themaInfrastructureel megaproject5201232themaInfrastructureelmegaprojectHet project voor de constructies, bruggen en wegenvan het Olympisch Park heeft een begroting van? 673 miljoen. Daarmee is het ??n van de grootsteprojecten voor de Olympische en ParalympischeSpelen van Londen 2012. Het omvat de aanleg van29 bruggen en onderdoorgangen, 20 km snelweg,16 km veiligheidshek, 11 km keerwand en deinrichting van 24 ondersteuningsgebieden dietijdens de Spelen worden gebruikt. De ontwerpenmoesten aan strenge esthetische eisen voldoen, eeninnovatief karakter hebben en uit onconventionelematerialen bestaan. Dit alles binnen een strikteuitvoeringsplanning. Vanwege de aanwezigheidvan diverse aannemers was een effici?nt management van de logistiek op de bouwplaats essentieelvoor een veilige en effectieve oplevering.1Olympisch Park: ? 673 miljoen aan duurzame bruggen en wegenInfrastructureel megaproject 52012 33L01 H01F10AF10BDe Spelen van 2012 geven een historische mogelijkheid om deLower Lea Valley te vernieuwen en daarmee een van de meestonderontwikkelde gebieden van Londen te transformeren. Debruggen en snelwegen in het Olympisch Park zijn de ruggengraat van de infrastructuur tijdens de aanleg, tijdens de Spelenzelf ?n erna. Het project is een van de grootste en meestuitdagende projecten binnen het Park. De infrastructuur moetworden opgeleverd op een complexe, verontreinigde locatie, diewordt doorsneden door een aanzienlijk aantal rivieren, spoorwegen en voorzieningen. Het project moest met grote snelheidworden uitgevoerd, want de beschikbare tijd tussen de start in2006 tot de voltooiing in 2011 was erg krap. De werkenmoesten ruim voordat de Spelen begonnen voltooid zijn. Ditmet het oog op het uitvoeren van testen en voorbereidendewerkzaamheden. Figuur 2 toont de locatie van de bruggen enonderdoorgangen van het Olympisch Park tijdens de Spelen.Enkele van de hoofddoelen van het project waren: het bouwprogramma laten passen binnen het algeheleprogramma van de Spelen; het maken van flexibele ontwerpen, die niet alleen tijdens deSpelen, maar ook erna geschikt zijn voor gebruik; het realiseren van kwalitatief hoogwaardige constructies; een hoge mate van duurzaamheid met meetbare doelentijdens ontwerp en uitvoering; effectieve communicatie met diverse betrokkenen.De aanbesteding van de werken is flexibel gedaan. Zo zijnbinnen de planning kritieke werken traditioneel aanbesteedmet een gedetailleerd ontwerpproces en andere op basis vaneen Design&Constructcontractvorm.OntwerpstrategieIn de ontwerpen is rekening gehouden met de levensfase naafloop van de Spelen. Zo is bijvoorbeeld gebruikgemaakt vantijdelijke elementen die later worden verwijderd. De vereistecapaciteit van de voetgangersbruggen is door gedetailleerde simulatie van het bewegingspatroon van mensenmassa's vastgesteld.Deze bruggen zijn uitgevoerd als stalen kokerliggers met eenbetonnen bovendek. De lijven van de kokerliggers zijn ondereen helling geplaatst en de bruggen zijn voorzien van randbalken met een overstek (fig. 3). De belangrijkste argumentenvoor deze keuzes waren: een consistente vormgeving (sommige overspanningen warente groot voor uitvoering in voorgespannen beton, terwijl staalaltijd toepasbaar bleek); het eenvoudige lijnenspel weerspiegelt de gedachten van hetontwerp; een volledig gesloten constructie maakt het voor publiekonmogelijk erin te klimmen en biedt de mogelijkheid ervoorzieningen beschermd in aan te brengen;21 De bruggen en onderdoorgangen zijn debindende elementen in het Olympisch