?????..ten daarin de voorspanelementen wor-den verankerd, maar de verankeringendaarvan moeten ook toegankelijk blij-ven. (Zoals reeds eerder opgemerktwordt in dit artikel niet op de daarmeesamenhangende technologie ingegaan.)In de ligger worden vanuit de veranke-ringen grote krachten ingeleid. Vandaardat, vooral naar de onder- en bovenflenstoe, versterkingen zijn aangebracht.Ookdewandenworden geleidelijkdik-ker naar de verankeringszone toe.De drukkrachten uit de verankerings-zone lopen via de spreidingszone in eenhoek met de liggeras naar de wanden ende onder- en bovenflens. Dit betekentdatbij de overgangvan deverankerings-zone op de oorspronkelijke liggerdoor-snede naar buiten gerichte spatkrachtenwerken. Deze moetenvia ringwapening(raamwerksysteem) worden opgeno-men en op elkaar worden afgestemd. Inde spreidingszone dient ook de nodigeverdeelwapening te worden aange-bracht. In figuur 9 is een mogelijk ver-loop van de voorspankrachten naar de-lenvan de doorsnede aangegeven. Daar-uit blijkt hoe men door schematiseringtot een krachtenspel komt.BesluitHet onderwerp 'uitwendige voorspan-ning' is in dit artikel zeker niet uitput-tend behandeld. Getracht is echter welomaan te gevenwaar essenties enoplos-singen liggen. Daarmc;e is duidelijk ge-maakt hoe men, door voorspanningconsequent als een kunstmatige belas-ting te beschouwen, tot een goedeschat-ting vanwapening en voorspanning kankomen en ook hoe men daarmee hetkrachtenspel in de constructie tot in hetbezwijkstadium kan volgen.De aandachtige lezer zal het duidelijkzijn geworden dat hier nieuwe wegenzijn bewandeld, overeenkomstig hetidee dat in de artikelenserie 'Construc-tiefbeton' is gepresenteerd.In het voorbeeld van de voetbrug is nietingegaan op de wijze van uitvoering,noch op de wijze waarop de voorspan-elementen in de toekomst vervangenzouden kunnen worden. De uitvoeringis wel in de opzet van het ontwerp be-trokken, maar niet verder besproken.Zeker is dat hier verschillende metho-den mogelijk zijn. De uitwerking daar-van wordt aan de fantasie van de lezerovergelaten.Literatuur1. M.Virlogeux, La Pr?contrainte Ext?-rieure;Annales de l'ITBTP,Betonnr. 219,december 19832. M.G.P.Nelissen, Doorbraakin toepas-sing van uitwendige voorspankabels;Cement 1987 nr. 123. A.S.G.Bruggeling, External Cables,Conference 'Partial prestressed concre-te structures', Bratislava,juni 19884.A.S.G.Bruggeling, Theorieenpraktijkvan het voorgespannen beton, par. IVd,pag. 377 e.v., Professor Bakkerfonds,19825.A.S.G.Bruggeling, Theorieenpraktijkvan het voorgespannen beton, pag. 397e.v., Professor Bakkerfonds, 19636. A.S.G.Bruggeling, Theorieenpraktijkvan het voorgespannen beton, par. IVb,pag. 319 e.v.ProfessorBakkerfonds, 19827. A.S.G.Bruggeling, m.m.v. WA. deBruijn, Theorie en praktijk van het ge-wapend beton, hoofdstuk VII, ProfessorBakkerfonds, 1986INTERNATIONALE NORMENVOORKWALITEITSZORGAANVAARDMet het oog op de eenwording van deEuropese markt is de aanvaarding vanuniforme normen voor de kwaliteits-zorg van essenti?le betekenis. De ge-meenschappelijke markt kan niet goedfunctioneren als een bedrijf haar pro-dukten in verschillende versies moetproduceren om te kunnen voldoen aanuiteenlopende nationale eisen. In datlicht kan de presentatie van de nieuweNederlandse normen voor kwaliteits-zorgop basis van deISO-normen, 7 sep-tember 1988 in Breda, een mijlpaal. Denieuwe Nederlandse normen NEN-ISO 9000 tim 9004 zijn letterlijkeverta-lingen van de ISO-reeks 9000 tlm 9004;deze laatste zijn in december 1987 doorde CEN ongewijzigd als Europese nor-men aanvaard en zijn daardoor bindendvoor de landen van de Europese Ge-meenschap.Ookveel landenbuitenEuropaaccepte-ren de ISO-normen als basis voor hunnationale normen voor kwaliteitszorg.De normen van de ISO-9000 serie ma-ken