C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u w22 cement 2007 8H e n g e l o : S m a r t B e t o nv e r s u s M a a t B e t o nAls onderdeel van de nieuwbouw-wijk Slangenbeek zijn in Hengelo35 huurwoningen (fig. 1, foto 2)met betonnen prefab cascogebouwd door Nijhuis Bouw B.V.uit Rijssen. Het betrof de realise-ring van een mix van eengezins-woningen en seniorenwoningenin de sociale huursector met eeninhoud van circa 300 m3. Voor hetontwerp is grotendeels gekozenvoor het softwarepakket Smartbe-ton. Door deze bouwwijze waseen effici?nte realisatie met vol-doende variatiemogelijkhedenmogelijk.Al voor het voorlopig ontwerp isgekozen voor prefab cascobouw inplaats van kalkzandsteen. Bij dekeuze voor dit bouwsysteem heeftde aannemer alle voor- en nadelenbetreffende de ruwbouwkeuzemeegenomen. Daarbij is nietalleen gekeken naar financi?leafwegingen, maar ook naar com-plexere zaken als bouwplaatsma-nagement, cashflow, faalkostenre-ductie, verlaging van hetongevalrisico en ontkoppeling vande afbouwdisciplines door vroegekapmontage.TrentoNijhuis maakt bij de voorberei-ding en uitvoering gebruik vanhet Trento-concept, toegepast opeen Heembeton casco. Het geregi-streerde Trento-label laat zich hetbeste omschrijven als een proces-aanpak voor consumentgerichtewoningbouw en staat garant vooreen effici?nte realisatie van pro-jectmatige woningbouw met varia-tiemogelijkheden. Hierbij wordtde architect aangestuurd met ont-werpaanwijzingen. Als de archi-tect er daarbij in slaagt om geheelvolgens de SmartBeton ontwerp-instructies te ontwerpen, leidt ditook tot een voordelig casco-ontwerp. SmartBeton is daarbijaltijd voordeliger dan Maatbeton,dus hoe meer er in de SmartBe-ton-software is gemodelleerd, hoegroter de korting op de casco-engi-neeringskosten.De levertijd van SmartBeton-woningen bedraagt slechts vijfweken. Daardoor kunnen wijzi-gingen in onder meer elektra nogin een zeer laat stadium wordenaangebracht zonder op de bouw-plaats te boren.Van de 35 woningen in dit projectzijn 25 in SmartBeton gemodel-leerd. De overige tien woningenpasten niet binnen de ontwerpin-structies en zijn daarom in Maat-Beton gerealiseerd.Vari?teitIn het aangeboden plan kwamenverschillende woningtypes voorvan twee en drie lagen in zesblokken van vier woningen en eenblok van elf woningen. Allewoningen zijn voorzien van eenplat dak. Op de koppen van deblokken bevinden zich brede seni-orenwoningen. De toekomstigehuurders hadden daarnaast dekeuze uit een woninguitbouw eneen vrije indeling op de bovensteverdieping.Als contractvorm is gekozen voorKeuzes bij prefab casco's1 |Artist impression nieuw-bouwwijk Slangenbeeking. H. van der Vliet, Heembeton, Lelystadir. R. van Riggelen, Nijhuis Bouw B.V., RijssenE. Versteeg en R. van der Graaf, Ouwehand Bouw, GorinchemDe keuze voor prefab cascobouw is nog maar het begin van het ontwerppro-ces. Ook de keuzes voor een bepaalde manier van bouwen en een contract-vorm met meer of minder eigen verantwoordelijkheid vormen belangrijkemijlpalen. Aan de hand van twee woningbouwprojecten worden de keuzesbinnen het Heembeton-systeem toegelicht.C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2007 8 23een samenwerkingsovereenkomstop basis van een `Fully Enginee-red Casco'. Dit past goed binnenhet Trento-concept waarin de aan-nemer werkt met vaste leveran-ciers en zelf de begane-grondvloer,verdiepingsvloer en de montageinkoopt bij vaste partners.ConstructieDe 35 woningen in Hengelo staanop palen met een in het werkgestorte funderingsbalk. Voor debegane-grondvloer is een Beton-son CVP ribcassettevloer toege-past met een dikte van 345 mm.De woningen zijn gerealiseerdmet beukbrede prefab binnen-spouwbladen en ankerloze bouw-muren. Deze bouwmuren zijnopgebouwd uit twee wanden van100 mm en een luchtspouw van40 mm. Hierdoor is de woninginwendig 6 cm breder dan eenvergelijkbare kzs-woning.De stabiliteit in de woning wordtverzorgd door de betonnen bin-nenspouwbladen en niet door destabiliteitswanden in de woning.Hierdoor is de ruimte vrij indeel-baar. Daarnaast realiseert een las-verbinding de stabiliteit op het3-dimensionale knooppunt vanvloer, gevel en dragende wand.De samenhang tussen de VBI lei-dingvloer (voor de verdieping enhet dak) en de installaties is altijdens het integraal ontwerpgeoptimaliseerd. Door in de lei-dingvloer een zekere overmaataan sleuven te ontwerpen, kunnende klanten nog op een heel laatmoment hun afbouwwensenbespreken. Daarnaast is het prefabcasco af fabriek al voorzien vanelektradozen met leidingen (opmaat), spouwankers, inkassingenvoor waterleidingen en schroef-hulzen voor de bevestiging vandiverse andere bouwdelen.UitvoeringHet Trento-concept omvat een uit-voerig bouwplaatsontwerp. Aange-zien de leiding van de montage-ploeg