Parkfoto: London 20122 Plattegrond van het Olympisch Parkbron: ICE: Civil EngineeringthemaInfrastructureel megaproject52012345constructies aan te brengen. De tijdelijke constructies zijndaarbij alleen aanwezig tijdens het evenement zelf en bieden, incombinatie met de permanente constructies, voldoendeconstructiebreedte om de grote voetgangersbewegingenmogelijk te maken. De permanente constructies zijn veelsmaller ontworpen omdat hun capaciteit is afgestemd op devoetgangers en fietsersbewegingen na de Spelen. Depermanente constructies hebben een ontwerplevensduur van120 jaar; die van de tijdelijke constructies is tien jaar. Dezebruggen bevinden zich, zowel tijdens als na het evenement, inde hoofdtoegangsroute van het Park die begint bij stationStratford Regional. De brug heeft een permanent dek met eenbreedte van 11 m. Tijdelijk wordt dit dek met 33 m verbreed,zodat de totale breedte 44 m is. de grote overstekken met hellende lijven reduceren deschijnbare hoogte van de doorsnede en maximaliseren detoetreding van daglicht onder de brug.De bruggen zijn opgelegd op landhoofden. Deze zijn gefundeerd op betonpalen die met een avegaarsysteem in de grondzijn aangebracht. De in een aantal situaties toegepaste, stalenkokerliggers met hellende lijven hebben tijdens de bouwfaseeen geringe torsiestijfheid. Het was daarom niet zomaar mogelijk zonder verdere voorzieningen het betonnen dek te storten.Tijdelijke dwarsbalken zijn aangebracht om de koker vormvastte houden. Een aantal bruggen heeft een integrale staalbetonconstructie met een aan de bovenzijde open stalen koker. Devereiste tijdelijke voorzieningen bleken in de voorschriftenweinig aandacht te krijgen; de gevolgen van tweedeordeeffecten door imperfecties en excentrische belasting waren nietuitgebreid gedocumenteerd. Daarom is een nationale richtlijnvoor het ontwerp van kokerliggers naar aanleiding van debevindingen geactualiseerd.Op enkele locaties zijn minder gebruikelijke, hybride brugontwerpen gemaakt. Dat resulteerde in de behoefte aan eenmeer gedetailleerde analyse van het constructief gedrag. Deanalyses waren soms diepgaander dan gebruikelijk en leiddener in enkele gevallen toe dat nieuwe ontwerprichtlijnenmoesten worden opgezet. Een voorbeeld is voetgangersbrugL01 (fig. 4). Het architectonisch ontwerp wordt gekenmerktdoor de uitzonderlijk slanke boog met dicht op elkaargeplaatste hangers uit plaatstaal. Het constructief gedrag ishybride, gelegen tussen dat van een boogbrug met trekband eneen vierendeelligger.De westelijke toegangsbruggen H10 en H14 (buiten het overzichtskaartje, fig. 5) bevatten twee kokerliggers die geometrischeen tegengesteld verlopende vorm hebben. De kokerliggersdragen een 4 m breed tussengelegen stalen dek en zijnverbonden met slanke Lvormige wanden. Daardoor ligt hetconstructieve gedrag in tussen dat van een ingeklemde en eenstatisch bepaald opgelegde brug. De gevolgen die dit gedragheeft voor de vervormingen van het dek zijn opgevangen dooreen nieuw funderingsontwerp, dat alleen in het vlak van deLvorm werkt als een stijve poer.Ontwerpen voor levensfasenEen van de grootste uitdagingen was het ontwerpen van eeninfrastructuur die in staat is te voldoen aan de sterk verschillende capaciteitsbehoeften met betrekking tot personen envoertuigtransport, zowel tijdens de uitvoering als tijdens en nade Olympische Spelen. Dat alles moest ook nog binnen eenverantwoord budget gebeuren. Het bleek kosteneffectief enduurzaam om combinaties van permanente en tijdelijke brug343 Concept van brug in