grote kans wereldwijd geaccepteerdte worden als de basis voor moderne in-dustri?le kwaliteitssystemen. Ze ver-vangen daarmee een bonte rij van onde-ling verschillende normen en kunnendaardoor voorkomen dat internationaalCement 1988 nr. 10werkende ondernemingen aan iedereklant opnieuw en volgens andere maat-staven moeten bewijzen dat het bedrijfofbedrijfsonderdeel een bepaalde ope-rationele kwaliteit heeft.De kernbegrippenvoor hetverstaanvande nieuwe NEN-ISO norm zijn:kwaliteisbeleid-quality policy;kwaliteitszorg-quality management;kwaliteitssysteem-quality systems;kwaliteitsbeheersing-quality control;kwaliteitsborging-quality assurance.De normem geven naast definities vandeze kernbegrippen onder meer een be-schrijving van de elementen waarmeeeen kwaliteitssysteem kan worden op-gebouwd en bevatten eisen, te stellenaan kwaliteitssystemen. De normen zijnin algemene termen, maar vanuit depraktijk van industri?le ondernemin-genverwoord. Voor de toepassing in eenbepaalde sector, bijvoorbeeld bouwen,bouwmaterialen, betonreparatie e.d.,zal vertaling naar de eigen situatie nodigzijn.Een onderscheid is gemaakt tussen ex-terne kwaliteitsborging (t.b.v. contrac-tuele situaties tussen leverancier en af-nemer) en interne kwaliteitsborging(niet-contractuele situaties).Certificatie op Europees niveau?In het verlengde van kwaliteitszorg ligtcertificatie, als een formele erkenningvan een onafhankelijke derde dat hetproduktieproces zodanig wordt be-heerst en gecontroleerd, dat een con-stante kwaliteit kan worden geleverd.Ligt in verlengde van uniforme normenvoor kwaliteitszorg ook certificatie opEuropees niveau? Er zijn ontwikkelin-genin die richting, diemedeworden ge-stimuleerd door de Nederlandse Raadvoor de Certificatie (RvC). Terwijl overeen uniform keurmerk voor de Neder-landse bouw nog geen duidelijkheid is,gloort er al iets van een Europees keur-merk.Redactie33?????..ten daarin de voorspanelementen wor-den verankerd, maar de verankeringendaarvan moeten ook toegankelijk blij-ven. (Zoals reeds eerder opgemerktwordt in dit artikel niet op de daarmeesamenhangende technologie ingegaan.)In de ligger worden vanuit de veranke-ringen grote krachten ingeleid. Vandaardat, vooral naar de onder- en bovenflenstoe, versterkingen zijn aangebracht.Ookdewandenworden geleidelijkdik-ker naar de verankeringszone toe.De drukkrachten uit de verankerings-zone lopen via de spreidingszone in eenhoek met de liggeras naar de wanden ende onder- en bovenflens. Dit betekentdatbij de overgangvan deverankerings-zone op de oorspronkelijke liggerdoor-snede naar buiten gerichte spatkrachtenwerken. Deze moetenvia ringwapening(raamwerksysteem) worden opgeno-men en op elkaar worden afgestemd. Inde spreidingszone dient ook de nodigeverdeelwapening te worden aange-bracht. In figuur 9 is een mogelijk ver-loop van de voorspankrachten naar de-lenvan de doorsnede aangegeven. Daar-uit blijkt hoe men door schematiseringtot een krachtenspel komt.BesluitHet onderwerp 'uitwendige voorspan-ning' is in dit artikel zeker niet uitput-tend behandeld. Getracht is echter welomaan te gevenwaar essenties enoplos-singen liggen. Daarmc;e is duidelijk ge-maakt hoe men, door voorspanningconsequent als een kunstmatige belas-ting te beschouwen, tot een goedeschat-ting vanwapening en voorspanning kankomen en ook hoe men daarmee hetkrachtenspel in de constructie tot in hetbezwijkstadium kan volgen.De aandachtige lezer zal het duidelijkzijn geworden dat hier nieuwe wegenzijn bewandeld, overeenkomstig hetidee dat in de artikelenserie 'Construc-tiefbeton' is gepresenteerd.In het voorbeeld van de voetbrug is nietingegaan op de wijze van uitvoering,noch op de wijze waarop de voorspan-elementen in de toekomst vervangenzouden kunnen worden. De uitvoeringis wel in de opzet van het ontwerp be-trokken, maar niet verder besproken.Zeker is dat hier verschillende metho-den mogelijk zijn. De uitwerking daar-van wordt aan de fantasie van de lezerovergelaten.Literatuur1. M.Virlogeux, La Pr?contrainte Ext?