstijdBouwen met prefab beton vereist meerCement 1992 nr. 3voorbereidingstijd dan bij traditionelebouw. Het is dan ook noodzakelijk datin een vroeg stadium alle gegevens om-trent detaillering, bouwkundige aan~sluitingen, in te storten onderdelen em.bekend zijn. Het geldt met name voorvoorzieningen die verband houden metde installaties zoals sparingen en in testorten leidingen.Door te tekenen met de computer kaneen goede onderlinge gegevensuit-wisseling ontstaan tussen de verschil-lende partijen. wel is een zorgvuldigeverwerking en meldingvan wijzigingenaan de bouwpartners noodzakelijk ommiscommunicatie te voorkomen alsniet iedereen met de jongste gegevensaan het werk is.Verder is een vroegtijdig overleg met deprefab leverancier een voordeel, omdatdan kan worden ingespeeld op zijn spe-cifieke mogelijkheden. Dat betreft on-dermeer:- de grootte van de elementen (trans-port- en hijscapaciteit);- uitvoering van de constructieve ver-bindingen;- toe te passen systeemvloeren (maat-verschillen bij leveranciers).Bij hetprojectHoog Heinis deed zichdesituatie voor dat de eerste elementenwerden getekend op het moment dat deinstallateurs nog nauwelijks bij het pro-ject betrokken waren. Dit gaf proble-men bij de tekeningplanning.Betrokkenenopdrachtgever: GAKarchitect: Bonnemayer Van Herpt,Udenconstructeur: Advies- en ingenieurs-bureau Van de Laar, Eindhovenaannemer: Hevo Bouw, 's-Hertogen-boschprefab beton: West Beton, Coevorden25
Reacties