stalen kokerliggers met hellende lijvenen randbalken met overstek4 Voetgangersbrug L01 heeft een hybride vorm tussen eenboog met trekband en een vierendeelliggerbron: ICE: Civil Engineering5 De westelijke toegangsbruggen H10 en H14 met ongebruike-lijke L-vormige landhoofden met in ??n vlak verstijfde poeren,ter reductie van de vervormingen van het brugdekbron: ICE: Civil EngineeringInfrastructureel megaproject 52012 356 Brug F06, in het hart van het Park, biedt tijdens de Spelen een50 m brede toegangswegbron: London 2012Spelen gebruikt in speelplaatsen bij scholen en andereorganisaties. In het gehele Park wordt gebruikgemaakt vaneen mix van permanente en tijdelijke wegen. Circa 70% vande wegen zal na afloop van het evenement behouden blijven.Alle permanente wegen hebben een ontwerplevensduur van40 jaar; die van de tijdelijke wegen is 57 jaar.ContractenE?n van de uitdagingen van het project was het voor hetgehele Park standaardiseren van enkele elementen zoals destraatverlichting. In een aantal gevallen werd gekozen vooreen enkele leverancier die aan alle betrokken aannemersleverde. Ook werd aan groepen aannemers de gelegenheidIn het hart van het Park, bij de historische Carpenter's RoadLock, is gekozen voor een technisch uitdagend ontwerp. Hierwordt een historische sluis overbrugd. Een prijsvraag isuitgeschreven met als opzet het realiseren van een landmark.Gekozen is voor een ontwerp met een 50 m brede constructievoor voetgangersverkeer (fig. 6). Na afloop van het evenement wordt een groot deel van deze constructie verwijderd,waarna een Zvormige roestvaststalen brug met drie overspanningen wordt geplaatst. De vakwerkelementen onder hetdek worden bekleed met spiegelende roestvaststalen panelenvan hoge kwaliteit die de ruimte waar voorzieningen zijndoorgevoerd afsluiten. Het tijdelijke dek is overlaagd metlichtgewicht, herbruikbaar rubber in een confettipatroon.Het materiaal is eenvoudig te verwijderen en wordt na de6themaInfrastructureel megaproject52012367 Helder, eenvoudig lijnenspel voor voetgangersbruggen,waarvan de zijwanden zijn uitgevoerd in stalen mandengevuld met ter plaatse aangetroffen stenen8 Impressie van het Olympisch Park na de Spelenbron: London 2012geboden gezamenlijk een leverancier te benaderen. Tevenswaren op het terrein algemene voorzieningen aanwezig, zoalseen magazijn met houtproducten en een betoncentrale. Dezeaanpak maakte kosteneffectieve levering en betere kwaliteitscontrole mogelijk.LogistiekDe werkzaamheden waren uitgevoerd in de periode vanfebruari 2008 tot maart 2012. Door het grote aantal aannemersdat tegelijkertijd bij de uitvoering betrokken was, moest veelaandacht worden besteed aan de logistiek. Een gedetailleerdprogramma met de fasering van de werkzaamheden wasdaarvoor opgezet. Daaruit konden de verwachte voertuigbewegingen worden afgeleid. Voertuigen voor het grondverzetwaren uitgerust met GPS zodat hun bewegingen nauwkeurigkonden worden gevolgd. Het grondverzet werd door diversepartijen gefaseerd uitgevoerd. Hierdoor ontstond een lappendeken aan werkzaamheden over het gehele Park. De lineaireelementen die grote gebieden doorkruisen, bijvoorbeeld nutsvoorzieningen, drainage, hekwerken en wegen, moesten indelen worden aangebracht; een hele uitdaging voor de kwaliteitervan.7DuurzaamheidBij het ontwerp van de bruggen is gestreefd naar het minimaliseren van het onderhoud en het bieden van veilige toegangtot de constructie. De kokerbruggen zijn zo ontworpen dat ergeen inwendige toegang voor personen nodig is. Het toepassen