exact weet welke elementenop welke transportunit geladenzijn, zal deze tijdig de vrachtenafroepen om zonder problemen tekunnen monteren. Heembetonlevert zelf alle montageverbruiks-materialen (m.u.v. de mortel),waardoor uitvoering conformCasco-Komo is gewaarborgd.Met de bouw van het project isbegonnen in week 35. Naar ver-wachting wordt de eerste woningeind dit jaar opgeleverd, veertientot zestien weken na start bouw.Projectgegevensopdrachtgever:Bouwstichting Ons Belang, Hengeloarchitect:Peters & Lammerink, Hengeloontwikkelend bouwbedrijf :Nijhuis Bouw B.V. , Rijssenleverancier casco:Heembeton, Lelystadleverancier verdiepingsvloer:VBI, Huissenleverancier begane-grondvloer:Betonson, SonB l e i s w i j k :o n t z o r g d o p c o n t r a c tIn het centrum van Bleiswijk rea-liseert Ouwehand Bouw Gorin-chem B.V. een project van 133woningen in vijf verschillendetypen (foto 3). Daarvan zijn 109uitgevoerd met een prefab-beton-casco. De overige 24 kalkzand-steenwoningen zijn echter wel uit-gevoerd met prefab betonnenstabiliteitswanden en enige prefabcascovloeren. Alle woningen zijnuitgevoerd volgens het MaatBeton-concept. SmartBeton was hiergeen optie omdat dit concept pasis gelanceerd na het definitiefkomen van de woningen.2 |Huurwoning inSlangenbeek(foto Nijhuis Bouw B.V.)3 |Nieuwbouw in Bleiswijk(foto Ouwehand Bouw)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u w24 cement 2007 8Bij het ontwerp is voor alle wonin-gen ook het bouwsysteem kalk-zandsteen met breedplaatvloerenonderzocht. De aannemer heefthier echter voornamelijk voor hetprefab-cascosysteem gekozenvanwege de volledige ontzorging,waarbij het risico van faalkostendoor middel van een Full ServiceCasco contract bij de fabrikant ligt.De keuze om niet alles als prefabcasco uit te voeren, komt van dekant van de opdrachtgever/ont-wikkelaar. De aannemer zelf gafwel de voorkeur aan een prefabcasco voor de overige 24 woningen.Verschillende typenDe 109 woningen met een prefabcasco bestaan uit vier hoofdtypenen zijn verdeeld over elf blokken.Alle woningen zijn drielaags; deinhoud varieert van 275 m3tot420 m3. De type C-woningen zijndubbelbeukse woningen enhebben daarbij dikkere tussenmu-ren. Type F heeft een gebogendakvlak, waardoor de gevels enwanden ook deels afgerondezijden hebben.Zoals gezegd heeft Heembeton viahet Full Service Casco-contract devolledige verantwoordelijkheidover de prefab-cascowoningen opzich genomen.ConstructieQua constructie zijn deze wonin-gen vergelijkbaar met het projectin Hengelo. Alle woningen zijnankerloos uitgevoerd met dra-gende wanden van 100 mm eneen luchtspouw van 40 mm. Bijde type C-woningen is de tussen-muur uitgevoerd met een diktevan 200 mm. De prefab betonnenbinnenspouwbladen verzorgen destabiliteit. Bij sommige woningengebeurt dit in combinatie met sta-biliteitswanden naast het trapgat.In veel gevallen verzorgt hetdakvlak de stabiliteit op de zolder-verdieping. Door het matigegebruik van stabiliteitswanden isde ruimte vrij indeelbaar.UitvoeringDe voorbereiding en de productievan de prefab-betonelementenbinnen het MaatBeton-conceptbedraagt circa 12 weken. Hierdoorlijkt het ten opzichte van anderetraditionele systemen of er geenvoortgang zichtbaar is in hetproject. Het grote voordeel laatzich echter zien op het momentdat het casco op de bouw wordtgeplaatst. In ??n luttele week tijdwordt het complete casco vanbegane-grondvloer tot topelemen-ten gemonteerd.De productie van de gevelkozijnenloopt gelijktijdig met de enginee-ringsfase. Bij aflevering zijn dekozijnen compleet beglaasd, ??nmaal geschilderd en ingepakt infolie. Heembeton verzorgt vervol-gens op de productielocatie inLelystad de montage van de kozij-nen op de elementen (foto 4).De woning is na het plaatsen vande kap in zeer korte tijd, wind- enwaterdicht doordat de kozijnen inde fabriek zijn beglaasd. Deafbouw van de woning aan de bui-tenzijde en de binnenzijde kandaardoor gelijktijdig starten. Tijd-winst en kostenbesparingenworden in deze fase dan ook dui-delijk zichtbaar.Het bouwen van het casco zelf,inclusief de benodigde kraan, hetafroepen van de prefab betonnenelementen en het transport van deelementen van de fabriek naar debouwplaats, wordt volledig doorHeembeton verzorgd. De uitvoer-der van de aannemer heeft hiergeen omkijken meer naar. Debouw is momenteel in volle gangen in april 2008 zullen de eerstewoningen worden opgeleverd. nProjectgegevensopdrachtgever:AM Wonen BVarchitect:Hans van Egmond Totaal Architectuur,Noordwijkaannemer:Ouwehand Bouw, Gorinchemleverancier casco:Heembeton, Lelystadleverancier verdiepingsvloer:Dycore, Hasseltleverancier begane-grondvloer:Dycore, Lelystad4 |De prefab casco'sworden met kozijnen enal afgeleverd(foto Ouwehand Bouw)5 |Montage casco(foto Ouwehand Bouw)