-rieure;Annales de l'ITBTP,Betonnr. 219,december 19832. M.G.P.Nelissen, Doorbraakin toepas-sing van uitwendige voorspankabels;Cement 1987 nr. 123. A.S.G.Bruggeling, External Cables,Conference 'Partial prestressed concre-te structures', Bratislava,juni 19884.A.S.G.Bruggeling, Theorieenpraktijkvan het voorgespannen beton, par. IVd,pag. 377 e.v., Professor Bakkerfonds,19825.A.S.G.Bruggeling, Theorieenpraktijkvan het voorgespannen beton, pag. 397e.v., Professor Bakkerfonds, 19636. A.S.G.Bruggeling, Theorieenpraktijkvan het voorgespannen beton, par. IVb,pag. 319 e.v.ProfessorBakkerfonds, 19827. A.S.G.Bruggeling, m.m.v. WA. deBruijn, Theorie en praktijk van het ge-wapend beton, hoofdstuk VII, ProfessorBakkerfonds, 1986INTERNATIONALE NORMENVOORKWALITEITSZORGAANVAARDMet het oog op de eenwording van deEuropese markt is de aanvaarding vanuniforme normen voor de kwaliteits-zorg van essenti?le betekenis. De ge-meenschappelijke markt kan niet goedfunctioneren als een bedrijf haar pro-dukten in verschillende versies moetproduceren om te kunnen voldoen aanuiteenlopende nationale eisen. In datlicht kan de presentatie van de nieuweNederlandse normen voor kwaliteits-zorgop basis van deISO-normen, 7 sep-tember 1988 in Breda, een mijlpaal. Denieuwe Nederlandse normen NEN-ISO 9000 tim 9004 zijn letterlijkeverta-lingen van de ISO-reeks 9000 tlm 9004;deze laatste zijn in december 1987 doorde CEN ongewijzigd als Europese nor-men aanvaard en zijn daardoor bindendvoor de landen van de Europese Ge-meenschap.Ookveel landenbuitenEuropaaccepte-ren de ISO-normen als basis voor hunnationale normen voor kwaliteitszorg.De normen van de ISO-9000 serie ma-ken grote kans wereldwijd geaccepteerdte worden als de basis voor moderne in-dustri?le kwaliteitssystemen. Ze ver-vangen daarmee een bonte rij van onde-ling verschillende normen en kunnendaardoor voorkomen dat internationaalCement 1988 nr. 10werkende ondernemingen aan iedereklant opnieuw en volgens andere maat-staven moeten bewijzen dat het bedrijfofbedrijfsonderdeel een bepaalde ope-rationele kwaliteit heeft.De kernbegrippenvoor hetverstaanvande nieuwe NEN-ISO norm zijn:kwaliteisbeleid-quality policy;kwaliteitszorg-quality management;kwaliteitssysteem-quality systems;kwaliteitsbeheersing-quality control;kwaliteitsborging-quality assurance.De normem geven naast definities vandeze kernbegrippen onder meer een be-schrijving van de elementen waarmeeeen kwaliteitssysteem kan worden op-gebouwd en bevatten eisen, te stellenaan kwaliteitssystemen. De normen zijnin algemene termen, maar vanuit depraktijk van industri?le ondernemin-genverwoord. Voor de toepassing in eenbepaalde sector, bijvoorbeeld bouwen,bouwmaterialen, betonreparatie e.d.,zal vertaling naar de eigen situatie nodigzijn.Een onderscheid is gemaakt tussen ex-terne kwaliteitsborging (t.b.v. contrac-tuele situaties tussen leverancier en af-nemer) en interne kwaliteitsborging(niet-contractuele situaties).Certificatie op Europees niveau?In het verlengde van kwaliteitszorg ligtcertificatie, als een formele erkenningvan een onafhankelijke derde dat hetproduktieproces zodanig wordt be-heerst en gecontroleerd, dat een con-stante kwaliteit kan worden geleverd.Ligt in verlengde van uniforme normenvoor kwaliteitszorg ook certificatie opEuropees niveau? Er zijn ontwikkelin-genin die richting, diemedeworden ge-stimuleerd door de Nederlandse Raadvoor de Certificatie (RvC). Terwijl overeen uniform keurmerk voor de Neder-landse bouw nog geen duidelijkheid is,gloort er al iets van een Europees keur-merk.Redactie33