van grote betonvlakken, zoals landhoofden, die kwetsbaarzijn voor graffiti, is vermeden. In plaats daarvan zijn wandenvan gewapende grond omgeven door stalen manden die zijngevuld met ter plaatse gebroken stenen (foto 7). Hierdoorontstaan geen gladde vlakken en is bovendien een natuurlijkeomgeving voor reptielen, vogels en vleermuizen gecre?erd. Deinfrastructuur van nutsvoorzieningen is aangebracht binnende constructies.Veel aandacht is besteed aan het realiseren van een duurzameen omgevingsvriendelijke infrastructuur. Aanzienlijke winst isgeboekt door verantwoord materiaalgebruik zoals hout uitduurzame bronnen en gerecycled toeslagmateriaal. Zo bevattende antigraffiti coating en impregneermiddelen vluchtige organische stoffen. Gekozen is voor producten met een lage embodied energy (energieinhoud) en een lage CO2emissie. In despecificaties van het beton was voorzien in de toepassing vanherbruikbaar materiaal. Het was toegestaan een aanzienlijkInfrastructureel megaproject 52012 37 Literatuur1 BSI, BS EN 13200?1: 2003: Spectator facilities. Layout criteria forspectator viewing area, BSI, London, UK, 2004.2 DCMS (Department for Culture, Media and Sport), Guide to Safetyand Sports Grounds, 5th edition, 2008, www.culture.gov.uk/images/publications/GuidetoSafetyatSportsGrounds.pdf (accessed22/07/2011).3 Fruin, J.J., Pedestrian Planning and Design. Metropolitan Associationof Urban Designers and Environmental Planners, New York, 1971.4 ICE (Institution of Civil Engineers), NEC3 Engineering andConstruction Contract Option A. Thomas Telfort, London, UK, 2005.5 ICE (Institution of Civil Engineers), NEC3 Engineering andConstruction Contract Option C. Thomas Telfort, London, UK, 2005.6 London Olympic Games and Paralymic Games Act 2006. Elizabeth II,Chapter 12, Her Majesty's Stationary Office, London, 2006.7 Smith, A., AD330: Vibration of steel staircases. New Steel ConstructionMagazine, 17(1), 2009. ProjeCtgegevenSproject Olympic Park structures, bridges and highwaysopdrachtgever Olympic Delivery Authority (ODA)programma- en projectmanager CLMontwerpteam Atkins (perceel 1 & 5), Arup (perceel 2 ? 4), HeneghanPeng Architects (perceel 6)hoofdaannemer Skanska (perceel 1), BAM Nuttall (perceel 2 & 5),Balfour Beatty (perceel 3 & 4), Lagan Construction Ltd (perceel 6)deel van het cement te vervangen door vliegas. Restmaterialenzijn gebruikt in de fundering van de wegen, de gewapendegrond en in de fundering van overige kunstwerken. Dit allesheeft er toe bijgedragen dat 96% van het sloop en bouwafval ishergebruikt.Het kiezen voor oplossingen met een lage embodied energyheeft bijzondere aandacht gekregen bij de tijdelijke voorzieningen en in de gebieden waar na de Spelen aanzienlijkeaanpassingen worden doorgevoerd. Waar mogelijk zijnbestaande bruggen behouden en aangepast en verbreed, zodatgeen nieuwe constructies benodigd waren. Na afloop van deOlympische Spelen worden de tijdelijke bruggen eldersgebruikt of gerecycled. De funderingen zijn zo ontworpen datzij als karakteristieke punt in het landschap achterblijven. Debrugontwerpen zijn met een duurzaamheidsmaatlat beoordeeld en kregen de score `excellent'. ren? Braam 1)1) Dit artikel is grotendeels gebaseerd op een artikel in een speciale editie van CivilEngineering, een uitgave van het Institution of Civil Engineers (ICE): Baird, D.,Thurston, M., Triggs, C., Corrigan, H. & Samaras, S., Delivering London 2012:structures, bridges and highways, Proceedings of ICE: Civil Engineering 164,Paper 11-00025, pp. 23-29, November 2011.8